“Khoanh vùng” địa điểm, thời điểm, đối tượng cài đặt
Vừa qua, Bộ Y tế ban hành Quyết định 2666/QĐ-BYT hướng dẫn sử dụng ứng dụng khai báo y tế và phát hiện tiếp xúc gần phục vụ phòng, chống dịch Covid-19. Công văn do Thứ trưởng Trần Văn Thuấn ký.
Trên mạng xã hội ngay sau đó lan truyền thông tin cho rằng dùng smartphone không cài app khai báo phòng dịch sẽ bị cơ quan chức năng xử phạt. Tuy nhiên, giải thích về việc xử phạt người không cài đặt ứng dụng giúp thông báo, truy vết người tiếp xúc gần khi có bệnh nhân Covid-19, ông Nguyễn Trường Nam - Phó Cục trưởng Cục Công nghệ thông tin (CNTT) Bộ Y tế, cho rằng: “Nếu đọc thoáng qua sẽ thấy văn bản đề nghị xử phạt “đồng loạt” tất cả những người có điện thoại thông minh mà không cài đặt Bluezone.
Nhưng đọc kỹ văn bản thì sẽ phân biệt được: chỉ bắt buộc cài khi đến nơi công cộng và còn tùy thuộc vào tình hình diễn biến dịch, địa phương sẽ quy định cụ thể”.
Ông Nam cũng khẳng định: “Việc xử phạt hành chính phải thực hiện theo quy định của Chính phủ và địa phương áp dụng sao cho phù hợp. Bộ Y tế chỉ đề xuất xem xét xử phạt, còn thực hiện phải theo quy định”.
Cục trưởng Cục CNTT (Bộ Y tế) Trần Quý Tường nói thêm: “Tại điểm nóng về dịch như Bắc Ninh đến nay đã có hơn 550.186 người cài đặt và sử dụng Bluezone (chiếm 40,19% dân số tỉnh), toàn tỉnh có 10.519 cơ sở lập mã QR code từ hệ thống tờ khai y tế để người dân check in bằng ứng dụng Bluezone với tổng 1.048.406 tờ khai y tế. Tỉnh triển khai tốt ứng dụng CNTT trong phòng chống Covid-19. Theo số liệu Bộ Y tế, nếu xuất hiện 1 ca F0, phải cách ly 150 ca F1 (tính trung bình cả nước).
“Để hiệu quả trong việc ứng dụng CNTT vào phòng chống dịch, chúng ta phải giảm được số ca F1 bằng cách phát hiện ca F0 sớm. Do vậy, cài đặt Bluezone sẽ rất hiệu quả cho phòng chống dịch”, ông Tường cho biết.
Theo Bộ Y tế, hiện nay có 3 ứng dụng dùng để khai báo y tế và phát hiện tiếp xúc gần, gồm ứng dụng VHD (VietNam Health Decleration) và tokhaiyte.vn; Bluezone; NCOVI. Chỉ người thuộc diện cách ly y tế hoặc giám sát y tế sau cách ly có điện thoại thông minh phải cài đặt ứng dụng VHD và ứng dụng phát hiện tiếp xúc gần.
Cụ thể, người dân có điện thoại thông minh cần cài đặt, sử dụng các ứng dụng khai báo y tế để thực hiện khai báo y tế điện tử và sinh mã QR. Khi đến nơi công cộng, tập trung đông người phải cài đặt ứng dụng phát hiện tiếp xúc gần (Bluezone) và bật chế độ Bluetooth. Đồng thời, sử dụng mã QR được in ra hoặc đã lưu trong điện thoại để thực hiện khai báo y tế và chịu trách nhiệm về các thông tin khai báo y tế của mình. Khi đến các địa điểm cần khai báo y tế, đưa mã QR cho nhân viên kiểm soát thực hiện quét hoặc dùng điện thoại để tự quét mã QR tại điểm đó.
Bộ Y tế đề nghị UBND tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương xử phạt các trường hợp có điện thoại thông minh nhưng không thực hiện cài đặt, sử dụng ứng dụng theo quy định trên cơ sở tình hình dịch COVID-19 và điều kiện thực tế tại địa phương. UBND tỉnh, thành phố quyết định khu vực, địa điểm đang có ổ dịch Covid-19 trên cơ sở tham mưu của Sở Y tế để áp dụng nghiêm các biện pháp chống dịch phù hợp mà không áp dụng hướng dẫn này.
Hướng dẫn này áp dụng đối với người dân và các địa điểm kinh doanh, làm việc, giải trí; nơi tập trung đông người, bao gồm:
1. Các địa điểm kinh doanh, làm việc, giải trí: Trụ sở làm việc; khu công nghiệp, nhà máy, xí nghiệp, cơ sở sản xuất kinh doanh; cơ sở kinh doanh dịch vụ ăn, uống phục vụ tại chỗ; Quán bar; vũ trường; karaoke; cơ sở dịch vụ xoa bóp (massage), làm đẹp; phòng tập thể dục, thể hình; cuộc họp, hội nghị, hội thảo, tập huấn (theo quy định của Ban tổ chức hoặc người có thẩm quyền triệu tập)...
2. Nơi tập trung đông người: Bệnh viện, các cơ sở y tế; chung cư; trường học; nhà ga, bến xe, bến tàu, nhà chờ và trên phương tiện giao thông công cộng; trung tâm thương mại, siêu thị; chợ đầu mối, chợ dân sinh, cửa hàng cung cấp các dịch vụ thiết yếu; đám tang, đám cưới; địa điểm tham quan, du lịch, vui chơi, giải trí; khu tâm linh...
Chưa phù hợp và không khả thi
Đứng trước quy định mới của Bộ Y tế, chuyên gia cho rằng việc áp dụng mọi biện pháp cần thiết để chống dịch Covid-19 đang diễn ra vô cùng phức tạp là hết sức cần thiết. Tuy nhiên, việc đề nghị xử phạt người dùng smartphone không cài Bluezone vẫn còn nhiều điều để băn khoăn, nhất là khi việc này “chưa hoàn toàn phù hợp” với các quy định của pháp luật hành chính. Nếu xử phạt nhanh, vội vã thì dễ dẫn đến việc người dân không tâm phục khẩu phục.
Trao đổi với báo chí, có chuyên gia cho rằng, Quyết định 2666 của Bộ Y tế nhằm mục đích hỗ trợ phòng chống dịch chứ không phải các biện pháp bắt buộc thực hiện khi phòng chống dịch. Tuy nhiên, các mệnh lệnh trong văn bản không rõ ràng, vừa mang tính khuyến nghị vừa mang tính bắt buộc, như: “Người dân có điện thoại thông minh cần cài đặt, sử dụng các ứng dụng khai báo y tế để thực hiện khai báo y tế điện tử và sinh mã QR. Khi đến nơi công cộng, tập trung đông người phải cài đặt ứng dụng phát hiện tiếp xúc gần (Bluezone) và bật chế độ Bluetooth”…
Theo đó, một hành vi chỉ bị xử phạt vi phạm hành chính khi được quy định rõ trong văn bản từ nghị định trở lên và hiện nay hệ thống văn bản quy phạm pháp luật của Việt Nam chưa có quy định nào đề cập đến việc xử phạt như đã nêu. Hơn nữa, nếu phạt thì thủ tục xử phạt sẽ vướng ngay đến quy định về quyền riêng tư, đó là thủ tục mở điện thoại của người khác để kiểm tra. Ngoài ra, làm sao biết được một người có mang điện thoại thông minh nơi công cộng hay không. Lúc đó lại phải thêm một thủ tục là ban hành quyết định về việc khám phương tiện, đồ vật theo thủ tục hành chính (Điều 128 Luật Xử lý vi phạm hành chính).
Vị chuyên gia đề xuất, các cơ quan có thẩm quyền cần cân nhắc về sự khác nhau giữa quy phạm khuyến khích (khuyến nghị) với quy phạm bắt buộc. Trường hợp này chỉ nên khuyến nghị, không nên bắt buộc, vì việc sở hữu smartphone hay không rõ ràng không phải là yếu tố bắt buộc trong mọi quốc gia.
Trước ý kiến cho rằng có thể xử phạt hành vi trên được vì đã không thực hiện “biện pháp bảo vệ cá nhân” của người tham gia chống dịch và người có nguy cơ mắc bệnh dịch theo hướng dẫn của cơ quan y tế (khoản 1 Điều 12 Nghị định 117/2020), mức phạt từ 1-3 triệu đồng. Tuy nhiên, có chuyên gia phân tích, các “biện pháp bảo vệ cá nhân” theo quy định tại điểm a khoản 1 Điều 51 Luật Phòng, chống bệnh truyền nhiễm năm 2007 chỉ bao gồm: “a) Trang bị bảo vệ cá nhân; b) Sử dụng thuốc phòng bệnh; c) Sử dụng vaccine, sinh phẩm y tế để phòng bệnh; d) Sử dụng hóa chất diệt khuẩn, hóa chất phòng trung gian truyền bệnh”. Do vậy, việc không cài đặt các ứng dụng khai báo y tế và phát hiện tiếp xúc (trong đó có Bluezone) không phải cơ sở để bị xử phạt.
Thông tin với Báo Pháp luật Việt Nam, một lãnh đạo Cục Kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật (Bộ Tư pháp) cho biết, Cục đã nắm bắt được thông tin, dư luận, đã tiến hành kiểm tra, báo cáo lãnh đạo Bộ Tư pháp và có ý kiến trực tiếp với lãnh đạo đơn vị chức năng của Bộ Y tế (Vụ Pháp chế) về tính pháp lý của quy định nêu trên trong Quyết định 2666.
