Những chuyện ly kỳ ở nơi lá rừng được quý hơn thuốc chữa bệnh

Nhân dân trong xã Đắc Lua ngoài đến trạm y tế xã xin thuốc còn được cán bộ trạm tư vấn về sức khỏe

Ca đỡ đẻ kinh hoàng và câu chuyện khó tin của nữ hộ sinh xã

Năm 2004, nước trên thượng nguồn Cát Tiên cuồn cuộn đồ về rốn lũ Đắc Lua (xã Đắc Lua, huyện Tân Phú, tỉnh Đồng Nai). Cả xã bị nhấn chìm trong mênh mông nước. Lúc mọi người đang lao xao chạy lũ, anh Nguyễn Văn Tâm (ngụ tại ấp 5) vội vã lao xuồng  đến Trạm y tế xã báo tin vợ mình đang cơn đau đẻ. Nhận tin sản phụ chuyển dạ, nữ hộ sinh Đỗ Thị Hải, Trưởng Trạm y tế xã Đắc Lua tất tả lên đường .

 Nửa giờ sau, nữ hộ sinh Hải ngồi xuồng vào tận nhà. Chị sửng sốt nhìn sản phụ Lệ trong cơn đau đẻ quằn quại trên chiếc sạp tre đang treo lơ lửng trên cột nhà. Trong khi đó, người nhà của chị Lệ thì đeo bám trên các cột kèo và bì bõm dưới nền nhà ngập nước lo lắng ngước nhìn. Nhìn kỹ mặt sản phụ, chị Hải giật bắn người, nhận ra sản phụ Lệ chính là người cách đây hơn tuần đến trạm xá khám thai và được chị khuyến cáo phải về tuyến huyện “vượt cạn” mới an toàn (do sản phụ Lệ có tiền sử sinh khó, một lần mổ đẻ và thai lớn). 

Chị Hải cho hay, trước chuyện đã lỡ và không còn kịp để chuyển sản phụ Lệ về trạm hoặc lên bệnh viện tuyến trên, chị đã cố gắng hết sức vận dụng kinh nghiệm của mình để giúp sản phụ sinh nở . Trong phút giây căng thẳng, bé thơ 4,2 kg ra đời, sản phụ Lệ bị băng huyết ngất lịm. Chị Hải nhớ lại , chị phải tiêm đến mũi tiêm thứ ba vào tĩnh mạch cổ tử cung thì máu mới ngừng chẩy . Chị tiếp tục truyền dịch, sản phụ Lệ dần hồi sức và trở người cho con bú giọt sữa đầu tiên.

Nơi lá rừng được quý hơn thuốc chữa bệnh

Chị Hải tâm sự, hơn 24 năm công tác tại Trạm y tế xã Đắc Lua chị đã không ít lần phải “ ra tay” như thế . Chị nói: “ Đắc Lua là vùng sâu, xa của huyện, tỉnh vì vậy mà nhận thức của người dân về sức khỏe vẫn còn hạn chế. Không ít người dân cho rằng, đẻ ở đâu cũng là đẻ, họ đã đẻ một đứa an toàn thì đứa sau sẽ dễ dàng hơn nên cần gì phải đến Trạm xá, bệnh viện tuyến trên cho tốn kém, mất thời gian”.

Xã Đắc Lua cách trung tâm huyện Tân Phú trên 80 km và cách Trung tâm tỉnh hơn 180 km. Khi bệnh nặng,  dân Đắc Lua phải đi nhờ đường của tỉnh Lâm Đồng mới về được huyện, tỉnh điều trị. Chính vì vậy, người dân ở đây khát khao xã mình có bác sĩ.

Trao đổi với chúng tôi, nữ hộ sinh Hải cho biết, năm 1984 chị về trạm công tác, Đắc Lua lúc ấy còn là rừng thiêng, nước độc, bệnh tật hoành hành rất dữ, nhất là bệnh sốt rét rừng. Trong khi đó, mạng lưới y tế của trạm còn rất mỏng và có không ít bệnh nhân tử vong vì phương pháp chữa bệnh phản khoa học của các lang vườn, thầy thuốc làng.  Họ quan niệm, có bệnh thì phải cúng đất, cúng rừng để giải nạn. Sinh nở là lẽ thường tình, tự nhiên không nên áp dụng các biện pháp tránh thai hoặc mổ xẻ sẽ nguy hại đến tính mạng và trái với tập quán. 

Chính vì vậy, hiện chị rất lo ngại công tác chăm sóc sức khỏe cho nhân dân trong xã đang xuất hiện các tin đồn gây trở ngại như: Dùng nhiều thuốc ngừa thai sẽ gây ung thư, không sinh nở được; rừng thiêng bắt tội, và chích thuốc vào sẽ tử vong sớm hơn; thuốc ở trạm nhiều bột mỳ nên không bằng lá cây của đồng bào.

Thầy giáo mắc tội ma rừng vì dạy chữ

Đang yên, đang lành bỗng dưng lớp học và cũng là nhà của thầy giáo Búp (ấp 7, xã Thanh Sơn, huyện Định Quán) bị cháy. Vài tháng sau con gái thứ hai vừa tròn 5 tuổi của thầy Búp lại bị bắt cóc. Do gia đình thầy giáo Búp liên tiếp gặp điều không may, người dân biết chuyện đồn thổi nhau rằng, thầy Búp bị con ma rừng trách phạt vì tội “dạy chữ cho đồng bào” ( tức là xui đồng bào chống lại ma rừng). 

Thầy Búp cho biết, cách đây 20 năm, xã Thanh Sơn còn là vùng “rừng thiêng, nước độc”, sốt rét rừng hoành hành rất dữ. Thanh niên trai tráng chỉ sau vài tháng “nóng, lạnh” thì sức cùng lực kiệt, trẻ con và người già thì dặt dẹo vì sốt. Ông Tư Hợi (ấp 4, xã Phú Lý, huyện Vĩnh Cửu) thì cho hay, những năm 1980, dân khai thác vàng ở khu Đá Đỏ bị sốt sét rừng “lấy mạng” phải vài chục người. Chính vì vậy mà đồng bào dân tộc thiểu số ở Phú Lý tuyên truyền miệng nhau rằng ma rừng ở đây rất thiêng. Trước khi vào rừng phải cúng thần linh, xong mùa rẫy phải cúng thần đất, nhà có người bị bệnh phải cúng ma xó, ma lai bằng heo, bò, trâu. 

Cũng theo ông Tư Hợi, do tin có ma rừng nên đồng bào dân tộc ở đây khi bị bệnh, họ thường tìm đến các thầy mo, thầy thuốc trong làng để cúng lễ, chữa bệnh bằng cây rừng. Ít người biết tìm đến trạm xá, bệnh viện để điều trị. “Họ sinh con tại nhà, cắt rốn bằng thân lồ ô và vẫn giữ tập tục khi vượt cạn mẹ chết con phải được chôn theo”-ông Tư Hợi nói. 

: Đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh, giờ đã quen đến các Trạm y tế khám bệnh, kiểm tra sức khỏe

Hơn 10 năm về trước đồng bào dân tộc ở đây vẫn chưa được tiếp cận nhiều với công tác y tế. Đồng bào dân tộc vẫn còn giữ thói quen cúng lễ, chữa bệnh bằng cây, lá rừng. Nhiều trường hợp khi người nhà bị bệnh nặng, gia đình đã cúng tế hết gà, heo, trâu, bò trong nhà. Vậy mà, họ vẫn không chịu nghe lời cán bộ y tế, địa phương đem bệnh nhân đến bệnh viện chữa trị. 

Dưới bếp lửa hồng, bên bìa rừng Mã Đà, Nam Cát Tiên… chúng tôi được các già làng ở đây cho biết, ma rừng, ma rú hiện không nay không còn đáng sợ như trong truyền thuyết. Kể từ khi Đảng, Nhà nước kêu gọi đồng bào sống định canh-định cư, bệnh tật thì đến Trạm xá chữa trị, đăng ký xây dựng làng văn hóa…nên con ma rừng, ma rú không được ai cho ăn, đói chết từ lâu. Thầy cúng, thầy mo thì bỏ nghề vì bị cán bộ cấm và cây thuốc quý để trị bệnh cũng hết do rừng già bị tàn phá. Đồng bào giờ chỉ tin vào thuốc Tây, cán bộ y tế, không còn nhớ và chữa bệnh bằng các bài thuốc gia truyền, cậy nhờ thầy mo cúng lễ tạ lỗi với ma rừng nữa 

Đoàn Phú