Sắc xuân ở làng cá bè La Ngà

Giữa tháng 1/2019, trời miền Nam khô khốc, nắng gay gắt. Hai khu vực bến cá gần chân cầu La Ngà nhộn nhịp hẳn sau thời gian hoạt động cầm chừng vì cá nuôi chết, lượng cá xuất bán cho thương lái rất ít. Hiện mỗi ngày, từ sáng sớm, những địa điểm này đã ồn ào, náo nhiệt khi xe tải liên tục vào lấy cá đưa về Biên Hòa hoặc TP HCM tiêu thụ. 

Niềm vui cuối năm… 

Phó chủ tịch UBND xã Phú Ngọc (huyện Đinh Quán) Lê Bá Duyệt thông tin: Cuộc sống người dân làng bè đã ổn định sau khi được Nhà nước hỗ trợ một phần thiệt hại đối với vụ cá chết do thiên tai năm ngoái. Nhiều gia đình đang chuẩn bị xuất lứa cá mới trong dịp tết sắp tới.

Theo ông Duyệt, số tiền hỗ trợ ngư dân thiệt hại không đủ chi phí đầu tư nhưng phần nào đã bù đắp những mất mát do “ông trời” bất ngờ giáng xuống làng bè. 

Nhớ lại cảnh nhốn nháo ở làng bè La Ngà hơn 7 tháng  trước, ngư dân Nguyễn Văn Trí (ngụ xã Phú Ngọc) cho biết, đêm 20/5, người dân bàng hoàng, xót xa khi thấy cá ngoi đầu trắng hếu rồi chết nổi lềnh bềnh trên sông. Trước thời điểm đó mấy ngày là vào đợt thu hoạch cá nuôi bè nên hôm nào cũng có xe tải nối đuôi nhau chờ bốc cá. Chỉ sau 1 đêm, làng cá bè đang náo nhiệt dường như “tan tác”, những tiếng khóc nức nở vì xót của được thay cho tiếng ầm ì của động cơ ghe máy và xe tải.

Nhiều gia đình lâm vào cảnh điêu đứng, nợ nần chồng chất. Nguyên nhân dẫn đến cá chết hàng loạt được xác định do mưa lớn đầu mùa đã kéo tạp chất từ trên bờ dồn xuống sông làm giảm ô xy trong nước khiến môi trường biến đổi bất thường.

“Gia đình tôi dạo ấy nuôi gần 20 tấn cá lăng, chép và cá nheo trị giá trên 1 tỷ đồng. Thương lái đã vào đặt cọc thu mua toàn bộ, chỉ chờ ngày xuất cá. Tưởng đã cầm chắc “phần thắng” trong  tay, ai dè mất sạch. Sau tai họa bất ngờ đó, vì không đủ tiền nên tôi thả cá giống ít hơn so với những lứa trước. Giờ đợt cá mới sắp xuất bán, hy vọng được giá cao. Cuối năm 2018, huyện chi hỗ trợ cho ngư dân bị thiệt hại vì cá chết nên gia đình tôi có thêm khoản tiền đề bù đắp chi phí nên tết này đã bớt lo toan”, ông Trí bộc bạch. 

Cùng rơi vào tình cảnh như những ngư dân khác khi cá nuôi bị chết vớt không kịp, bà Ngô Thị Tiến (ở ấp 5, xã La Ngà) bị thiệt hại khoảng 30 tấn cá, trị giá trên 1 tỷ đồng. Mới đây, nhận được tiền của Nhà nước hỗ trợ, gia đình bà Tiến đã trả được khoản nợ từ vụ cá chết đó, đồng thời thanh toán chi phí tiền mua cá giống, thức ăn cho đại lý cám trong vụ cá chờ ngày xuất bán.

Tương tự, gia đình ông Lý Văn Lũy (xã Phú Ngọc) bị thiệt hại hơn 30 tấn cá các loại khoảng 1,6 tỷ đồng cũng được hỗ trợ mấy trăm triệu đồng để bù đắp phần nào vào khoản lỗ của vụ cá trước. “Ngư dân được Nhà nước hỗ trợ mất mát vì cá chết, người dân chúng tôi rất mừng. Nhất là tết đã cận kề mà có thêm khoản tiền trả nợ nên ai cũng phấn khởi” – ông Lũy chia sẻ.  

Một hộ nuôi cá bè trên sông La Ngà

Để sự cố không lặp lại

Từ cầu La Ngà nhìn xuống, sông La Ngà hiền hòa uốn lượn với “làng nổi” yên bình như bức tranh mộc mạc của sông nước. Nét đặc trưng của vùng đất này là những chiếc bè nuôi cá lênh đênh, bập bềnh trên sóng nước. Có khúc sông hàng chục chiếc bè neo đậu chung chỗ, cũng có đoạn chỉ vài nhà bè đong đưa theo “nhịp gió”; hay ngư dân buộc phải di chuyển bè để đảm bảo cá mạnh khỏe khiến cảnh sắc “làng nổi” luôn thay đổi một cách ấn tượng, độc đáo.

Làng bè La Ngà được hình thành từ những thập niên 90 của thế kỷ trước do ý tưởng của một số bà con Việt kiều từ Campuchia hồi hương. Ban đầu làng bè này chỉ có vài chục hộ, về sau khi thấy được cơ hội làm ăn, một số cư dân ở các xã lân cận và cả người miền Tây cũng về đây lập nghiệp, cao điểm có khi lên đến gần 200 hộ nuôi các loại cá: điêu hồng, lăng, chép...

Nhiều năm trước, không ít lần người nuôi cá trên sông La Ngà rơi vào cảnh lao đao vì cá chết hàng loạt do môi trường nước bị ô nhiễm, đồng thời vì lượng bè dày đặc khiến cá không đủ ô xy nên ngộp chết, nhất là vào mùa khô hạn. Tình trạng này cứ lặp đi lặp lại ở nhiều thời điểm trong thời gian dài.

Sau này, chủ trương của tỉnh Đồng Nai và huyện Định Quán hạn chế lượng bè nên phần nào giảm được những mất mát do cá chết. Thời điểm đầu năm 2018, số bè trên sông La Ngà chỉ 160 chiếc, song lại phát sinh lồng vèo (loại quây bằng lưới) hơn 400 cái. Sự cố cá chết đêm 20-5-2018 một phần do chủ quan của người nuôi khi thấy mùa khô nước thấp nhưng cá vẫn phát triển. Đến khi những trận mưa lớn đầu mùa bất ngờ dội xuống thì chuyện đáng tiếc xảy ra không thể cứu vãn.

Trao đổi về hướng phát triển cũng như “chẩn đoán” cho làng nghề trong quá trình nuôi cá bè trên sông La Ngà thời gian tới, Phó chủ tịch UBND huyện Định Quán Ngô Tấn Tài nhận định, nếu ngư dân tuân thủ những quy định thì sẽ hạn chế được cá chết hàng loạt. Trong đó, dứt khoát không tăng thêm bè, giảm bớt lồng vèo; lượng cá giống thả phù hợp với diện tích nuôi để cá phát triển tốt. Ngoài ra, các nhà bè phải kéo giãn xa nhau, không được dồn lại một chỗ với mật độ quá dày thì môi trường nước mới đảm bảo an toàn cho cá, nhất là vào thời điểm giao mùa mưa – nắng nên hạn chế tập trung bè cá phía thượng nguồn để tránh ảnh hưởng khi môi trường nước thay đổi.  

Bến cá ở làng cá bè La Ngà nhộn nhịp khi thương lái vào lấy cá đem đi tiêu thụ

Liên quan đến công tác hỗ trợ ngư dân bị thiệt hại vì cá chết vào tháng 5-2018, ông Tài cho biết trong tổng số 129 hộ (xã La Ngà 52 hộ, xã Phú Ngọc 77 hộ) được nhận tổng số tiền gần 12,3 tỷ đồng theo Quyết định số 4184 của UBND tỉnh Đồng Nai ngày 23/11/2018, hiện chỉ còn 1 hộ duy nhất ở ấp 1, xã La Ngà chưa nhận hơn 131 triệu đồng, dù địa phương đã gửi giấy mời 3 lần.

Trường hợp không may xảy ra vụ việc đáng tiếc mà các hộ nuôi cá bè có thể được xem xét giải quyết thiệt hại, ngư dân cần đăng ký hành nghề với Khu bảo tồn thiên nhiên văn hóa Đồng Nai - đơn vị quản lý mặt nước sông La Ngà. Đây là cơ sở để cơ quan chức năng hỗ trợ mức độ thiệt hại khi có sự cố liên quan đến việc nuôi cá trên sông theo đúng quy định.

Chiều một ngày giữa tháng chạp năm Mậu Tuất, làng cá bè La Ngà như ấm áp hơn, sắc xuân ở vùng sông nước đã hiển hiện trong mỗi gia đình. Những mất mát từ vụ cá chết rồi cũng qua đi để ngư dân tiếp tục xây dựng cơ ngơi phát triển trong cuộc hành trình mưu sinh không hề dễ dàng này. Đời sông nước giản dị như chính bản thân người dân nông thôn chân chất khi phải đối mặt với những rủi ro tiềm ẩn ở đâu đó, nhưng không phải không tránh được.