Ngược rừng săn “vàng thô”
Cách đây khoảng 20 năm trở về trước, tại một số vùng núi trong cả nước, đặc biệt là ở khu vực miền Trung, mạn từ Thanh Hóa vào đến Quảng Nam, rộ lên một giấc mộng thoát nghèo. Con người ta đổ xô luồn rừng, những mong “săn” được lộc của rừng già. Thứ lộc lá ấy là những cội trầm hương (còn được gọi là dó bầu) trị giá hàng trăm triệu đồng.
Cũng bởi “phong trào” đó đã để lại trên thân cây dó bầu những nhát rựa có tuổi đời bẵng qua mấy chục năm.
Trầm là phần gỗ của cây dó bầu bị nhiễm dầu, do bàn tay của con người hay của tạo hóa tác động. Càng làm thân dó bầu đau thì càng sinh ra nhiều trầm. Giá trị của thân trầm do thiên nhiên tạo ra cũng vì thế mà lên đến ngưỡng hàng tỉ đồng. Dĩ nhiên, “mỏ vàng” ấy chỉ có giá trị nếu “dân trầm” săn thấy.
Theo chân anh Chu Đức Thanh (46 tuổi), người xã Quảng Kim (Quảng Trạch – Quảng Bình) đến thăm vườn trầm nguyên sinh ở rừng của anh, chúng tôi mới phần nào chứng kiến nỗi gian khó, khổ cực của một phu trầm. Vườn trầm mà anh Thanh dẫn chúng tôi đến cũng là địa điểm mà cá nhân anh phải đổ bao công sức để “săn” rồi nuôi cấy, chăm sóc suốt mấy chục năm.
 |
| Những gốc trầm có tuổi đời hơn 20 năm, sau khi “săn” về được gìn giữ, săn sóc thường xuyên, để miệng trầm có tuổi đời già hơn. Miệng trầm càng lâu năm thì càng có giá trị cao |
Được biết, những gốc cây dó bầu nằm ẩn mình trong rừng rậm mang trên mình những miệng trầm bề thế của anh Thanh trong thời điểm hiện tại, nếu bán ra thị trường sẽ có giá khoảng 30 đến 40 triệu đồng.
Anh Thanh cũng là một tay săn trầm có chút tiếng tăm của khoảng thời gian cách nay ba chục năm. Bởi vậy, nhiều khi ngắm “miệng trầm” anh lại ngẩn ngơ cười, bởi biết đâu những nhát rựa quanh “lộc trời” này có khi lại là của chính bản thân anh năm xưa.
Anh nhớ lại: “Những năm trước kia chúng tôi đi theo từng hội, đi hết Nam ra Bắc, hết thâm sơn cùng cốc. Nói chung là nơi nào có trầm thì nơi đó có bàn chân chúng tôi. Những ngày đi thì rôm rả, những ngày về thì bủng beo. Nguy hiểm có, chết chóc có, nhưng vì mưu sinh và cũng là cái thú nên nó khiến con người ta hăng máu quá.
Có những chuyến đi biệt tăm cả mấy năm ròng, vợ con cứ tưởng đã mất tích, chết mất xác ở đâu đó. Những năm đó, cứ biết là trầm và trước mắt là trầm thôi chứ chẳng còn màng tới gia đình gì nữa. Khu rừng này (rừng Hoành Sơn - PV) chỗ nào mà chẳng có bếp ba hòn (bếp của dân rừng thường chỉ kê bằng ba hòn đá - PV) của chúng tôi chứ, đi nát rồi chú à”.
Im lặng một hồi như cố lục tìm trong trí nhớ, dường như còn một điều gì đó sâu kín lẩn khuất, anh tặc lưỡi: “Những năm oan nghiệt đó, nhắc lại chỉ thêm chán nản, gần mười mấy năm theo đòi giấc mơ đổi đời nhờ “vàng thô” này mà bây giờ ngôi nhà cho vợ con chui rúc cũng chẳng cất nổi. May đời tôi còn biết lúc dừng, chứ không...”.
Người phu trầm một thuở bỏ lửng câu nói rồi đưa mắt qua vườn trầm của mình, khuôn mặt anh bỗng tỉnh táo hẳn lên. Anh hồ hởi khoe: “Nghĩ lại thì cũng nhờ cha ông ta ngày xưa siêng rúc rừng nên bây giờ tụi tui mới được thừa hưởng một số miệng trầm giá trị này chứ. Cũng có những miệng trầm phải đổ công ra săn khắp khu rừng để mang về trồng trong vườn mình”.
 |
| Những cây dó bầu này được dân trầm “săn” từ các khu rừng khác về rồi chăm sóc từ cây con. Khi lớn, thợ nuôi sẽ gia công để tạo dầu ngay trong lòng cây |
Để có những gốc trầm “khủng” thì đòi hỏi người nuôi phải hiểu biết và thật am tường về giống cây này. Như lời anh Thanh thì trầm do thiên nhiên tự tạo sẽ có chất lượng gấp bội lần do con người tạo ra. Giá trị định lượng trên thị trường của trầm cũng chủ yếu dựa vào yếu tố này.
Những súc trầm có đường kính trên dưới 35cm, theo đánh giá là “rất có tương lai”, nếu biết tận dụng, nuôi giữ thì sau một khoảng thời gian nhất định, chúng sẽ dần hình thành trai cọng và tạo dầu. Còn lại, những miệng trầm không có tương lai, nghĩa là những trai cọng ít dầu sẽ được anh Thanh bán trước với giá rẻ. Người đàn ông này phân chia “miệng trầm” ra thành nhiều loại.
Cụ thể, loại một là những gốc trầm do thiên nhiên tự tạo, trai cọng quặn quẹo, loại này là trầm “khủng” thường bán trên thị trường theo ước định từng lạng. Mỗi lạng dao động không dưới 7 đến 8 triệu. Loại thứ hai là những miệng chêm có tuổi đời lâu năm (những nhát rựa của ông cha xưa có thể là do sinh hoạt, cũng có thể do cuộc tìm trầm trước đó để lại - PV), loại này ngày nay rất hiếm.
Loại thứ ba là những thân dó bầu còn nguyên, hay được bàn tay người nuôi, chăm bón từ cây con đến khi trưởng thành. Với loại này, người ta có thể dùng khoan hay đục để tạo bộng nuôi trầm, rồi tích cực chăm sóc có thể lên đến vài chục năm. Loại cuối cùng, như đã nói là những trai cọng, miệng chêm ít tuổi, loại này thường được bán theo ước định từng yến, giá thành cũng vì thế thấp nhất.
Nghề săn, nuôi trầm rừng đòi hỏi nghiệp vụ khá cao về nghề rừng. Người nuôi trầm phải chui rúc và thành thạo các kỹ năng sinh tồn trong rừng. Thực tế, nghề của họ mỗi ngày phải đối mặt với không ít hiểm nguy. Vì sao ư? Bởi rừng là nơi cất giữ trầm tốt nhất, ngược lại cũng là nơi thiếu an toàn nhất.
 |
| Đây là những miệng chêm bằng rựa thuộc loại cực hiếm, bây giờ đã sinh trầm |
Cứ mỗi năm anh Thanh lại dùng cưa, cẩn thận cắt đi mỗi cây một miệng trầm. Anh đem bán đi để “lấy ngắn nuôi dài”. Như tâm sự của anh thì những gốc trầm nuôi này “ăn nhau” về sau, chứ trước mắt chỉ kiếm đủ tiền chăm bón. Một năm cố công với vườn trầm, anh Thanh cũng được dăm ba chục triệu. Tôi hỏi : “Cái ăn nhau về sau này chắc cũng kha khá lắm anh nhỉ?”.
Khẽ gật đầu, anh nói bâng quơ: “Có thể là tiền trăm, cũng có thể tiền tỉ vì tiền tui còn bèm nhèm trong đất kia mà, làm sao biết được chứ!”. Tôi gặng hỏi thêm: “Thế để có được những gốc trầm “khủng” thì mất bao nhiêu thời gian?”. Trả lời cụt lủn, anh đáp: “Một đời người”...
