Sở VHTT&DL Hà Tĩnh trả lời đề xuất xin lại đình Chợ Trổ: Văn bản bị đánh giá “trả lời cũng như không”

3 ý kiến của Sở VHTT&DL Hà Tĩnh

Theo văn bản trả lời của Sở: Ngày 20/3/2020, Sở phối hợp với các đơn vị liên quan tổ chức buổi làm việc với UBND xã Bùi La Nhân để xem xét, tham mưu giải quyết các nội dung theo chỉ đạo của UBND tỉnh.

Qua các ý kiến tại cuộc họp, Sở đã tổng hợp, báo cáo UBND tỉnh và trả lời UBND xã Bùi La Nhân như sau:

1. Về phương án đối với đình Chợ Trổ: Ngày 25/4/2016, Sở VHTT&DL đã có văn bản về việc chuyển trả đình Chợ Trổ tại KLN Nguyễn Du, trong đó nêu rõ: "Thống nhất với đề xuất của UBND xã Đức Nhân, huyện Đức Thọ về việc xin lại đình Chợ Trổ từ KLN Nguyễn Du về xã Đức Nhân tại Tờ trình số 01/TTr-HĐND-UBND-UBMTTQ ngày 17/3/2016.

Tuy nhiên, do việc này liên quan đến Quy hoạch tổng thể bảo tồn, tôn tạo KLN Nguyễn Du đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, nên phải được sự đồng ý của Bộ VHTT&DL; phải tính toán kinh phí di dời, địa điểm phục dựng lại, vấn đề về bảo tồn, tôn tạo và phát huy di tích.v.v. Vì vậy, đề nghị UBND xã Đức Nhân tiếp tục cân nhắc việc này để đề xuất các cơ quan chức năng xem xét, giải quyết".

Từ năm 2016 đến nay, UBND xã Đức Nhân (cũ) chưa có đề xuất đối với đình Chợ Trổ. Đến tháng 3/2020, xã Bùi La Nhân gửi tờ trình về việc xin lại đình Chợ Trổ cũng chưa trình bày rõ phương án bảo tồn, tôn tạo và phát huy di tích nếu Đình Chợ Trổ được chuyển về xã Bùi La Nhân.

Hiện nay, đình Chợ Trổ đã được hạ giải để tu bổ, tôn tạo theo quy hoạch được Thủ tướng phê duyệt năm 2017 và triển khai dự án tu bổ, tôn tạo các di tích tại KLN Nguyễn Du của UBND tỉnh Hà Tĩnh năm 2019, nên Sở VHTT&DL thống nhất tiếp tục để đình Chợ Trổ tại KLN Nguyễn Du để triển khai tu bổ, tôn tạo đình theo kế hoạch đã đề ra.

Đình Chợ Trổ được di dời từ xã Đức Nhân (cũ) về KLN Nguyễn Du từ hơn 55 trước. Ảnh: Tư liệu

2. Về tên gọi Đình Chợ Trổ: Theo nguyên tắc hoạt động bảo tàng, việc trưng bày tài liệu/hiện vật phải đảm bảo: Thuyết minh trưng bày cung cấp đầy đủ, rõ ràng, chính xác thông tin về tài liệu, hiện vật và phù hợp với đối tượng khách tham quan; bản phục dựng, bản sao tài liệu, hiện vật phải chính xác, khoa học và được ghi chú rõ ràng.

Vì vậy, sau khi được tu bổ, tôn tạo, đình Chợ Trổ vẫn giữ nguyên tên gọi “Đình Chợ Trổ”, các hoạt động thuyết minh, giới thiệu đình Chợ Trổ tại KLN Nguyễn Du vẫn tuân thủ nguyên tắc tôn trọng sự thật, chính xác về tư liệu, hiện vật.

3. Đối với UBND xã Bùi La Nhân, trên cơ sở các ý kiến phát biểu tại cuộc họp ngày 20/3/2020, đặc biệt là ý kiến của một số công dân đại diện cho con em xa quê của xã Bùi La Nhân, đại diện lãnh đạo huyện Đức Thọ, đại diện lãnh đạo xã Bùi La Nhân, Sở VHTT&DL đề nghị địa phương cân nhắc kỹ việc xin lại đình Chợ Trổ; đặc biệt lưu ý đến địa điểm phục dựng, vấn đề bảo tồn, tôn tạo, phát huy giá trị di tích, kinh phí di dời, bảo vệ.v.v.

Trường hợp không xin chuyển đình về, địa phương có thể xin chủ trương, phương án phục dựng đình Chợ Trổ nhằm đảm bảo tính lâu dài, bền vững hơn.

Trả lời “chưa rõ ràng”

Ngay sau khi nhận được văn bản của Sở VHTT&DL, ông Nguyễn Xuân Linh - Chủ tịch xã Bùi La Nhân bày tỏ: Sở trả lời như vậy vẫn chưa thật sự cụ thể, rõ ràng. Ông đề nghị các cấp có thẩm quyền xem xét lại và trả lời rõ: cho địa phương đưa đình Chợ Trổ về, hay để lại Khu lưu niệm? Đưa về thì như thế nào? Để lại thì như thế nào? Các cơ quan quản lý nhà nước có hỗ trợ gì cho địa phương trong các vấn đề thủ tục, kinh phí, bảo tồn... nếu cho xã đưa đình về?

Về phía người dân Bùi La Nhân, nhiều ý kiến cho rằng Sở trả lời “có vấn đề”. 

Thứ nhất, văn bản của Sở không hề đề cập đến vai trò của cơ quan quản lý nhà nước (QLNN) trong việc “chuyển trả” đình Chợ Trổ về cho xã Bùi La Nhân (“Chuyển trả” là từ dùng theo thư mời họp ngày 20/3 của Sở VHTT&DL Hà Tĩnh). Ngay trong cuộc họp ngày 20/3, người dân Bùi La Nhân đã yêu cầu các cơ quan quản lý phải “có trách nhiệm, không thể nói “thống nhất” với đề xuất của xã rồi “ném cho xã tự lo”.

Theo người dân, đình Chợ Trổ đặt ở KLN cũng là di sản, đưa về quê Bùi La Nhân cũng là di sản. Vai trò QLNN ở đâu đối với một di sản của tỉnh khi Sở VHTT&DL chỉ “cảnh báo”: “địa phương cân nhắc kỹ việc xin lại đình Chợ Trổ; đặc biệt lưu ý đến địa điểm phục dựng, vấn đề bảo tồn, tôn tạo, phát huy giá trị di tích, kinh phí di dời, bảo vệ.v.v”. Như vậy là bỏ mặc xã tự lên phương án đưa đình về? 

Về mặt bảo tồn di tích, cơ quan QLNN cũng không hỗ trợ tư vấn cho địa phương? Về mặt kinh phí, nhà nước cũng không hỗ trợ? Trong khi hàng năm tỉnh đều có phân nguồn ngân sách lên đến chục tỷ cho việc trùng tu tôn tạo di tích? Vậy tiêu chí nào để một di tích được nhận nguồn ngân sách này? 

Về thủ tục pháp lý, cơ quan QLNN có hỗ trợ địa phương tháo gỡ các vướng mắc hay không?

Đại diện Sở VHTT&DL Hà Tĩnh chủ trì cuộc họp "chuyển trả" đình ngày 20/3.

Một người dân nêu quan điểm: “Sở nói xã Bùi La Nhân gửi tờ trình xin lại đình Chợ Trổ nhưng “chưa trình bày rõ phương án bảo tồn, tôn tạo và phát huy di tích nếu đình Chợ Trổ được chuyển về xã”, như vậy là chưa hoàn toàn đúng. 

Chính quyền và nhân dân xã Bùi La Nhân nhiều lần khẳng định tâm nguyện “rước” đình về, và hiện nay đã chuẩn bị vị trí để dựng đình. Ngôi đình có thể về đúng vị trí vốn là nền đình cũ, hiện đang đặt trụ sở UBND xã Đức Nhân (cũ). Từ đầu năm 2020, trụ sở này đóng cửa do sát nhập, chính quyền chuyển nơi làm việc mới. Ngôi đình vì vậy có thể về đúng chốn cũ.

Hơn nữa, đình Chợ Trổ trở về sẽ tạo thành tổ hợp di tích địa phương, gồm nhà văn thánh, nhà bia tưởng niệm liệt sĩ ở ngay trong khuôn viên trụ sở. Cách vài trăm mét là hai ngôi đền của làng. Trong đó, nhà văn thánh cũng mới được công nhận di tích lịch sử cấp tỉnh cuối 2019.

[Tiếp bài “Đường về quê” của ngôi đình liên quan Nguyễn Du: Nửa thế kỷ trước ngôi đình đã được “bán” hay cho mượn?]

Xã Bùi La Nhân cho biết đã có kế hoạch từng bước, nhưng trước hết phải chờ quyết định chính thức của tỉnh mới tính các bước tiếp theo. Nhưng với văn bản của Sở như trên thì “trả lời cũng như không”. Các vấn đề liên quan và trách nhiệm lại bị Sở VHTT&DL “ném lại” cho xã Bùi La Nhân.

Người dân Bùi La Nhân cho rằng cơ quan quản lý cần có trách nhiệm khi "trả" đình về cho xã.

Sau cuộc họp nhiều tranh cãi ngày 20/3 do Sở VHTT&DL chủ trì, ông Phan Tấn Linh, Bí thư Huyện ủy huyện Nghi Xuân cũng nêu quan điểm: “Theo tôi, cơ quan quản lý về văn hoá cần tham mưu theo hướng: 1: Đình Chợ Trổ phải được trả về nơi xuất xứ của nó là xã Đức Nhân, nay là xã Bùi La Nhân. Di sản phải được đối xử có văn hoá và phải được bảo tồn, phát huy theo các quy định của Nhà nước. 2: Việc phục dựng kiến trúc, hoa văn đình làng tại KLN có cần thiết hay không là còn tuỳ vào quy hoạch, thiết kế tổng thể của cả KLN, ý kiến của các nhà khoa học, nhu cầu của nhân dân và quyết định của cơ quan có thẩm quyền trên cơ sở tham mưu của cơ quan quản lý văn hoá. 3: Trách nhiệm của UBND huyện Đức Thọ, xã Bùi La Nhân là phải tiếp nhận, bảo tồn và phát huy giá trị của di sản này. UBND huyện tạo mọi điều kiện để cơ quan chức năng trả di sản về đúng nơi xuất xứ”.

Dư luận cho rằng, sau nhiều ý kiến tâm huyết của đại diện các ban ngành, các nhà nghiên cứu văn hóa, nhiều vị nguyên cán bộ của Hà Tĩnh... Sở VHTT&DL Hà Tĩnh vẫn chưa thể đưa ra được phương án “văn hóa nhất” về số phận của đình Chợ Trổ.

Đến thời điểm này, Sở VHTT&DL Hà Tĩnh có thể coi là đã “hoàn thành trách nhiệm” trả lời xã và báo cáo tỉnh đúng hạn trước 28/3 như tỉnh giao. Nếu trong cuộc họp ngày 20/3, ông Nguyễn Cảnh Thụy - Phó Giám đốc Sở chủ trì đã có ý kiến “châm ngòi” một tranh cãi quyết liệt, thì với văn bản trả lời ngày 27/3, Sở VHTT&DL Hà Tĩnh có thể lại tiếp tục làm bùng nổ dư luận. Người dân hiện trông chờ vào quyết định thấu tình hợp lý hơn của UBND tỉnh Hà Tĩnh.

Đình Chợ Trổ có phải phục dựng thành đình Tiên hay không?

Một vấn đề quan trọng có thể coi là một trong những nguyên nhân thúc đẩy người dân Bùi La Nhân kiên quyết “xin lại” đình Chợ Trổ đến nay vẫn chưa được làm rõ, là việc Dự án tu bổ, tôn tạo các di tích gốc ở KLN đang triển khai, đưa đình Chợ Trổ phục dựng thành đình xã (đình Tiên) của xã Tiên Điền.

Quyết định số 1264 ngày 06/5/2019 của UBND tỉnh Hà Tĩnh ghi: "Đình xã (đình Tiên) đã là phế tích"

Quyết định (QĐ) số 1264/QĐ-UBND ngày 06/5/2019 của UBND tỉnh Hà Tĩnh về Phê duyệt Thiết kế bản vẽ thi công Dự án Tu bổ, tôn tạo các di tích gốc và xây dựng cơ sở hạ tầng KLN Nguyễn Du (giai đoạn 1) nêu: “Hiện đình Xã (đình Tiên) đã là phế tích và không có ảnh tư liệu, phương án cải tạo là di chuyển và phục hồi đình Chợ Trổ thành đình Xã”.

Nhưng Phó Giám đốc Sở VHTT&DL Hà Tĩnh Nguyễn Cảnh Thụy nói: Dư luận “hiểu nhầm”. Theo ý tưởng quy hoạch KLN Nguyễn Du và theo QĐ phê duyệt của Thủ tướng thì: “Đình xã là đình nói chung, không phải đình nào của xã nào”. Đơn vị tham mưu UBND tỉnh ký Quyết định 1264 nói trên cũng “hiểu nhầm”.

Tuy nhiên, đơn vị tham mưu cho QĐ 1264 là Ban Quản lý dự án đầu tư XDCT Dân dụng và Công nghiệp tỉnh khẳng định: chỉ triển khai dự án trên cơ sở tiếp quản hồ sơ từ Sở VHTT&DL.

Báo cáo hạ giải của đơn vị thi công Dự án Tu bổ, tôn tạo các di tích gốc tại KLN Nguyễn Du

Báo cáo hạ giải của đơn vị thi công công trình Tu bổ, tôn tạo các di tích gốc tại KLN cũng ghi: “Hiện nay đình Xã (đình Tiên) đã là phế tích và không có ảnh tư liệu... Chỉ còn lại hai cột nanh trước lối vào đình Xã nay còn giữ nguyên vị trí”. 

Đại diện đơn vị thi công Dự án cũng khẳng định “không hiểu nhầm”.

Vậy ý tưởng quy hoạch và ý tưởng tu bổ, phục dựng đình Chợ Trổ hiện như nào cần công khai, minh bạch. Chủ đầu tư Dự án đang triển khai có “hiểu nhầm” ý tưởng quy hoạch hay không? UBND Hà Tĩnh cần có thông tin chính xác về sự việc để tránh gây tranh cãi không cần thiết.