100% hộ có Mẹ Việt Nam Anh hùng
Về xóm Chín Chủ, thôn Đông Hồ, xã Điện Hòa (huyện Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam) có những rặng tre xanh ngát tỏa bóng mát, từng đợt gió thổi vi vu, mang theo hương thơm lúa đang trổ bông làm cho không khí bớt ngột ngạt.
Không gian thanh bình là vậy, nhưng nơi đây chứa đựng nhiều những câu chuyện kiên trung của người dân chở che cán bộ, bộ đội trong một thời lửa đạn.
Thôn Đông Hồ có 232 hộ, với gần 1.000 nhân khẩu, nhưng có 151 liệt sĩ, 32 Bà mẹ Việt Nam anh hùng. Đời sống người dân chủ yếu sản xuất nông nghiệp, cánh đồng cách trở bởi con sông La Thọ.
Ông Lê Văn Nuôi (Bí thư chi bộ, kiêm trưởng thôn Đông Hồ) cho hay: Xóm có 9 hộ dân, nên người ta đặt tên là Chín Chủ, thuộc xã Điện An. Xóm nằm ngay ngã ba sông, nơi hợp lưu sông La Thọ và Cổ Cò.
 |
| Khu di tích này được hoàn thành năm 2013 để ghi nhớ sự hy sinh và lòng sắt son kiên trung với cách mạng của các thế hệ người dân xóm Chín Chủ. |
Trong hai cuộc chiến tranh, người dân Chín Chủ đã anh dũng kiên cường đấu tranh góp phần giải phóng đất nước. Cả 9 hộ thì có đến 9 bà mẹ Việt Nam anh hùng, 17 liệt sĩ, 7 thương binh.
Các hộ dân xóm Chín Chủ gồm: Lê Huynh, Lê Mới, Lê Trọng Lan, Đào Lực, Trần Thị Lưỡng, Lê Rựa, Lê Tặc, Lê Tế và Trần Toán.
Họ đùm bọc chở che nuôi giấu cán bộ, chiến sĩ Huyện ủy Điện Bàn, Tỉnh ủy Quảng Đà, Thành ủy, An ninh quận Nhất, quận Nhì của TP Đà Nẵng, biệt động 91, tiểu đoàn R20, V25... và cán bộ, dân quân du kích các xã lân cận, nên trở thành trọng điểm bị đánh phá, bom đạn cày qua xới lại, địch truy quét liên miên.
Sau ngày giải phóng, xóm Chín Chủ nằm ven sông thấp trũng, nên thường xuyên bị ngập lụt, do đó các hộ dân được di dời đến nơi ở mới và sáp nhập vào thôn Đông Hồ, xã Điện Hòa, cách làng cũ chừng 300m.
Ông Nguyễn Văn Hoành, nay đã bước sang 81 tuổi, con của bà mẹ Việt Nam anh hùng Trần Thị Lưỡng bộc bạch: Gia đình ông có 9 anh chị em, nhưng có 4 liệt sĩ. Bản thân ông là thương binh, lúc 13 tuổi làm liên lạc cho cán bộ nằm vùng, tiếp đến tham gia du kích rồi nhập ngũ.
 |
| Thương binh Nguyễn Văn Hoành, một người dân xóm Chín Chủ |
Theo ông Hoành, ngày đó người dân Chín Chủ mà địch bắt gặp là chúng bắt bớ, tra tấn, bắn giết không nương tay. Người dân Chín Chủ đi trước ngã xuống thì lớp con cháu lại đứng lên, càng thêm vững vàng, kiên cường.
Bà con Chín Chủ đã rút ra bài học “2 chung, 1 riêng” để tồn tại. Đó là ăn cơm chung, đấu tranh chung nhưng ngủ riêng để tránh tổn thất nhiều khi bị địch tấn công.
“Cả vùng đất rộng lớn này bị địch thả bom cày xới trắng xóa, không có làng mạc, chỉ duy nhất có 9 hộ dân sinh sống được bao bọc với hai con sông và những rặng tre, vườn chuối xanh ngút ngàn.
9 gia đình quây quần bên nhau và trở thành điểm tựa vững chắc cho phong trào cách mạng, là nơi che chở, nuôi giấu cán bộ, du kích, bộ đội. Là bàn đạp, đầu mối giao liên, vận chuyển vũ khí, đưa đón cán bộ, cơ sở tự vệ, biệt động ta vào hoạt động nội thành Đà Nẵng”, ông Hoành nói.
Hiện 9 bà mẹ Việt Nam anh hùng xóm Chín Chủ chỉ còn mẹ Nguyễn Thị Giao còn sống. Năm nay mẹ đã bước sang tuổi 95, mẹ đã già, nhưng nhắc đến xóm Chín Chủ vẫn còn nhớ rõ. Mẹ có 10 người con, 5 trai, 5 gái, nhưng có 4 liệt sĩ, 1 thương binh.
 |
| Mẹ Việt Nam anh hùng Nguyễn Thị Giao |
Mẹ Giao kể: Địch bắt mẹ tra tấn không biết bao nhiều lần, chúng đánh đập, nhưng mẹ không khai cán bộ ở đâu. Có những lần, bọn chúng bắt cả làng, dùng dây cột thành đoàn người dẫn ra nhà lao Vĩnh Điện tra tấn. Người ít vài hôm, người nhiều vài tháng ở tù nhưng chẳng ai khai, rồi thả về tiếp tục nuôi cán bộ, đưa đón bộ đội, tiếp tế lương thực...
“Chín Chủ chiều dài 1,5 km, rộng hơn 500m nhưng bị bao vây bởi 10 đồn địch, ngày đêm bị đánh phá ác liệt. Xóm làng bị bom cày đạn xới, người dân bị bắt bớ tù đày nhưng 9 gia đình vẫn “một tấc không đi, một ly không rời”.
Ngay cả bọn trẻ 10-12 tuổi cũng tập hợp thành đội du kích vừa chăn trâu vừa đánh giặc”, mẹ Giao hồi tưởng.
Sống trong lòng dân Chín Chủ
Hơn 40 năm đã trôi qua, nhưng với ông Bùi Hồng Khanh (nguyên Khu đội trưởng Khu phố Hải Châu; Cánh Trưởng Biệt động Cánh Trung Quận Nhất, Đà Nẵng; Phó tham mưu Trưởng Bộ chỉ huy quân sự Quảng Nam – Đà Nẵng) khi nhắc về Chín Chủ là không bao giờ quên được.
Ông Khanh kể: Xóm nằm cheo leo giữa đồng ruộng, tạo thế quan sát chung, có thể phát hiện địch từ xa. Xóm cũng là nơi tiếp giáp ngã sông, vừa chia cắt địa hình, nhưng cũng vừa ngăn địch.
Cũng nhờ chia cắt đó mà ta có lợi thế để quần lộn bám trụ, suốt trong những năm tháng chiến tranh.
Trong thời gian sát cánh cùng người dân Chín Chủ, ông Khanh còn lưu giữ nhiều câu chuyện về sự mưu trí của bà con. Ông Khanh nhớ lại: Một hôm, quân địch kéo về đánh phá phong trào, chúng đến đóng quân tại xóm Chín Chủ.
Sau hai ngày lùng sục, chúng bắt bớ tra tấn đánh đập, cũng không phát hiện được gì. Đến ngày thứ 3, chúng cho một bộ phận rút lui, còn bọn ác ôn và lính quận ở lại phục kích.
 |
| Khu di tích lịch sử xóm Chín Chủ |
Lúc này, ở bên kia sông La Thọ, anh em du kích thấy địch rút thì đợi trời tối kéo vào xóm. Để cứu nguy, bà con liền lùa trâu bò ra đồng rồi thắp đuốc đi tìm và lu loa: “Mấy ông mang súng ống lỉnh kỉnh làm trâu bò sợ, sổng chuồng chạy mất rồi, bây giờ biết đâu mà tìm”.
Lợi dụng thời cơ, người dân ra hiệu cho bộ đội ta là trong xóm có địch. “Chúng tôi ở bên kia sông gồm cán bộ, du kích và cán bộ Thành Đà Nẵng nhờ bà con mà biết có địch bên xóm, nên thoát”, ông Khánh kể.
Có một lần, ông Khanh và một đồng đội núp dưới hầm bí mật ở bụi chuối sau nhà mẹ Trần Thị Môn. 12 giờ, địch kéo vào phục kích ngay trên miệng hầm.
“Trước tình thế nguy cấp, mẹ Môn bày kế đến gặp tên thông dịch viên, bảo cần đốn cây chuối trên miệng hầm để băm cho heo ăn, nhờ nói 3 lính Mỹ đi chỗ khác. Thế là mẹ Môn vừa đốn chuối vừa dẫm lên miệng hầm báo hiệu cho chúng tôi có địch”, ông Khanh nói về sự mưu trí của các bà, các mẹ ở đây.
 |
| Ông George H. W. Bush, nguyên Tổng thống Mỹ (ngoài cùng bên phải) về thăm xóm Chín Chủ ngày 20/8/1995. |
Còn ông Võ Kế (công tác tại Ban An ninh Đặc khu Quảng Đà, nguyên Trưởng Công an Quận Ngũ Hành Sơn, TP Đà Nẵng) có hơn 8 năm hoạt động ở xóm Chín Chủ.
Ông Kế cho biết: Cả xóm có 9 hộ, không phải người cùng một dòng tộc. Nhưng bà con đoàn kết một lòng, thủy chung chia sẻ đùm bọc nhau. Qua nhiều năm gắn bó, rất nhiều bà con anh chị đã cưu mang giúp đỡ cán bộ hoạt động bám trụ địa bàn.
“Gia đình chị A, gia đình anh Cồn, gia đình anh Xoài, ở gần phía sông, nhà cửa bị đốt phá phải nằm hầm, tài sản chỉ còn chiếc ghe nhỏ, phía trước bị đạn bắn thủng, thế nhưng đêm xuống là vớt ghe lên đưa cán bộ, bộ đội thương binh qua sông. Cả xóm đều nhường phần hầm trú ẩn bom đạn cho bộ đội khi dừng chân”, ông Kế xúc động kể lại.
Để ghi nhớ công ơn, tháng 4/2013, người dân thôn Đông Hồ kêu gọi các cơ quan tỉnh Quảng Nam, Đà Nẵng và các mạnh thường quân đóng góp hơn 600 triệu đồng khởi công xây dựng khu di tích xóm Chín Chủ.
Ngày 27/7/2013, khu di tích hoàn thành để ghi nhớ công ơn hi sinh vì độc lập Tổ quốc của người dân Chín Chủ kiên trung./.
