Khởi nghiệp từ bài thuốc gia truyền bà dạy
Đến thôn Tả Chải xã Tả Phìn, thị xã Sa Pa, tỉnh Lào Cai hỏi thăm chị Tẩn Tả Mẩy ai cũng biết. Không phải vì chị là người phụ nữ Dao xinh nhất hay giàu có nhất mà là chị là người phụ nữ Dao đã không cam chịu hoàn cảnh và số phận, mạnh dạn thành lập HTX cộng đồng Dao đỏ để nâng cao thu nhập cho bản thân và tạo việc làm cho phụ nữ Dao đỏ.
Năm lên 4 tuổi chị Tẩn Tả Mẩy mồ côi cha, mẹ bỏ đi biệt xứ. Lớn lên trong vòng tay yêu thương của cả bà nội là Tẩn Sa Mẩy và bà ngoại là Lý Tả Mẩy, chị được cả hai bà truyền dạy cho bài thuốc cổ truyền của người Dao Đỏ.
Lớn lên chút nữa, chứng kiến du lịch tại quê hương từng ngày phát triển, cộng với hiểu biết về bài thuốc đã được truyền dạy năm xưa sử dụng mỗi khi có người bị mỏi mệt, đau nhức xương khớp, hay phụ nữ sau sinh muốn hồi phục sức khỏe nhanh, trong chị Mẩy manh nha một ước mơ muốn làm việc gì đó để xây dựng kinh tế gia đình và giúp đỡ các chị em phụ nữ khác.
Duyên trời, chị Mẩy gặp được bà Hoàng Thị Lan khi bà nghỉ hưu và lên chơi với con gái vào năm 2015. Với sự tư vấn, hỗ trợ của bà Lan, ngày 18/5/2015, HTX cộng đồng Dao Đỏ thành lập với 7 thành viên đều là người dân tộc Dao đỏ, vốn ban đầu là 1,5 tỷ đồng.
“Phụ nữ dân tộc thiểu số như người Dao đỏ chúng tôi chỉ biết nghe lời chứ không dám phản kháng khi gặp chuyện bất bình. Bởi thực tế, họ không có việc làm, kinh tế hoàn toàn phụ thuộc vào gia đình chồng, hoặc người chồng. Chính điều này đã làm mất đi vai trò của người phụ nữ trong xã hội hiện đại. Do vậy tôi muốn chị em phụ nữ có việc làm, có thu nhập, qua đó có tiếng nói trong gia đình và xã hội để nâng cao nhận thức và vai trò của phụ nữ nói chung, phụ nữ dân tộc thiểu số người Dao đỏ nói riêng”, chị Mẩy cho biết.
Những ngày đầu mới thành lập, HTX gặp rất nhiều khó khăn, từ vốn (chủ yếu là tiền mà các gia đình tự tích lũy được, một phần vay mượn từ người thân, bạn bè mà không có hỗ trợ vay vốn từ ngân hàng) đến việc phát triển thị trường. Không nản, chị Mẩy mạnh dạn tìm kiếm đầu mối tiêu thụ, mở rộng thị trường, liên kết với các hộ là đồng bào dân tộc thiểu số, trong đó chủ yếu là phụ nữ người Dao đỏ để thu mua và chế biến nguyên liệu.
Đến nay, với sự kiên trì của mọi thành viên trong HTX, từ hai sản phẩm ban đầu, đến nay HTX đã có thêm một số sản phẩm mới, như thuốc tắm khô, tinh dầu, dịch vụ ngâm chân, dịch vụ lưu trú và dịch vụ ăn uống; thị trường được mở rộng đến Hà Nội và TP.HCM, thu hút hàng trăm lao động vừa làm việc thường xuyên với mức thu nhập ổn định.
Hiện, HTX đã có 88 ha liên kết với 209 hộ trồng ngải cứu (44 ha) và chù dù (44 ha) tại xã Bản Khoang (Sa Pa); 120 lao động thời vụ, trong đó có 115 phụ nữ Dao đỏ, 5 phụ nữ Mông tại xã Tả Phìn (Sa Pa); ký kết việc khai thác, bảo vệ loài thuốc quý với Ban quản lý Vườn quốc gia Hoàng Liên với diện tích 11.395 ha.
Vui mừng nhìn nhận thành quả, chị Mẩy cho biết điều khiến chị vui nhất là phụ nữ đồng bào dân tộc Dao đỏ ở Tả Phìn đã bước ra khỏi thân phận bị lép vế, ý thức được việc gìn giữ, truyền dạy các kiến thức truyền thống liên quan đến bài thuốc tắm, ý thức hơn trong việc bảo vệ, phát triển rừng và bảo vệ môi trường để có nguồn dược liệu ổn định.
Biến rác thành tiền
Nhắc đến chị Trịnh Thị Hồng, bất cứ người dân nào của phường Hòa Minh quận Liên Chiểu TP. Đà Nẵng cũng đều biết đến với tên gọi đầy trìu mến: “Hồng rác thải”. Chị kể: “Vào khoảng cuối năm 2011, khi xe vận chuyển rác thải của khu vực nơi tôi đang sống bị hỏng 4 ngày không chuyên chở rác được, nên rác thải hữu cơ bị phân hủy, gây mùi hôi ô nhiễm môi trường. Thế là tôi chợt nghĩ: Liệu có thể tái chế rác thải, biến rác thải thành tiền được không”.
Đúng dịp, chị Hồng tham gia đoàn đại biểu phụ nữ TP Đà Nẵng sang Philippines dự Hội thảo “Phát triển cộng đồng nghèo châu Á”. Tại đây, chị đặc biệt tâm đắc với phương pháp ủ rác thải thực vật để tạo ra những sản phẩm sinh học thân thiện với môi trường của người Nhật Bản. Vậy là những ngày ở Philipines, chị tìm mọi cách tiếp cận đoàn đại biểu Nhật Bản để tìm hiểu kỹ phương pháp này.
Trở về nước, chị bắt tay vào thử nghiệm phương pháp ủ rác thải thực vật thành chế phẩm nước rửa chén. Tuy nhiên, từ lý thuyết đến thực tiễn là một khoảng cách khá dài. Thử nghiệm, thất bại, rồi lại thử nghiệm và lại thất bại... Mất 5 năm ròng rã, sau hàng trăm lần thất bại, cuối cùng chị đã thành công. Chưa hài lòng với kết quả ban đầu, chị lại lao vào nghiên cứu, thử nghiệm để sản phẩm nước rửa chén có nhiều màu sắc và hương thơm hấp dẫn.
Loại nước này có thể khử mùi hôi, thông cống thoát nước, diệt bọ gậy, loăng quăng và các loại côn trùng và đặc biệt là giá thành sản phẩm rẻ hơn nhiều lần so với sản phẩm cùng loại trên thị trường; tính năng làm sạch vượt trội; sản phẩm đặc biệt an toàn vệ sinh thực phẩm, không hóa chất độc hại, không gây kích ứng da, lại thân thiện với môi trường.
Để mở rộng sản xuất, chị Hồng mở các lớp tập huấn miễn phí quy trình sản xuất chế phẩm cho các chi hội phụ nữ trên địa bàn phường Hòa Minh sau đó chọn những người thực sự có nhu cầu việc làm để đặt hàng sản xuất và bao tiêu sản phẩm với mức hạn chế: 2.000 lít/hộ. Công thức chế biến rác thành dung dịch tẩy rửa khá đơn giản.
Nguyên liệu ban đầu gồm 3kg rác thực vật (lá cây, rau, củ, quả...), đem rửa sạch, cắt ngắn khoảng 3cm kết hợp với 10kg nước lã và 300gam đường tinh bột trộn đều và ủ trong thùng kín 30 ngày. Kết thúc công đoạn này sẽ thu được thứ dung dịch thô màu vàng, có thể dùng được ngay. Từ dung dịch thô thu được sau 30 ngày ủ của các hộ, công ty của chị bao tiêu với giá 3.000 đồng/lít.
Với cách làm này, Công ty Cổ phần công nghệ sinh học Minh Hồng giải quyết việc làm bán thời gian cho 132 hộ nghèo tại nhà với thu nhập bình quân 4-5 triệu đồng/người/tháng. Thu gom, xử lý 94.000kg rác hữu cơ tại cộng đồng/tháng để sản xuất 59.200 lít sản phẩm các loại, đạt doanh thu gần 1,5 tỷ/tháng.
 |
| Chị Trịnh Thị Hồng |
Không chỉ dừng lại trên địa bàn TP Đà Nẵng, đến nay, chị Hồng đã tổ chức nhiều buổi tập huấn, chia sẻ kinh nghiệm sản xuất sản phẩm tại Hội LHPN các tỉnh: Hưng Yên, Bắc Kạn, Thái Nguyên… Mục tiêu của chị là đến năm 2020 có thể xử lý được 846 tấn rác thải hữu cơ/tháng và giải quyết việc làm, thoát nghèo bền vững cho hơn 2.000 lao động nữ thuộc hộ nghèo trên cả nước.
Hiện nay, chị Hồng đã mạnh dạn thử nghiệm và thành công với sản phẩm sinh học từ rác hữu cơ cùng với một số thảo dược khác để sản xuất ra các dòng sản phẩm như: nước rửa chén, nước giặt, dầu gội đầu, sữa tắm… bảo đảm vệ sinh môi trường, an toàn cho người sử dụng.
Sản phẩm của chị ngày càng đa dạng, phong phú, đáp ứng nhu cầu thị trường; được Cục Sở hữu trí tuệ Việt Nam cấp Chứng nhận nhãn hiệu. Tháng 7/2016, chị Hồng quyết định thành lập Công ty TNHH MTV Minh Hồng và rồi năm 2018, chị đổi tên thành Công ty Cổ phần công nghệ sinh học Minh Hồng.
Vị giọt mồ hôi
Là tên của cuộc triển lãm của Hội LHPN Việt Nam trong những ngày tháng 10 này kể về hành trình khởi nghiệp làm kinh tế, khát khao thay đổi cuộc sống, nâng cao vị thế của những người phụ nữ. Gốc của những hành trình này chính là Đề án hỗ trợ phụ nữ khởi nghiệp giai đoạn 2017 – 2025 đã và đang được triển khai trên cả nước.
Khởi nghiệp là một chặng đường dài, mà trong đó mỗi người có điểm xuất phát khác nhau với những trải nghiệm vui buồn, vất vả, gian nan, thách thức khác nhau mà hai câu chuyện của hai người phụ nữ nói trên chỉ là ví dụ trong rất nhiều những câu chuyện khởi nghiệp khác. “Yêu sao giọt mồ hôi rơi trên áo em mặn chát cho những đêm ngày dựng xây tương lai”.
Mồ hôi thấm ướt đôi vai gầy, mồ hôi loang gò má trên dọc hành trình khởi nghiệp để biến những giấc mơ thành hiện thực.
Đó là những con số đáng mừng sau 3 năm thực hiện đề án: 174,8 tỷ đồng ngân sách thực hiện đề án; 46.825 ý tưởng được tập huấn nhằm hoàn thiện ý tưởng kinh doanh; 38.415 phụ nữ khởi sự kinh doanh khởi nghiệp; hơn 13.000 phụ nữ có ý tưởng được kết nối vay vốn với số tiền 237 tỷ đồng; 25.734 doanh nghiệp nữ được tư vấn, đào tạo, kết nối vay với số vốn hơn 148 tỷ đồng; 845 doanh nghiệp, 368 HTX; 2.206 tổ hợp tác, tổ liên kết được hỗ trợ thành lập mới…
Thiết nghĩ không cần nói gì nhiều bởi mỗi câu chuyện khởi nghiệp thấm đẫm vị giọt mồ hôi đã tự mình nói lên tất cả. Hãy lắng nghe giọt mồ hôi rơi và hãy cảm nhận vị mặn của xiết bao vất vả, nhọc nhằn, để rồi mang ước vọng khởi nghiệp đi thật xa đến với tất cả những ai đã và đang khát khao cho sự hùng cường, hưng thịnh của dân tộc Việt…
