Mất đất vì thương người
Báo Pháp luật Việt Nam đã thông tin ở bài trước đó, ông Hoàng Văn Tiến (81 tuổi, trú phường Sông Hiến, thành phố Cao Bằng, tỉnh Cao Bằng), có hơn 12.000m2 đất rừng có tên gọi là Nà Mò, toạ lạc tại tổ 32, phường Sông Hiến là của bố, mẹ ông (ông Hoàng Văn Châu, bà Nông Thị Nữ, đều đã mất) khai hoang từ những năm 1945.
Khoảng năm 1967, ông Mã Văn Chỉnh là người từ Hà Quảng (Cao Bằng) xuống, xin ở nhờ, vì thương người cùng quê, nên vợ chồng ông Châu đã cho gia đình ông Chỉnh ở nhờ. Khi cho mượn, trên đất đã trồng các loại cây ăn quả như chè, mít, chuối, tre.
Đến năm 1985, ông Chỉnh có xin ý kiến bố, mẹ ông Tiến và được xây dựng ngôi nhà cấp 4 để ở. Đến năm 1987, gia đình ông Chỉnh tự xây dựng thêm một ngôi nhà, khi xây dựng được phần móng (hiện nay phần móng vẫn còn) thì bị ông Tiến ngăn cản nên phải dừng lại. Năm 2004, ông Phạm Văn Thành bất ngờ cho máy móc, tiến hành xây dựng trung tâm đào tạo lái xe, ông Tiến phát hiện và yêu cầu ông Thành phải dừng lại. Lúc này, ông Tiến mới phát hiện gia đình ông Chỉnh đã chuyển nhượng cho gia đình ông Thành 10.000m2 đất.
Ông Chỉnh còn làm đơn xin nhận đất, nhận rừng và được UBND Thị xã Cao Bằng (nay là TP Cao Bằng) ra quyết định và cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất từ năm 1991 đối với thửa đất mà bố mẹ ông Tiến cho ông Mã Văn Chỉnh ở nhờ. Khi trao đổi với Báo Pháp luật Việt Nam, cũng như tại biên bản hòa giải ngày 6/8/2004, nguồn gốc khu đất trên còn được chính ông Chỉnh thừa nhận là đất ông ở là được bố mẹ ông Tiến cho mượn.
Những người cao niên trong xóm như các cụ: Đàm Thị Phằn, Hoàng Thị Hài, Đinh Ngọc Chuân, Lục Thanh Bình, Đinh Ngọc Đắc, Đinh Ngọc Hạp, Hoàng Văn Tuyên đều khẳng định đây là đất của gia đình ông Tiến. Do gia đình ông Chỉnh không trả lại đất nên gia đình ông Tiến đã đã khởi kiện ra tòa. Cuối năm 2019, vụ án “Tranh chấp đất đai và hủy quyết định hành chính” được TAND tỉnh Cao Bằng đưa ra xét xử sơ thẩm.
Tại bản án số 08/2012/DS-ST ngày 20/11/2019 của TAND tỉnh Cao Bằng, ông Tiến yêu cầu tòa hủy các quyết định hành chính của UBND Thị xã Cao Bằng (nay là TP Cao Bằng) về việc giao đất giao rừng và cấp sổ đỏ mảnh đất tranh chấp cho ông Chỉnh trái pháp luật. Hồ sơ cấp sổ đỏ cho ông Chỉnh có nhiều điểm đáng ngờ như biên bản nhận đất lại không có chữ ký ông Chỉnh…
Tại phiên xử, đại diện VKSND tỉnh cũng phát biểu: Căn cứ các chứng cứ trong hồ sơ vụ án, kết quả tranh luận tại phiên tòa, thấy rằng chữ ký trong đơn xin nhận đất rừng không phải chữ ký ông Chỉnh, biên bản nhận đất rừng ông Chỉnh không ký... Không đủ cơ sở để UBND Thị xã Cao Bằng ra Quyết định số 200/QĐGĐGR ngày 30/6/1991 giao đất giao rừng cho ông Chỉnh và như vậy không có đủ cơ sở để cấp sổ đỏ vào ngày 14/12/1991.
Thế nhưng, tòa cấp sơ thẩm lại cho rằng ông Chỉnh sử dụng mảnh đất liên tục, công khai và ngay tình trên 30 năm nên có quyền chiếm hữu. Tòa cũng cho rằng các quyết định hành chính giao đất, giao rừng và cấp sổ đỏ cho ông Chỉnh là đúng luật. Từ đó, tòa bác yêu cầu khởi kiện của ông Tiến về việc yêu cầu ông Chỉnh trả lại quyền sử dụng đất và hủy các quyết định giao đất, giao rừng và cấp sổ đỏ mảnh đất.
Không đồng tình với kết luận của toà phúc thẩm
Với việc xét xử trên của TAND tỉnh Cao Bằng, ngày 8/4/2022, ở phiên toà phúc thẩm tại TAND cấp cao tại Hà Nội, Luật sư Đặng Hồng Dương - Công ty Luật TNHH Sao Sáng thuộc Đoàn Luật sư thành phố Hà Nội, là người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho Nguyên đơn là ông Hoàng Văn Tiến, đã có những phân tích về những vi phạm nghiêm trọng của TAND tỉnh Cao Bằng.
Luật sư Đặng Hồng Dương cho biết, toà án cấp sơ thẩm thụ lý vụ án tranh chấp đất đai dựa trên cơ sở biên bản hòa giải của tổ dân phố ngày 06/8/2004(BL 91,92,93) và biên bản hòa giải của UBND phường Sông Hiến lập ngày 10/5/2005 (BL 89,90).
Tại biên bản hòa giải của UBND phường Sông Hiến không có thành phần tham gia hòa giải có tính chất bắt buộc theo Điều 202 LĐĐ và Điều 88 NĐ43 đó là đại diện Ủy ban Mặt trận Tổ quốc và những hộ dân biết rõ về nguồn gốc....Như vậy việc hòa giải tranh chấp đất đai trong vụ án này là trái pháp luật.
Căn cứ vào các điểm b, đ, khoản 1 điều 192 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015 thì trường hợp này thuộc trường hợp chưa đủ điều kiện khởi kiện. Tòa án cấp sơ thẩm phải trả lại đơn, yêu cầu Nguyên đơn phải làm đơn gửi UBND phường Sông Hiến hòa giải lại theo đúng quy định của Luật đất đai và các văn bản hướng dẫn (NDD43), tuy nhiên Tòa án cấp sơ thẩm vẫn thụ lý vụ án số 05/2018/TLST – DS ngày 17/12/2018 mà không trả lại đơn khởi kiện là vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng.
Trong quá trình giải quyết vụ án, nguyên đơn ông Hoàng Văn Tiến có yêu cầu hủy giao dịch dân sự về chuyển nhượng quyền sử dụng đất thửa đất số 77, tờ bản đồ số 13 giữa ông Chỉnh và ông Thành. Tại bút lục số 207, TAND tỉnh Cao Bằng đã ra thông báo bổ sung số 146 ngày 28/5/2019 để thụ lý yêu cầu này. Tuy nhiên, trong suốt quá trình giải quyết tiếp vụ án TA cấp sơ thẩm đã không tiến hành công khai chứng cứ, hòa giải đối với yêu cầu này. Mặt khác, khi xét xử cũng không giải quyết yêu cầu này của đương sự. Đây là việc vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng của TA cấp sơ thẩm.
Tại bút lục số 351,352 thể hiện rõ: Văn bản mua bán nhà và đất ngày 10/5/2003 giữa vợ chồng ông Chỉnh bà Sáng và vợ chồng ông Thành bà Loan, thể hiện rõ các các bên có tham gia chuyển nhượng thửa đất đang tranh chấp. Nguyên đơn có yêu cầu hủy giao dịch mua bán này, cả bà Sáng và bà Loan đều là những người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan trong vụ án này. Tuy nhiên trong quá trình giải quyết vụ án, Tòa án cấp sơ thẩm đã không xem xét yêu cầu của nguyên đơn, không đưa bà Sáng và bà Loan tham gia tố tụng trong vụ án này là vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng.
Luật sư Đặng Hồng Dương cũng cho rằng, quyết định giao giao đất, giao rừng, quyết định cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất của Uỷ ban nhân dân thị xã Cao Bằng (nay là thành phố Cao Bằng) cho ông Mã Văn Chỉnh, đã vi phạm nghiêm trọng các quy định của Luật đất đai, Thông tư 01 và các văn bản hướng dẫn có liên quan. Và vụ án này cũng nên giao cho TAND tỉnh Cao Bằng giải quyết lại theo đúng quy định của pháp luật.
Tuy vậy, phiên toà phúc thẩm tại TAND Cấp cao tại Hà Nội đã bác yêu cầu khởi kiện của ông Hoàng Văn Tiến về việc yêu cầu ông Mã Văn Chỉnh trả lại quyền sử dụng đất. Qua đây, xác nhận diện tích đất mà ông Tiến cho ông Chỉnh mượn ở đã thuộc về ông Chỉnh. Không đồng tình với phán quyết của TAND Cấp cao tại Hà Nội, ông Hoàng Văn Tiến tiếp tục khiếu nại vụ án theo thủ tục giám đốc thẩm, hy vọng quyền lợi của nguyên đơn sẽ được bảo vệ và quan trọng nhất là vụ việc được giải quyết lại một cách khách quan, minh bạch, đúng pháp luật.
