Vụ việc phức tạp
Tại bản án sơ thẩm số 12/2022 của TAND tỉnh Lạng Sơn, vì cần tiền để phục vụ mục đích cá nhân, bà Lộc Thị Hiếu (SN 1964, trú tại phường Đông Kinh, TP Lạng Sơn) đã đặt vấn đề vay tiền của Nguyễn Mạnh Linh (trú tại phường Tam Thanh, TP Lạng Sơn).
Linh yêu cầu bà Hiếu phải có tài sản thế chấp để bảo đảm khoản vay. Lúc này, bà Hiếu cùng chồng là ông Chu Viết Kiểu đứng tên 4 mảnh đất số 87 (225,4m2), 432 (360m2), 140 (110,15m2) và 16 (33,1m2). Để vay tiền, bà Hiếu cầm cố giấy chuyển nhượng thửa đất số 87.
Giữa Linh và bà Hiếu có thỏa thuận, khi nào bà Hiếu trả được tiền thì Linh sẽ lập hợp đồng chuyển nhượng lại thửa đất số 87, nếu không hai bên sẽ thống nhất bán mảnh đất để trừ nợ. Không muốn chồng biết việc, bà Hiếu thuê Đoàn Văn Dũng giả chữ ký của chồng. Sau đó, bà Hiếu cùng Linh đến Văn phòng công chứng Đông Bắc lập hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất sang tên ông Nguyễn Xuân Lào (bố của Linh). Xong xuôi, bà Hiếu được vay số tiền 300 triệu đồng.
Do nhu cầu cần tiền lớn, bà Hiếu còn nhiều lần vay tiền của Linh, đến tháng 7/2018, bà Hiếu đã nợ Linh 2,1 tỷ đồng. Theo thỏa thuận, bà Hiếu buộc phải sang tên mảnh đất số 87 cho ông Lào. Sau đó, ông Lào sang tên mảnh đất này cho Bùi Thị Liểu với số tiền 3,2 tỷ đồng.
Đến tháng 8/2018, bà Hiếu tiếp tục cần tiền nên đã hỏi Linh. Lần này, bà Hiếu dẫn Linh đi xem thửa đất số 432 và được Linh trả giá 1 tỷ đồng. Do cần người giả chữ ký của chồng, bà Hiếu đã thuê Lê Đức Quảng (SN 1963, trú tại phường Hoàng Văn Thụ, TP.Lạng Sơn).
Sau đó, vào tháng 9/2018, tại Văn phòng Công chứng số 1, bà Hiếu cùng “chồng giả” Lê Đức Quảng đã ký chuyển nhượng thửa đất số 432 cho vợ chồng ông Nguyễn Mạnh Lào. Bà Hiếu nhận 1 tỷ đồng từ Linh và trả công cho Quảng 5 triệu đồng.
Tiếp tục làm ăn thua lỗ, bà Hiếu quyết định trao đổi với Linh bán tiếp hai thửa đất số 140 và 16. Linh đồng ý và ra giá 1,3 tỷ đồng. Để tiếp tục giấu chồng, bà Hiếu lại thuê Quảng đóng giả và đi ký hợp đồng chuyển nhượng tại Văn phòng Công chứng Nông Thu Huyền. Sau đó, thửa đất số 16 có sai sót thông tin nên không chuyển nhượng được, yêu cầu bà Hiếu bổ sung. Lúc này, công chứng viên phát hiện dấu vân tay của Lê Đức Quảng không trùng khớp nên đã hủy bỏ hợp đồng chuyển nhượng thửa đất số 16. Tuy nhiên, bà Hiếu đã quay lại Văn phòng công chứng số 1 để tiếp tục sang tên thửa đất số 16 cho ông Lào.
Tổng cộng, bà Hiếu đã vay 2,3 tỷ đồng và thế chấp các thửa đất số 432, 140 và 16 cho Nguyễn Mạnh Linh và làm hợp đồng chuyển nhượng sang tên ông Lào (bố Linh) nếu không trả được nợ, lãi suất 2.500 đồng/1 triệu/ngày. Quảng nhận tiền công tổng cộng 13 triệu đồng.
 |
Ông Kiểu đứng tại 1 trong các thửa đất mà người vợ đã sang tên cho gia đình ông Lào. |
Đầu năm 2020, khi ông Lào đến lấy nhà và đất, ông Chu Viết Kiểu bấy giờ mới phát hiện ra sự việc và làm đơn tố giác đến Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an tỉnh Lạng Sơn.
Tại kết luận giám định số 229/KLGĐ-PC09 ngày 12/8/2019 của Công an tỉnh Lạng Sơn, chữ ký, chữ viết mang tên Chu Viết Kiểu tại các tài liệu cần giám định và mẫu so sánh không phải do cùng một người viết ra trên các hợp đồng chuyển nhượng thửa đất số 432, 140 và 16. Thửa đất số 87 bà Hiếu thuê Đoàn Văn Dũng ký tên giả. Tuy nhiên, đối với thửa đất này, mặc dù bà Hiếu có gian dối nhằm che đậy mục đích giao dịch khác và Linh đã nhận lại số tiền 2,1 tỷ đồng nên không đủ yếu tố cấu thành tội danh lừa đảo chiếm đoạt tài sản
Tại cáo trạng số 44/CT-VKS-P1 của Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Lạng Sơn đã truy tố Lộc Thị Hiếu và Lê Đức Quảng tội danh Lừa đảo chiếm đoạt tài sản theo điều 174 BLHS.
Ông Kiểu cho rằng, toàn bộ các sự việc liên quan đến giao dịch 04 thửa đất của gia đình do vợ ông thực hiện, ông hoàn toàn không được bàn bạc và hay biết gì.
Tại phiên tòa ngày 22/3/2022, TAND tỉnh Lạng Sơn đã căn cứ theo cáo trạng trước đó, tuyên phạt bị cáo Lộc Thị Hiếu 14 năm tù, buộc bồi thường thiệt hại cho gia đình ông Lào(bố của Linh) số tiền 2,287 tỷ đồng. Lê Đức Quảng bị tuyên phạt 05 năm tù, bồi thường số tiền 13 triệu đồng.
Vụ việc phải giải quyết theo thủ tục tố tụng dân sự?
Trao đổi về vụ việc, Luật sư Lương Thị Kim Mai (Văn phòng Luật sư Kim Mai, Đoàn Luật sư tỉnh Lạng Sơn) cho rằng, về thủ tục tố tụng, toàn bộ việc giao dịch 04 thửa đất giữa bà Hiếu và gia đình ông Lào tuy có vi phạm về chủ thể giao dịch nhưng phải giải quyết theo thủ tục tố tụng dân sự mới toàn diện và triệt để.
Luật sư Mai viện dẫn: Tại báo cáo kết quả xác minh của Công an tỉnh Lạng Sơn, BL385, 386, 387, 388, 389, 390 đã khẳng định: "Hành vi bà Lộc Thị Hiếu nhờ người khác để ký hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất là hành vi gian dối nhằm mục đích vay tiền, ông Linh và ông Lào vẫn đang thỏa thuận về mặt dân sự đối với các khoản vay của bà Lộc Thị Hiếu nên việc này chỉ mang tính chất dân sự không có yếu tố chiếm đoạt".
Đồng thời cơ quan cảnh sát điều tra Công an tỉnh Lạng Sơn cũng ra quyết định số 17/CSĐT-PC01 ngày 5/9/2019 không khởi tố vụ án hình sự. Ngay sau đó ông Lào có đơn đến Tòa án nhân dân thành phố Lạng Sơn với nội dung khởi kiện yêu cầu công nhận hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất đối với 03 thửa đất 140; 432; 16 có hiệu lực và yêu cầu bà Hiếu ông Kiểu thực hiện nghĩa vụ giao tài sản.
Ngày 14/1/2020 TAND TP Lạng sơn đã thụ lý đơn khởi kiện của ông Lào. Ngày 25/2/2020 ông Lào rút toàn bộ đơn khởi kiện, cùng ngày Tòa án ra quyết định đình chỉ việc giải quyết vụ án dân sự đối với nguyên đơn ông Nguyễn Xuân Lào. Ngày 12/3/2020 TAND TP Lạng Sơn thụ lý đơn khởi kiện của ông Chu Viết Kiểu yêu cầu tuyên bố các hợp đồng chuyển nhượng liên quan đến 03 thửa đất 140; 432; 16 giữa bà Hiếu ông Quảng và ông Lào vô hiệu.
TAND TP Lạng Sơn đang trong quá trình giải quyết thì ngày 20/6/2020. Cơ quan cảnh sát điều tra ra quyết định khởi tố vụ án Hình sự, khởi tố bị can ngày 01/7/2020 đối với bị can Lộc Thị Hiếu và Lê Đức Quảng về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản. Vụ việc đang được TAND TP Lạng sơn giải quyết theo quy định pháp luật. “Một hành vi, vi phạm nếu Tòa án thấy thuộc thẩm quyền của mình đã thụ lý và giải quyết thì cơ quan khác không được thụ lý giải quyết”, Luật sư Mai nói.
Và việc thụ lý của Tòa án là đúng thẩm quyền theo quy định tại Khoản 3 Điều 26 BL Tố tụng dân sự. Hành vi đó chỉ được một cơ quan giải quyết nếu có yếu tố hình sự Tòa án sẽ tạm đình chỉ và hướng dẫn đương sự tố cáo đến Công an lúc đó Công an mới được thụ lý giải quyết.
Cũng với đối tượng tài sản đó theo đơn tố cáo của ông Kiểu cơ quan cảnh sát Điều tra công an tỉnh Lạng Sơn cũng ra quyết định số 17/CSĐT-PC01 ngày 5/9/2019 không khởi tố vụ án hình sự. Công dân đã khởi kiện đến Tòa án và đã thụ lý đang trong quá trình giải quyết . Cơ quan cảnh sát điều tra lại ban hành quyết định khởi tố vụ án hình sự là mâu thuẫn và không đúng thẩm quyền.
Về tội danh, bị cáo Hiếu có phạm tội Lừa đảo chiếm đoạt tài sản không? Luật sư Mai cho rằng, Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất do UBND TP Lạng sơn cấp quyền sử dụng đất cho chủ sử dụng đất là ông Chu Viết Kiểu và bà Lộc Thị Hiếu đối với các thửa đất 140; 432; 16. Mặc dù trong quá trình điều tra truy tố cơ quan Cảnh sát điều tra không trưng cầu giám định xem Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất bị cáo Hiếu đưa cho ông Linh để thực hiện tại các văn phòng Công chứng là giấy chứng nhận thật hay giả . Nhưng có căn cứ khẳng định bị cáo Hiếu có quyền sử dụng đất chung với ông Chu Viết Kiểu đối với các thửa đất nêu trên. Bị cáo Hiếu có đất và có một phần quyền đối với giá trị tài sản là quyền sử dụng đất và sở hữu tài sản trên đất đối với ba thửa đất nêu trên. Anh Linh ông Lào thừa nhận đã được đến xem tài sản của bà Hiếu. Như vậy, bà Hiếu không có hành vi gian dối không có đất mà lại nói dối anh Linh hay ông Lào là có đất. Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất giả nhưng lại nói dối là thật .
Thực tế, bản chất của giao dịch này là Hợp đồng giả cách nhằm che dấu Hợp đồng vay tiền. Vì trước đó thửa đất 87 nếu ông Lào tham gia giao dịch thực sự có mặt đầy đủ tại văn phòng công chứng thì không thể nhầm lẫn ông Quảng, ông Dũng với ông Kiểu là một người được và khi nhận quyền sử dụng đất đàng hoàng thì ông phải đến nhà gặp bà Hiếu và ông Kiểu trao đổi với cả hai vợ chồng. Vì trước đó trong vụ thửa 87 ông Lào bà Thu buộc phải biết ông Kiểu khi xảy ra tranh chấp việc bàn giao nhà đất tại thửa 87.
Theo giấy nhận tiền thì bị cáo Hiếu nhận được từ ông Lào là 2,3 tỷ và đổi lại ông Lào nhận tài sản của Hiếu là quyền sử dụng đất trong quyền sử dụng đất chung với ông Kiểu trong ba thửa đất trên theo Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Ông Lào bà Thu đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền chỉnh lý biến động thay đổi. Hai vợ chồng ông Lào đã đứng tên quyền sử dụng đất 03 thửa đất trên. Về mặt pháp lý ông Lào bà Thu là người có quyền sử dụng đối với ba thửa đất trên.
Hiện nay ông Kiểu và bị cáo Hiếu không thể thực hiện các quyền của người sử dụng đất theo quy định của luật đất đai vì ông Lào bà Thu đã được cơ quan Nhà nước có thẩm quyền đăng ký quyền sử dụng đất. Do đó ông Lào bà Thu không bị thiệt hại về tài sản trong giao dịch này.
Như vậy, trong vụ việc này, bà Hiếu không có hành vi chiếm đoạt tài sản của ông Lào ( số tiền 2.3 tỷ) bằng thủ đoạn gian dối. Tiền và đất là đối tượng trao đổi trong giao dịch này đã được thực hiện, bà Hiếu đã nhận tiền. Ông Lào bà Thu đã quyền sử dụng đất đối với 3 thửa đất nêu trên đối với giá trị phần tài sản là quyền sử dụng đất của bà Hiếu chung với ông Kiểu. Đối với phần quyền sử dụng đất của ông Kiểu cần đánh giá lỗi các bên Lào Thu Hiếu Quảng khi tham gia giao dịch để trên cơ sở đó xác định thiệt hại để bồi thường hoàn trả cho ông Lào bà Thu theo mức độ lỗi.
Theo Luật sư Mai, vụ việc này giải quyết theo hướng hình sự hóa là không triệt để, sẽ phát sinh nhiều vấn đề khác và bị cáo Hiếu vừa bị tù 14 năm, vừa bị mất đất là không thỏa đáng.
Báo Pháp luật Việt Nam sẽ tiếp tục thông tin về vụ việc.
