Đồng thời cho biết Bộ này sẽ phối hợp chặt chẽ với Bộ Công an để xử lý nghiêm tình trạng nhập lậu cá tầm hiện nay.
 |
Lực lượng chức năng kiểm tra cá tầm nhập khẩu vào Việt Nam. |
Kết quả giám định phải chính xác
Trước đó, PLVN phản ánh tình trạng buông lỏng quản lý, có dấu hiệu tiếp tay cho việc nhập khẩu cá tầm từ Trung Quốc vào Việt Nam, vi phạm gian lận về số lượng nhập khẩu, gian lận xuất xứ… tạo sự cạnh tranh không công bằng trên thị trường cá tầm.
Thống kê cho thấy, trong 246 kết quả giám định ADN ty thể cá tầm thực hiện trong năm 2021, có 24 mẫu tương đồng với trình tự gen của loài cá tầm Amur, 2 mẫu tương đồng với cá tầm Sterlet, nhưng 220 mẫu vừa tương đồng với loài Siberi vừa tương đồng với trình tự gen của cá tầm Nga. Điều này cho thấy thực trạng số lượng cá tầm lai tạp trong thực tế.
Kết quả giám định của Viện Sinh thái & Tài nguyên sinh vật cho thấy một lô cá tầm có thể có nhiều loại cá tầm khác nhau; hoặc mẫu cá tầm nhập khẩu giám định đều có kết quả tương đồng với các loại cá tầm khác, không có loại thuần chủng; không có mẫu nào được kết luận là cá tầm Siberi như khai báo của DN và nội dung giấy phép CITES do Cơ quan quản lý CITES cấp. Trong khi theo Viện Nghiên cứu hải sản, phương pháp xác định dựa trên hình thái chỉ cho phép xác định tên loài của mẫu vật, không thể xác định được dòng lai, xuất xứ.
Trong bối cảnh chưa có cơ quan nào tại Việt Nam đưa ra kết luận về giám định cá tầm nhập khẩu, tại cuộc họp tháo gỡ các vướng mắc liên quan đến hoạt động nhập khẩu cá tầm tổ chức cuối tháng 4/2022, Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Phùng Đức Tiến chỉ rõ, giấy phép CITES cấp cho cá tầm phải là cá thể thuần chủng. Dưới góc độ khoa học, ông Tiến cho rằng không thể đưa kết quả chung chung mà cần có giải pháp kiểm soát chặt chứng chỉ lấy mẫu, tăng tần suất lấy mẫu, tăng số lượng lấy mẫu. Nếu không thể kết luận bằng giải trình tự một gen, yêu cầu các bên liên quan phối hợp giải trình tự nhiều gen, đến khi "ra câu trả lời cuối cùng".
Theo ông Tiến, mỗi kết luận đưa ra phải chuẩn, phải dựa trên cơ sở pháp lý, khoa học. Kiểm soát nhập khẩu cá tầm không chỉ là nhiệm vụ của CITES, mà còn là trách nhiệm của ngành thủy sản, thú y, nông nghiệp.
Phối hợp Bộ Công an ngăn cá tầm nhập lậu
Theo tìm hiểu, thế giới hiện có 27 loài cá tầm và tất cả đều được xếp vào danh mục quản lý theo Công ước CITES. Trong số này, chỉ 2 loài thuộc Phụ lục II, còn lại Phụ lục I (những loài bị đe dọa tuyệt chủng, nghiêm cấm xuất nhập khẩu, tái xuất khẩu, nhập nội từ biển, quá cảnh mẫu vật từ tự nhiên vì mục đích thương mại).
Bà Hà Thị Tuyết Nga, Giám đốc Cơ quan quản lý CITES Việt Nam cho biết: Hiện Việt Nam chỉ cho phép nhập khẩu mẫu vật cá tầm sống từ Trung Quốc; và trứng cá tầm thụ tinh từ Đức và Nga. Trung bình hàng năm, nước ta nhập khoảng 2.500 tấn cá sống, 20kg trứng cá.
Với mẫu vật cá tầm sống, Việt Nam cho phép nhập 2 loài là cá tầm Siberi và cá tầm Nga. Trong năm 2021, CITES Việt Nam đã cấp phép cho khoảng 3.000 tấn cá tầm sống nhập vào Việt Nam. “Cơ quan CITES đã 3 lần gửi thư cho phía bạn trong vòng một tháng qua, đề nghị làm rõ chuyện cá tầm trong các trại nuôi của Trung Quốc có phải thuần chủng hay không. Tuy nhiên, đến nay CITES Việt Nam chưa nhận câu trả lời”, bà Nga nói.
Theo bà Nga, CITES Việt Nam cũng gửi thư đề nghị Ban Thư ký CITES quốc tế hỗ trợ giám định cá tầm, đồng thời phối hợp tìm các biện pháp tham chiếu, khảo nghiệm, ứng xử phù hợp. Cơ quan cũng liên tục tổ chức các đoàn kiểm tra cơ sở kinh doanh nhập khẩu cá tầm sống từ Trung Quốc để tham mưu, tư vấn kịp thời cho các cơ quan quản lý nhà nước.
Do thuộc Phụ lục II của Công ước CITES, cá tầm nhập khẩu không yêu cầu giấy phép CITES nhập khẩu, mà chỉ cần giấy phép xuất khẩu. Điều này tạo ra khó khăn cho cơ quan quản lý nếu đơn vị nhập khẩu không tuân thủ nghiêm các quy định.
Về vấn đề này, ông Tiến khẳng định, Bộ NN&PTNT sẽ phối hợp chặt chẽ với Bộ Công an xử lý nghiêm tình trạng nhập lậu. Lãnh đạo Bộ NN&PTNT cũng yêu cầu CITES Việt Nam làm ngay 3 việc: Gửi tờ trình xin ý kiến các cơ quan, đơn vị liên quan; Tổ chức nhiều chuyến kiểm tra thực tế; Chọn đơn vị đủ khả năng giải trình, hoặc tham chiếu quốc tế để giải quyết rốt ráo vấn đề.
