Ngược dòng lịch sử, khi Huế trở thành kinh đô của nhà Nguyễn, cùng với việc thiết lập triều cương, một nhu cầu không thể thiếu ở chốn cung đình đối với các cung tần mỹ nữ đó là làm đẹp, từ đó phấn nụ được ra đời. Trải qua hàng trăm năm tồn tại, công nghệ làm phấn nụ vẫn được cất giấu kỹ.
Đến năm 1945, triều đại phong kiến cuối cùng cáo chung, các công chúa, cung nữ ra khỏi cung cấm, nhiều người trong số họ đã mang theo nghề làm phấn nụ bước ra khỏi hoàng cung và truyền bá trong dân gian. Kể từ đó, nghề làm phấn nụ đã được truyền lại cho nhiều thế hệ ở Huế. Một trong những nguyên tắc của người nắm giữ bí quyết pha chế là chỉ truyền nghề cho con gái. Người đó phải có đầy đủ phẩm chất của một người làm nghề với cái tâm trong sáng, bản tính cẩn thận, kiên trì, chịu thương chịu khó.
Một trong những hậu duệ được truyền nghề có bà Phan Thị Tố Như chủ nhân thương hiệu phấn nụ Nhất Chi Mai, vốn là truyền nhân đời thứ 2 của dòng họ nắm giữ công thức làm đẹp bí truyền của Hoàng cung triều Nguyễn. Theo lời bà Như kể lại, trước đây, nghề làm phấn nụ được người vợ thứ hai của ông nội bà chỉ dạy, năm ấy, bà Như mới 17 tuổi. Lúc đó nơi bếp lửa gia đình chỉ thỉnh thoảng hai bà cháu miệt mài chăm chút tạo nên nụ phấn giúp làm đẹp thêm cho mấy phụ nữ trong gia đình hoặc làm quà tặng cho bà con, xóm làng.
 |
Phấn nụ, một sản phẩm làm đẹp được sản xuất thủ công với các nguyên liệu chính từ thiên nhiên |
Đến năm 1979, bà Như sản xuất phấn nụ với số lượng nhiều hơn và đem bán. Thế nhưng, phần lớn khách hàng là những người đã lớn tuổi vì giới trẻ rất ít người biết về dòng sản phẩm truyền thống này. Sau đó, bà Như đặt tên cho sản phẩm là Hoa Mai và đem bán rộng rãi ở chợ Đông Ba cùng một số thành phố lớn như: Hà Nội, Vinh, TP. Hồ Chí Minh... Năm 2009 phấn nụ Hoa Mai chính thức đổi tên thành phấn nụ truyền thống Nhất Chi Mai. Trải qua bao thăng trầm, ngày nay phấn nụ Nhất Chi Mai đã trở thành cái tên quen thuộc với phụ nữ Huế và du khách thập phương.
Phấn nụ là sản phẩm được trực tiếp tạo ra từ đôi bàn tay khéo léo của những người phụ nữ hiền hòa, thủy chung, ẩn chứa trong đó biết bao nét duyên, những nét duyên thầm lặng khó nói được thành lời. Nhìn vẻ bề ngoài phấn nụ có hình dáng như một nụ hoa nên có lẽ vì thế mà người ta gọi là phấn nụ. Chia sẻ về cách làm phấn, bà Như cho biết, nguyên liệu chính để làm nên phấn nụ là cao lin (hay còn gọi là cao lanh) và một số loài hoa tự nhiên khác, không sử dụng bất kỳ hóa chất nào để đảm bảo tuyệt đối độ an toàn cho làn da.
Cao lin sau khi rửa sạch sẽ cho vào lò kín nung từ 22 đến 24 giờ, dưới nhiệt than không khói, đến lúc cao lin tươi xốp và vỡ vụn thì đem nung tiếp dưới nhiệt độ thấp hơn. Sau đó, cho cao lin vào cối, giã mịn. Khi bột cao lin đã mịn thì hòa với nước cất (nước đun sôi và giữ lấy hơi nước), lọc bỏ tạp chất và chỉ dùng phần lắng bên dưới. Nấu ở nhiệt độ 60 độ C cho hỗn hợp đến độ sền sệt, sẽ đem ủ trong vòng 3 ngày.
 |
Ngày nay, các sản phẩm phấn nụ đã có mẫu mã bao bì đẹp, mang đậm dấu ấn văn hóa Huế. |
Khi bột quay trở lại nhiệt độ bình thường sẽ pha chế cùng các thảo dược được chiết xuất từ một số hoa như hoa cúc, hoa đại, cỏ mực...phơi khô, sắc lọc lấy nước pha vào làm nụ phấn trắng hoặc thêm hoa nhất chi mai tạo màu cho nụ phấn hồng. Khoảng 12 đến 24 giờ sau, bột phấn sẽ lắng xuống, nước trong sẽ nổi lên trên, gạn bỏ phần nước bẩn rồi để lắng cho đến khi ráo nước và dùng thìa múc giọt vào khuôn thành từng nụ phấn.
Có thể nhìn bên ngoài, phấn nụ trông thô sơ, chẳng cầu kỳ tinh xảo như các loại phấn ngoại khác, nhưng điều đó có hề chi khi chất lượng của nó từ xưa đến nay, không một ai phủ nhận. Phấn nụ được nhiều người yêu thích vì không chỉ dùng để trang điểm mà còn có tác dụng dưỡng da tuyệt vời, rất an toàn mà không gây dị ứng. Các sản phẩm đều lành tính với nguyên liệu thuần thiên nhiên, mang đến cho người dùng làn da sáng mịn, hồng hào, nhờ quá trình liên tục cung cấp các dưỡng chất cần thiết cho da hàng ngày.
Cho đến thời điểm hiện nay, quy trình làm phấn nụ vẫn được giữ nguyên theo cách thức thủ công truyền thống; và ngày nay, phấn nụ không chỉ được bào chế đảm bảo chất lượng như xưa mà còn có mẫu mã bao bì đẹp, mang đậm dấu ấn văn hóa Huế cho thấy sự tâm huyết của người làm nghề. Đặc biệt, sản phẩm không chỉ được lớp người lớn tuổi ở Huế tin dùng mà còn được giới trẻ và du khách gần xa yêu thích xem như một loại mỹ phẩm quý và còn là một món quà đặc trưng của xứ Huế.
