Nghị quyết số 144/2016/QH13 ngày 29/6/2016 của Quốc hội lùi hiệu lực thi hành của Bộ luật Hình sự số 100/2015/QH13 (BLHS 2015), Bộ luật tố tụng hình sự số 101/2015/QH13 (BLTTHS 2015); Luật Tổ chức cơ quan điều tra hình sự số 99/2015/QH13; Luật Thi hành tạm giữ, tạm giam số 94/2015/QH13 từ ngày 1/7/2016 đến ngày Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của BLHS 2015 có hiệu lực thi hành, đồng thời cũng quy định từ ngày 1/7/2016 vẫn thực hiện các quy định có lợi cho người phạm tội tại khoản 3 Điều 7 BLHS 2015 và điểm b khoản 1 Điều 1 Nghị quyết số 109/2015/QH13 về việc thi hành BLHS; tiếp tục áp dụng khoản 2 Điều 1 và các quy định khác có lợi cho người phạm tội tại Nghị quyết số 109/2015/QH13. Bên cạnh đó, áp dụng các quy định của BLTTHS 2015 để thi hành các quy định có lợi cho người phạm tội.
Áp dụng trên căn cứ nào?
Theo dự thảo Nghị quyết, việc chuyển hình phạt tử hình sang hình phạt tù chung thân đối với các trường hợp quy định tại khoản 2 và khoản 3 Điều 40 BLHS 2015, các điểm a, b và điểm c khoản 2 Điều 1 Nghị quyết số 109/2015/QH13 ngày 27-11-2015 của Quốc hội và hướng dẫn tại khoản 2 Điều 1 và Điều 2 Nghị quyết số 01/2016/NQ-HĐTP ngày 30/6/2016 của Hội đồng Thẩm phán TANDTC khi thực hiện Tòa án phải căn cứ vào quy định tại khoản 2 Điều 367 BLTHS 2015 để ra Quyết định chuyển hình phạt tử hình sang hình phạt tù chung thân.
Đối với việc tha tù trước thời hạn có điều kiện, khi nhận được hồ sơ đề nghị tha tù trước thời hạn có điều kiện của VKSND cấp tỉnh nơi phạm nhân đang chấp hành hình phạt tù tại cơ sở giam giữ, Tòa án phải căn cứ vào quy định tại Điều 368 BLTTHS 2015 để xem xét, giải quyết việc tha tù trước thời hạn có điều kiện.
Về việc xóa án tích, khi nhận được yêu cầu cấp giấy chứng nhận đã được xóa án tích đối với trường hợp đương nhiên được xóa án tích thì Tòa án căn cứ vào quy định tại Điều 369 101/2015/QH13 để chuyển yêu cầu cấp giấy chứng nhận đã được xóa án tích cho Sở Tư pháp để giải quyết theo thẩm quyền. Còn đối với trường hợp xóa án tích theo quyết định của Tòa án, khi nhận được đơn đề nghị cấp giấy chứng nhận xóa án tích của người bị kết án (có nhận xét của chính quyền xã, phường, thị trấn nơi cư trú hoặc cơ quan, tổ chức nơi họ làm việc), Tòa án căn cứ vào quy định tại Điều 369 BLTTHS 2015 để xem xét, giải quyết việc cấp giấy chứng nhận xóa án tích.
Khi thực hiện các quy định có lợi của BLHS 2015 đối với người phạm tội là người dưới 18 tuổi, Tòa án phải áp dụng các quy định tại chương XXVIII BLTTHS 2015 về thủ tục tố tụng đối với người dưới 18 tuổi để giải quyết.
Có thể có nhiều hơn 152 quy định có lợi cho người phạm tội
Dự thảo Nghị quyết cũng ban hành kèm theo danh mục 152 quy định có lợi cho người phạm tội trong BLHS 2015. Trong số các quy định này, có quy định về đồng phạm (k.4 Đ.17), che giấu tội phạm (k2 Đ.18), không tố giác tội phạm (k.3 Đ.19), gây thiệt hại trong khi bắt giữ người phạm tội (Đ. 24), rủi ro trong nghiên cứu, thử nghiệm, áp dụng tiến bộ khoa học, kỹ thuật và công nghệ (Đ. 25), thi hành mệnh lệnh của người chỉ huy hoặc của cấp trên (Đ.26), căn cứ miễn trách nhiệm hình sự (k. 2a, k. 2b, k.3 Đ.29), phạt tiền (k.1 Đ.34), cải tạo không giam giữ (k.3, k.4 Đ.36), tù có thời hạn (k2.Đ.38), tử hình (k.2, k.3 Đ.40)...
Theo điểm đ, o, p, x khoản 1 Điều 51 về các tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự, người phạm tội được áp dụng quy định có lợi khi phạm tội trong trường hợp vượt quá mức cần thiết khi bắt giữ người phạm tội, khi người phạm tội là người đủ 70 tuổi trở lên, khi người phạm tội là người khuyết tật nặng hoặc đặc biệt nặng , và khi người phạm tội là cha, mẹ, vợ, chồng, con của liệt sĩ, người có công với cách mạng
Trong danh mục đó còn có các quy định liên quan đến quyết định hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng, thời hiệu thi hành bản án, miễn chấp hành hình phạt, giảm mức hình phạt đã tuyên, nguyên tắc xử lý đối với người dưới 18 tuổi phạm tội... Các quy định liên quan đến cải tạo không giam giữ, quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt, tội xúi giục hoặc giúp người khác tự sát, tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh, tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi, tội cưỡng dâm người từ đủ 13 tuổi đến dưới 16 tuổi, tội đánh tráo người dưới 01 tuổi, chiếm đoạt người dưới 16 tuổi... cũng nằm trong danh mục này.
Dự thảo Nghị quyết ghi rõ, ngoài Danh mục những quy định có lợi cho người phạm tội trong BLHS 2015 được ban hành kèm theo Nghị quyết này, trong khi giải quyết các vụ án hình sự nếu phát hiện những quy định khác trong BLHS 2015 có lợi cho người phạm tội thì phải áp dụng.
