Theo báo cáo của Ban chỉ đạo 138 Chính phủ giai đoạn 2011-2015, các Bộ, ngành và địa phương phát hiện hơn 2.200 vụ mua bán người với 3.300 đối tượng, lừa bán gần 4.500 nạn nhân, so với cùng thời gian trước tăng 11,6% tổng số vụ.
Tội phạm mua bán người xảy ra trên phạm vi 63 tỉnh, thành phố trong cả nước; không chỉ xảy ra mua bán phụ nữ, trẻ em mà đã phát hiện cả mua bán nam giới, trẻ sơ sinh, mua bán bào thai, mua bán nội tạng, đẻ thuê hoặc mua bán, đánh tráo, chiếm đoạt trẻ em.
Thủ đoạn phổ biến của đối tượng phạm tội là lợi dụng khó khăn về kinh tế, thất nghiệp, thiếu việc làm, trình độ học vấn thấp, mất cảnh giác, nhẹ dạ cả tin của người dân hoặc sơ hở trong thực hiện chính sách pháp luật để lừa bán ra nước ngoài dưới dạng cưỡng bức lao động, cưỡng ép mại dâm, cưỡng ép kết hôn.
Các đối tượng còn lợi dụng sự quản lý lỏng lẻo và thiếu sự quan tâm của gia đình, nhà trường để tiếp cận, rủ rê, lôi kéo các em, nhất là học sinh sinh viên đi du lịch, mua sắm hoặc lao động có thu nhập cao, sau đó, đưa ra nước ngoài bán.
Thời gian gần đây, đối tượng phạm tội lợi dụng chính sách mở cửa, thông thoáng trong thủ tục xuất nhập cảnh, việc cấp hộ chiếu công dân và giấy thông hành qua biên giới thuận lợi, một số nước miễn thị thực nên đã tổ chức thành những đường dây đưa người ra nước ngoài dưới dạng du lịch, thăm thân, lao động trái phép, sau đó, thu giữ giấy tờ, hộ chiếu, không làm các thủ tục cư trú, bắt lao động cưỡng bức và lạm dụng tình dục.
Đa số đối tượng phạm tội là bọn cơ hội và một số có tiền án, tiền sự về mua bán người. Một số là người nước ngoài đến Việt Nam thông qua công ty môi giới vào Việt Nam dưới dạng tham quan, du lịch, thực hiện các hợp đồng, dự án kinh tế rồi móc nối, cấu kết với cò mồi, môi giới người Việt Nam, hình thành những đường dây mua bán người xuyên quốc gia, quốc tế.
Một số đối tượng từng là nạn nhân hoặc lấy chồng người nước ngoài khi về thăm quê lại trở thành thủ phạm dụ dỗ, lừa bán những phụ nữ, trẻ em khác kể cả những người thân trong gia đình. Một số người lợi dụng việc buôn bán, làm ăn qua lại biên giới hoặc kinh doanh các dịch vụ dọc biên giới để tham gia hoạt động phạm tội.
Nạn nhân chủ yếu là người dân ở những vùng nông thôn, vùng núi, vùng sâu, vùng xa. Đa phần trong số họ có hoàn cảnh kinh tế khó khăn, không có việc làm, gặp những chuyện éo le về tình cảm, thiếu hiểu biết về xã hội và kỹ năng sống, nhẹ dạ cả tin; hoặc một số cô gái trẻ thích hưởng thụ, ăn chơi, đua đòi, nên dễ tin theo lời hứa hẹn của đối tượng về việc làm ổn định, thu nhập cao hoặc lấy chồng nước ngoài khá giả, dẫn đến bị lừa bán.
Nguyên nhân cơ bản là do tình hình trên thế giới, khu vực tác động, do lợi nhuận thu được từ hoạt động mua bán người; mất cân bằng về giới; sự phát triển của công nghệ thông tin; tác động từ mặt trái của nền kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế, sự phân hóa giàu nghèo, thiếu việc làm, nhẹ dạ cả tin, mất cảnh giác của người dân; việc thực hiện một số chính sách pháp luật cũng như công tác quản lý Nhà nước, quản lý xã hội ở một số lĩnh vực còn bất cập, sơ hở, để tội phạm lợi dụng hoạt động.
