Công nghệ ống và bài toán lợi ích
Đường ống nước Sông Đà số 1 trước đó đã bị vỡ tới 17 lần do sử dụng ống cốt sợi thủy tinh. Nguyên nhân ống vỡ được cơ quan chức năng chỉ ra là do sử dụng chất liệu composite cốt sợi thủy tinh không phù hợp trên nền đất phức tạp. “Có thể do tâm lý từ sự cố đường ống số 1 làm bằng cốt sợi thủy tinh liên tục vỡ nên họ sợ, thiết kế hướng sang loại ống gang dẻo”, ông Trần Quang Hưng (nguyên Phó Chủ tịch Hội Cấp thoát nước Việt Nam) nhận định.
Ông Hưng cho rằng, loại ống gang dẻo DN 1800 (đường kính 1800 mm) của nhà thầu Trung Quốc trên thế giới ít quốc gia sản xuất thì phải đặt câu hỏi tại sao các nước không sản xuất. Bởi theo ông Hưng, hiện hầu hết các nước đang chuyển dần sang sử dụng loại ống nhựa tiêu chuẩn HDPE (ống nhựa cao cấp) cho các dự án cung cấp nước sạch sinh hoạt vì nó vừa đảm bảo an toàn cho sức khỏe con người, vừa có độ bền lâu dài.
Xu thế của các nước trên thế giới hiện nay đã đào bóc lên thay thế hầu hết ống gang sau 15-25 năm sử dụng bằng ống HDPE, bởi theo nghiên cứu của các nhà khoa học thì ống gang dẻo sau khi sử dụng 7-8 năm sẽ bị gỉ (thành những lỗ như rỗ tổ ong trong lòng ống), những phôi gỉ sẽ ngấm vào nước ăn, đồng thời làm cản trở dòng chảy, các lỗ tổ ong này là nơi kí sinh trùng, vi khuẩn trú ngụ đối với các điểm cuối hạ lưu tuyến truyền dẫn khi lượng chất xử lý giảm nồng độ.
Đối với các nước châu Âu, Bắc Mỹ và các nước phát triển vì họ uống ngay nước từ vòi của nước máy (mà không cần phải mua nước uống đóng bình và đóng chai hoặc đun sôi nước máy như Việt Nam) thì quy định bắt buộc phải sử dụng ống HDPE, không bao giờ cho phép sử dụng ống gang để bảo đảm an toàn cho sức khỏe.
Theo phân tích của ông Hưng, ống nhựa HDPE không có chứa các thành phần gây ảnh hưởng tới sức khỏe như các loại ống khác vốn phải sử dụng lớp phủ để chống ăn mòn hay đảm bảo độ bền. Chẳng hạn như ống gang dẻo được phủ bên trong thành ống bởi một lớp xi-măng để tăng độ bền và chống ăn mòn. Tuy nhiên, lớp phủ này sẽ tạo ra nguy cơ ảnh hưởng tới chất lượng nước, từ đó ảnh hưởng tới sức khỏe người dùng nếu như chất lượng lớp phủ này không đảm bảo.
Ưu thế của ống nhựa HDPE là khả năng uốn dẻo cao, giúp ống có thể uốn theo các rãnh và vòng qua các chướng ngại vật tại nơi lắp đặt. “Độ dẻo của ống HDPE cũng đặc biệt thích hợp với những khu vực thi công đường ống có nền đất yếu, hay xảy ra động đất do ống làm bằng loại vật liệu này có thể thích nghi được với các chuyển động của mặt đất”, ông Hưng cho hay.
So với ống gang dẻo được nối bằng các gioăng cao su, ống HDPE được nối bằng các mối hàn nhiệt bền hơn. Việc nối bằng công nghệ hàn nhiệt cho phép độ đồng nhất của đường ống sẽ cao hơn và hạn chế khả năng bị hư hỏng do ăn mòn ở các mối nối như ống gang dẻo.
Ngoài ra, HDPE cũng có nhiều điểm ưu thế so với ống gang như trọng lượng nhẹ giúp quá trình vận chuyển dễ dàng hơn. Trong khi ống gang dẻo có độ dài chỉ chừng 8-10m mỗi ống, các loại ống nhựa HDPE có thể có chiều dài lên tới 500m, giúp tuyến đường ống giảm được các mối nối dễ bị ăn mòn.
Bên cạnh các ưu thế về vật liệu, về mặt cung ứng, nếu sử dụng ống HDPE thì cũng có nhiều lựa chọn hơn. “Khác với loại ống gang dẻo ít nhà cung ứng loại ống lớn, với ống HDPE, các đơn vị có thể cung ứng các loại đường ống kích thước lớn, chất lượng cao khá nhiều. Ngay ở trong nước cũng có ít nhất 2 đơn vị có thể cung cấp loại ống HDPE chất lượng cao với đường kính lên tới 2m”, ông Hưng cho biết.
Cũng theo ông Hưng, dự án xây dựng đường ống dẫn nước sạch sông Đà là dự án đặc biệt quan trọng, liên quan trực tiếp đến an toàn nguồn nước sinh hoạt của hàng triệu người dân Thủ đô Hà Nội nên việc sử dụng loại ống bền, đảm bảo sức khỏe phù hợp với xu hướng cấp tiến của thế giới, bố trí phương án số ống để dự phòng sự cố, bảo trì phù hợp để người dân không bị ảnh hưởng là hợp lý và nên làm.
Đồng thời ông Hưng cũng đề nghị, Chủ đầu tư hãy lấy những sự cố mà tuyến ống số 1 đã gặp phải làm bài học kinh nghiệm để sáng suốt, thận trọng lựa chọn nhà thầu cung cấp ống cho dự án xây dựng lắp đặt đường ống dẫn nước sạch sông Đà giai đoạn 2.
| |
| Khắc phục sự cố ống dẫn nước sông Đà 1 |
Bên cạnh đó, ông Hưng cho rằng, UBND TP Hà Nội cần phải hết sức quan tâm, không được để chủ đầu tư “gánh” trách nhiệm một mình, nếu chủ đầu tư thiếu năng lực về nguồn vốn, Hà Nội sẽ phải “rót” vốn thêm. Nếu thấy không an toàn, UBND TP Hà Nội cần vào làm lại từ khâu tổ chức đấu thầu, để lựa chọn nhà thầu đảm bảo nhất thực hiện dự án quan trọng này.
Chỉ đạo “rốt ráo” từ Chính phủ
Sau nhiều lần trì hoãn, vào tháng 10/2015, giai đoạn 2 của Dự án hệ thống cấp nước chuỗi đô thị Sơn Tây - Hòa Lạc - Xuân Mai - Miếu Môn - Hà Nội - Hà Đông (dự án ống nước Sông Đà 2) đã được khởi công.
Vào giữa tháng 3/2016, Chủ đầu tư là Công ty cổ phần Nước sạch Vinaconex đã ban hành quyết định phê duyệt kết quả lựa chọn nhà thầu gói thầu CCOG09. Theo đó, nhà thầu trúng thầu là Công ty TNHH ống gang dẻo Xinxing - Trung Quốc.
Tuy nhiên, đến cuối tháng 3/2016, trước lo lắng của dư luận về việc lựa chọn nhà thầu Trung Quốc, Chính phủ đã yêu cầu TP. Hà Nội chủ trì rà soát toàn bộ dự án, đưa ra đánh giá và đề xuất giải pháp bảo đảm dự án được thực hiện có hiệu quả, đúng tiến độ và pháp luật.
Vừa qua, Thủ tướng Chính phủ đã đồng ý kiến nghị của UBND TP Hà Nội tạm dừng việc ký kết hợp đồng với Nhà thầu Trung Quốc cung cấp vật tư ống gang dẻo; giao Bộ Xây dựng phối hợp với UBND TP Hà Nội chỉ đạo Chủ đầu tư dự án tiếp thu ý kiến của UBND TP Hà Nội, chỉ đạo thực hiện Dự án theo đúng quy định (văn bản số 2318/VPCP-KTN ngày 06/4/2016).
| |
| Đường dẫn nước sông Đà đang gặp sự cố tại huyện Thạch Thất |
Bộ Xây dựng, UBND TPHà Nội, Vinaconex và các đơn vị liên quan đang khẩn trương thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ; trong đó đã tạm dừng việc ký hợp đồng với Nhà thầu cung cấp ống gang dẻo; xây dựng quy trình kiểm định, nghiệm thu chất lượng vật tư và các biện pháp kiểm tra, kiểm soát, đánh giá.
UBND TPHà Nội đang chỉ đạo các Sở, ban ngành, doanh nghiệp liên quan nghiên cứu, xem xét kỹ, có đề xuất kiến nghị cụ thể để báo cáo Thủ tướng Chính phủ.
Trước đó, UBND TP Hà Nội đã kiến nghị Chính phủ về việc yêu cầu chủ đầu tư Dự án tạm dừng việc ký kết hợp đồng với Nhà thầu Trung Quốc cung cấp vật tư ống gang dẻo cho dự án để nghiên cứu, đánh giá kỹ các vấn đề liên quan đến dự án đường ống nước sạch sông Đà số 2.
Có thể nói, việc Chính phủ yêu cầu rà soát lại toàn bộ quá trình đấu thầu, nghiên cứu kỹ năng lực đơn vị trúng thầu… đã đánh trúng vào tâm lý của tuyệt đại đa số người dân. Đây được coi là “liều thuốc” phần nào làm giảm đi sự lo lắng của người dân đối với dự án đường ống nước sông Đà 2./.