Chùa Đại Bi nằm trong quần thể Khu di tích lịch sử cấp quốc gia đền Tam Giang - chùa Đại Bi - ngã ba Bạch Hạc của tỉnh Phú Thọ. Cùng với nơi đền tọa lạc là một đạo quân Thông Thánh được thành lập vào giữa thế kỷ VII (khoảng những năm 650). Việc hình thành đền khởi nguồn từ truyền thống tín ngưỡng của tổ tiên và tôn thờ các anh hùng gắn liền với công cuộc dựng nước và giữ nước của dân tộc.
 |
| Bơi chải trên sông Lô trong lễ hội truyền thống đền Tam Giang - chùa Đại Bi. |
Theo sử sách, trong cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Nguyên Mông ở thế kỷ XIII, nhà Trần đã nhiều lần lựa chọn ngã ba Bạch Hạc làm nơi huấn luyện quân sĩ.
Vào ngày tết Thượng nguyên năm Ất Dậu (1285), tướng quân Trần Nhật Duật đã cắt tóc thề với thần linh, tổ tiên nguyện đem hết lòng trung thành để báo ơn vua rồi chỉ huy quân sĩ ra trận, kiên cường mưu trí ngăn cản bước tiến công và tiêu hao sinh lực địch, góp phần vào chiến thắng oanh liệt của quân dân nhà Trần. Để bày tỏ lòng biết ơn công lao của vị anh hùng dân tộc, người dân nơi đây đã tôn thờ ông trong đền Tam Giang.
 |
| Chính điện Tam Bảo chùa Đại Bi. |
Nằm trong quần thể Khu di tích, cùng với đền Tam Giang, chùa Đại Bi không chỉ là nơi các nhà sư tu hành, các tín đồ Phật giáo tới làm lễ mà còn là một trong những nơi sinh hoạt văn hóa làng xã của người dân trong khu vực qua nhiều đời.
Trải qua nhiều lần trùng tu, chùa Đại Bi vẫn giữ được vẻ cổ kính nguyên bản của ngôi cổ tự. Ban Tam Bảo của chùa hiện lưu giữ nhiều pho tượng cổ có giá trị về lịch sử cũng như văn hóa Phật giáo. Thềm đá trước sân chùa có một cây gạo cổ thụ hàng trăm năm tuổi. Mặt chùa hướng ra sông Lô cuộn chảy, phong cảnh linh thiêng giữa bốn bề sông nước, trời mây.
 |
| Thả hoa đăng trên sông Lô dịp Đại lễ Phật đản. |
Từ bến Tam Giang, nơi hợp lưu của sông Hồng, sông Đà, sông Lô huyền thoại, du khách sẽ được thu trọn vào tầm mắt cả một vùng mênh mông bát ngát sông nước trời mây, sơn thủy hữu tình. Xa xa bên tả có dãy núi Tam Đảo, phía hữu có núi Ba Vì, hai bên bờ là làng mạc, ruộng vườn trù phú của con dân đất Tổ, bến sông thuyền bè tấp nập vào ra...
