Trăng 12 lờ mờ trên chòi tôm của anh Năm Dũng, anh Đặng Văn Tây (tổ 13, ấp Qưới Thạnh, xã Phước An, huyện Nhơn Trạch, tỉnh Đồng Nai).
Đồ nghề mà anh Tây chuẩn bị cho chuyến soi Nha hôm nay gồm: Một chiếc đèn pin mang trên đầu, một chiếc can nhựa loại 50 lít cắt miệng và một cái bao bằng lưới cá. Anh cũng không quên giàng lưới 12 cửa ngục để tăng thu nhập, chiếc đèn pin cho chúng tôi soi đường và vài gia vị để khi bắt được những con Nha lớn, nhóm lửa nướng cho chúng tôi thưởng thức lúc giải lao giữa bốn bề sông nước
Trải nghiệm
Khi trời chạng vạng, anh Tây bắt đầu dẫn chúng tôi vào các bãi dừa nước để soi Nha. Gửi xe máy tại chòi tôm ông Năm Hùng, chúng tôi bắt đầu nếm trải những khổ cực đầu tiên của người bắt Nha như anh Tây bằng những bước thấp bước cao trên những triền đê bao, bờ ruộng và bì bõm lội bùn đạp dẫm trên vô số những bụi gai.
Nha (Ba Khía) tuy nhỏ nhưng thịt rất đặt, ngọt. Nha hấp bia, Nha nướng luôn là món khoái khẩu của dân nhậu. Ngoài ra, trứng Nha còn được người ta trộn với thịt Nha khi xây nhỏ và trứng để làm chả ăn rất ngon. Trong dân gian còn có thêm món mắm Ba Khía nữa.
Để giúp chúng tôi không bị gai chà là, ô rô, chúm lé cào chích da thịt, anh Tây đưa ra hai phương án. Một là chúng tôi men theo các bờ ruộng khô mà đi, khi nào đi không được thì ngồi trên bờ chờ anh. Hai là cứ bám theo các mé nước sau lưng anh mà đi. “Khi đạp phải gai chúm lé, phải dùng phân gà sáp bôi lên vết ung mủ. Làm như vậy, đầu gai mới chịu bung ra và vết thương mới hết đau nhức”- anh Tây vừa nhẹ nhàng đưa bàn tay chụp con Nha thứ 10 bỏ vào thùng kêu cái cộp, vừa nói.
10 năm đi soi Nha càng làm cho bước chân anh Tây thêm nhẹ nhàng khi đi dưới lớp bùn nhão và ánh mắt dù thiếu ngủ nhưng sáng quắc lia theo ánh đèn trong đêm, soi mói khắp các bờ kênh, bãi bồi Nhơn Trạch tìm Nha. “Một đêm tui soi được 6 đến 7 ký Nha. Mỗi ký bỏ mối cho các bà bán bún riêu ngoài chợ xã được 20 ngàn đồng.
Trong tháng có 4 ngày Nha vào hội. Nha hội thì tui soi được 15 đến 20 kg. Không phải Nha nhiều là bắt nhiều, bán được nhiều tiền mà tui chỉ dám bắt vừa đủ số lượng Nha mà các mối đã dặn trong ngày. Đó chính là lý do tại sao hiện chỉ có 7 người bắt Nha mưu sinh chuyên nghiệp như tui ở vùng nước lợ Nhơn Trạch này”- anh Tây tỉ tê.
Rồi anh cùng chúng tôi băng qua bờ kênh bên trái soi theo hướng ngược lại. 22 giờ 30, chúng tôi về đến trại tôm ông Năm Dũng thì con nước nước 12-8 Âm lịch vừa chớm lớn.
Anh Tây đốt một đóng lửa nhỏ nướng những chú Nha to để trợ sức cho chúng tôi, trước khi xuống xuồng bắt đầu chuyến soi Nha đến sáng.
Chuyện tình 2.160 đêm
Bên đống lửa mù khói dưới nền đất sền sệt nước ngoài sân chòi tôm anh Năm Dũng, những chú Nha to hơn hai ngón tay được nướng vàng ươm dọn tạm bợ trên tấm lót xuồng. Qua vài ly rượu đế được chúng tôi mang theo, anh Tây mở lòng nhanh khi kể về cuộc đời mình, những chuyến soi Nha thâu đêm khi vợ trên gường bệnh.
“27 tuổi tui mới lấy vợ. Lấy vợ xong tui vẫn còn đi chăn trâu tháng cho người ta. Rồi vợ sinh con, tui thấy công việc chăn trâu tháng lương thấp quá, không đủ nuôi vợ con. Vì vậy, mới xin nghỉ làm và chuyển sang nghề soi Nha đến nay.
Khi vợ tui sanh đứa thứ hai thì phát hiện thận bị ứ nước độ 2. Khi con đã cứng cáp thì vợ tui lên bàn mổ lần thứ nhất, lần thứ 2, thứ 3, thứ 4 vẫn không khỏi.
Suốt 6 năm nay, vợ tui phải đeo ống lọc nước trong người. Hàng tháng đón xe lên Sài Gòn thay ống, mua thuốc một lần hết 2,2 triệu đồng. Để có tiền nuôi vợ bệnh, con ăn học, trả nợ, 6 năm qua, đêm nào tui cũng có mặt ngoài đồng để soi Nha. Vậy mà nghèo vẫn nghèo, nợ cũ chồng nợ mới lên đến 160 triệu đồng, không có cách nào trả nổi”- anh Tây trải lòng.
Bỗng dưng chúng tôi thấy lòng đắng ngắt khi nhấp tiếp ly rượu giữa tiếng muỗi vo ve, tiếng chim đêm não nề. Một đêm Nha không hội anh Tây chỉ thu nhập được 120 đến 140 ngàn đồng. Số tiền trên gói gém ra sao cho ấm bụng bốn con người gồm một bệnh tật, hai đang tuổi đi học và một thì suốt đêm ngoài đồng soi Nha?
Không thể uống tiếp nữa, chúng tôi hối anh dập đám lửa để tiếp tục chuyến soi Nha bằng xuồng khi con nước đã sớm lớn. “Đêm nay tui dẫn các anh đi theo hướng rạch Bà Thiện, rồi sang rạch Bà Tổng, ngọn Cá Nóc soi đó. Dù suốt đêm có mặt ngoài đồng, nhưng lòng tui luôn lo lắng cho vợ ở nhà đừng xảy ra chuyện gì hết.”- anh Tây vừa dập lửa, vừa nhìn đồng hồ và nói.
Chúng tôi yên vị trên xuồng, anh Tây ngồi chàng hảng trên đầu mũi, hai chân đạp nước thay mái dầm, đôi tay thì lần theo những bẹ dừa nước, lia ánh đèn tìm Nha.
“Bạn bè thích vui thì mình chiều họ một lúc cho tâm hồn thư thái. Chứ có người đi theo vướng tay, vướng chân lắm. Hơn nữa, hàng đêm mà tui không bắt đủ số lượng Nha bỏ mối cho các bà bán bún riêu thì mất mối làm ăn ngay. Vì Nha bắt được nhiều như ngày Nha hội mà không có mối tiêu thụ thì cũng chỉ bắt về ăn mà thôi.”- anh Tây dừng soi, châm điếu thuốc lá rít một hơi thật dài và nói.
Càng về đêm con Nha càng nhát đèn khó bắt. Tuy vậy, anh Tây vẫn cần mẫn ngồi trên mũi xuồng men theo các bãi dừa lia ánh đèn soi mói tìm kiếm hết rạch Bà Hương, đến rạch Bà Tổng, ngọn Cá Nóc rồi mới chịu quay mũi xuồng soi ngược về khi đồng hồ điểm 3 giờ sáng.
“Thời điểm Nha xuất hiện nhiều trong đêm bắt đầu vào lúc 19 đến 22 giờ. Sau đó, chúng bắt đầu xuất hiện nhiều trở lại lúc 4 giờ đến 5 giờ sáng hôm sau. Giờ tui đã soi được 5 ký rồi, khi quay về phải trên 8 ký, sẽ có chút đỉnh tặng các anh làm quà.”- anh Tây nói trong niềm vui khi được về nhà gặp vợ con khi cả hai lúc nào cũng luôn lo lắng cho nhau.
Riêng chúng tôi thì ngáp ngắn, ngáp dài bấm vài kiểu ảnh để động viên anh, đồng thời chống lại cơn thèm ngủ của chính mình.
