Đại gia bán lẻ ngoại phá sản, cơ hội bứt phá cho ngành bán lẻ nội địa Việt

"Ông lớn" bán lẻ ngoại "ngã ngựa”, bán lẻ Việt lấy lại ngôi 

Bên cạnh các doanh nghiệp Việt, thị trường bán lẻ hơn 90 triệu dân tại Việt Nam thời gian qua là cuộc cạnh tranh khốc liệt của 5 đại siêu thị ngoại: Big C, MM Mega Market, Auchan, Lotte Mart và Aeon Mall.

Trong số 5 đại gia bán lẻ ngoại, chỉ có Aeon là báo lãi. Chính thức hoạt động tại Việt Nam từ năm 2009 nhưng phải đến 5 năm sau, Aeon mới bắt đầu khai trương 2 trung tâm mua sắm đầu tiên là Aeon Mall Celadon (Tân Phú, TP HCM) và Aeon Mall Canary (Bình Dương).

Trong năm đầu tiên báo lỗ 112 tỷ đồng thì đến năm 2016, kết quả kinh doanh của Aeon đã được cải thiện. Doanh thu năm 2016 đạt 3.883 tỷ đồng, lợi nhuận trước thuế 54 tỷ đồng. Đến năm 2017, Aeon Việt Nam ghi nhận doanh thu 5.136 tỷ đồng, lợi nhuận trước thuế tiếp tục tăng đến con số 234 tỷ đồng - gấp hơn 4 lần năm trước đó.

Tại buổi gặp mặt Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ hồi đầu năm, Chủ tịch Công ty dịch vụ tài chính Aeon Masaki Suzuki cho biết, năm 2018 vừa qua, Aeon Việt Nam đạt doanh thu khoảng 800 triệu USD, tạo việc làm cho 6.000 người và liên kết với hơn 2.500 công ty của Việt Nam tạo thành chuỗi cung ứng hàng hóa.

Ông Suzuki cũng tiết lộ Aeon đặt mục tiêu kim ngạch xuất khẩu hàng Việt Nam thông qua hệ thống Aeon đạt 500 triệu USD vào năm 2020 và 1 tỷ USD vào năm 2025.

Còn nhắc tới Big C, đây là một trong những mô hình chuỗi đại siêu thị đầu tiên và lớn nhất Việt Nam với doanh thu trên 10.000 tỷ đồng, tăng trưởng đều đặn qua các năm. Thế nhưng, từ sau khi về tay người Thái, hoạt động kinh doanh của Big C Việt Nam ngày càng đi xuống và mới đây cho biết sẽ thay đổi chiến lược kinh doanh sau khi bất ngờ ngừng nhập hàng may mặc Việt Nam.  

Trong khi đó, mặc dù tăng trưởng tích cực, nhưng theo báo cáo tài chính được kiểm toán bởi PwC, đến hết năm 2017, Lotte vẫn lỗ lũy kế 800 tỷ đồng.

Tuy nhiên, trước tiềm năng thị trường rộng lớn, Lotte Mart vẫn liên tục mở rộng kinh doanh tại Việt Nam thông qua các hoạt động xây mới hoặc M&A nhằm phủ sóng 60 trung tâm mua sắm khắp cả nước đến năm 2020. Ngoài ra, thị trường cũng chứng kiến nhiều cái tên lớn rút lui như Maximark và Giant. Fivimart và Shop&Go được bán lại cho Vingroup.

MM Mega Market và Big C thì liên tục gặp khó từ sau khi đổi chủ. Sau khi Metro rút lui và sang nhượng toàn bộ hệ thống kinh doanh cho Tập đoàn TCC, đầu năm 2016, chuỗi bán sỉ này thay đổi nhận diện thương hiệu và đổi tên thành MM Mega Market. Từ đó, kết quả kinh doanh của hệ thống đại siêu thị này càng tệ hại hơn. Hiện tại, MM Mega Market đang sở hữu 19 đại siêu thị khắp cả nước và chưa chia sẻ kế hoạch phát triển trong tương lai.

Trở lại với “kẻ bỏ cuộc” Auchan, Auchan Retail kinh doanh không mấy khá khẩm trong suốt 5 năm tại thị trường Việt Nam. Mức doanh thu năm 2018 chỉ đạt khoảng 45 triệu euro. Do đó, hồi giữa tháng 5/2019, hãng bán lẻ hàng đầu của Pháp tuyên bố rút khỏi thị trường Việt Nam, “bán sới” toàn bộ 18 cửa hàng cho doanh nghiệp nội địa. Lý do phía Auchan đưa ra là tình hình kinh doanh không khả quan từ áp lực của các hình thức bán lẻ hiện đại. 

Theo thông tin từ đại diện Công ty này, có hơn 2 doanh nghiệp đang đàm phán mua lại hệ thống 18 siêu thị của Auchan. Trong thời gian chờ thương thảo, Auchan sẽ đóng cửa 15 siêu thị tại Hà Nội, TP HCM và Tây Ninh. Chỉ 3 siêu thị tại TP HCM được duy trì hoạt động bao gồm 2 siêu thị ở quận 7 là Auchan Crescent Mall và Auchan Era, cùng Auchan Hoàng Văn Thụ ở quận Tân Bình. 

Doanh nghiệp bán lẻ Việt Nam đang bứt phá

Còn về phía doanh nghiệp nội, doanh thu của các tên tuổi trong nước đang dần vượt xa một số đại gia bán lẻ ngoại. Điển hình là Sài Gòn Co.op. Bắt đầu từ một hợp tác xã nhỏ với siêu thị đầu tiên tại góc đường Cống Quỳnh, quận 1 (TP HCM), Sài Gòn Co.op nhanh chóng trở thành thương hiệu bán lẻ hàng đầu Việt Nam với nhiều chuỗi cửa hàng, siêu thị. Sau hơn 20 năm, tới nay hệ thống này đã cán mốc 100 siêu thị, 3 đại siêu thị, 3 trung tâm thương mại và hơn 450 cửa hàng Co.op Food và Co.op Smile... 

Bên cạnh việc mở rộng và bành trướng về quy mô thì tốc độ tăng trưởng về doanh thu của doanh nghiệp này khá ấn tượng. Năm 2017, Saigon Co.op đạt doanh thu gần 30.000 tỷ đồng tăng 7% so với 2016, còn lợi nhuận đạt 100% kế hoạch đề ra. Để đẩy mạnh hoạt động kinh doanh, Công ty sẽ còn mở rộng thêm đại siêu thị, bán hàng trực tiếp qua mạng để người dùng có được nhiều tiện lợi hơn. Ngoài ra, sẽ có chuỗi cửa hàng cao cấp ra đời, chỉ bán các sản phẩm được chọn lọc kỹ.

Ra đời muộn nhưng chuỗi bán lẻ của Tập đoàn Vingroup lại nhanh chóng vượt mặt các đối thủ nặng ký khác và đạt được kết quả khá khả quan. Năm 2018, lĩnh vực bán lẻ của Tập đoàn đã ghi nhận sự tăng trưởng đột phá từ siêu thị và cửa hàng tiện ích với doanh thu 9 tháng đầu năm đạt 4.734 tỷ đồng, chiếm 20% trên tổng doanh số. Đây là lĩnh vực tăng trưởng doanh thu khá nhanh so với các ngành nghề kinh doanh khác của Tập đoàn. Năm 2017, tổng doanh thu mà mảng này mang lại cho Vingroup gần 14.000 tỷ đồng, tăng mạnh so với 2016.

Với định hướng đưa mảng kinh doanh bán lẻ chiếm 50% doanh thu Tập đoàn trong thời gian tới, Vingroup đã lên kế hoạch mở hơn 2.000 Vinmart+, phủ khắp cả nước. Khác với các siêu thị ngoại đòi chiết khấu cao, Vingroup thực hiện chiến lược hỗ trợ và thúc đẩy sản xuất nội địa khi ký kết hợp tác với 250 doanh nghiệp Việt. Theo đó, các doanh nghiệp nếu đủ tiêu chuẩn có thể đưa hàng vào hệ thống Vinmart+ với chiết khấu 0%.

Cùng lấn sân sang lĩnh vực bán lẻ thực phẩm và hàng tiêu dùng nhanh, chuỗi Bách hóa xanh của Thế giới di động dù chưa mang lại lợi nhuận cho Công ty nhưng doanh thu cũng tăng nhanh và biên lợi nhuận gộp của doanh nghiệp cũng có biến chuyển tốt khi biết thay đổi cơ cấu mặt hàng và tối ưu hóa chi phí. 

Cơ hội cho bán lẻ Việt giành lại thị phần nội địa ngay trong năm 2019

Các chuyên gia bán lẻ nhận định, sự thành bại của các đại gia ngoại phần nhiều từ chiến lược kinh doanh, trong đó quan trọng là sự am hiểu về khách hàng và văn hóa Việt. Giám đốc thị trường Việt Nam (Công ty Jones Lang LaSalle) Bùi Huyền Trang cho rằng, để bắt kịp xu hướng, các dự án bán lẻ cần tập trung hơn trong việc tạo ra những trải nghiệm mua sắm mới, trở thành địa điểm văn hóa, giải trí, trải nghiệm và trưng bày thay vì là nơi mua sắm đơn thuần như trước đây. 

Theo đánh giá của Vụ Thị trường trong nước (Bộ Công Thương), thị trường bán lẻ Việt Nam năm 2018 có sự gia tăng mạnh cả về quy mô và tốc độ khi tăng trưởng 11,6% so với năm 2017. Số liệu thống kê của Bộ Công Thương cho biết, chuỗi bán lẻ hiện đại của các nhà đầu tư nước ngoài chỉ chiếm 16%, các nhà bán lẻ hiện đại trong nước chiếm 84%. Tuy nhiên, dù chiếm một tỷ lệ không nhỏ nhưng doanh nghiệp nội chủ yếu chiếm lĩnh mô hình siêu thị và siêu thị mini, còn với mô hình đại siêu thị, nhà bán lẻ ngoại chiếm tới 92%. Phân khúc cửa hàng tiện lợi cũng đang thuộc về các nhà đầu tư nước ngoài với 80% thị phần.

Đánh giá về những cơ hội của các doanh nghiệp bán lẻ nội, TS. Lê Huy Khôi - Trưởng Ban Nghiên cứu dự báo thị trường, Viện Nghiên cứu thương mại (Bộ Công Thương) cho rằng, các doanh nghiệp bán lẻ Việt Nam có thể không bằng được doanh nghiệp ngoại về vốn, về quy mô. Nhưng điểm mạnh của các doanh nghiệp trong nước là nắm bắt được thị hiếu tiêu dùng cũng như thói quen mua sắm của người dân Việt Nam. “Phần lớn người tiêu dùng Việt Nam vẫn ưa cách mua sắm nhanh, tiện lợi do đó, việc lựa chọn điểm đông dân cư, phát triển thị trường ngách là một cách lựa chọn khôn khéo đối với các doanh nghiệp bán lẻ nội” – TS. Khôi nhận định.

Dù vậy, nhiều chuyên gia vẫn khuyến cáo, các nhà bán lẻ phương Tây có thể không hiểu người tiêu dùng như các doanh nghiệp Việt Nam nhưng không thể không cẩn trọng với nhà bán lẻ trong khu vực như Thái Lan, Nhật Bản, Hàn Quốc, vì họ rất hiểu tâm lý người tiêu dùng Việt và sẽ có nhiều “mánh” để thu hút người tiêu dùng nội địa. Do vậy, các doanh nghiệp Việt cần nỗ lực nâng cao chất lượng dịch vụ phục vụ khách hàng, cải thiện chất lượng và đa dạng hóa sản phẩm kinh doanh tại cửa hàng… để có thể giữ vững được thị phần, không bị đối thủ ngoại “lấn sân”.