* Kỳ 1: Góc khuất điện mặt trời nhìn từ dự án Xuân Thiện – Ea Súp
Trước là đất quốc phòng quản lý
Ngày 4/10/2018, Thủ tướng Chính phủ có QĐ số 1360/TTg-CN đồng ý bổ sung các dự án nhà máy điện mặt trời thuộc giai đoạn 1 của Cụm dự án điện mặt trời (gọi tắt là DA ĐMT) Xuân Thiện – Ea Súp vào Quy hoạch điện VII điều chỉnh.
Cần nhấn mạnh, theo văn bản này, nhà máy không được sử dụng đất rừng tự nhiên. Đồng thời, Thủ tướng cũng yêu cầu UBND tỉnh Đắk Lắk chịu trách nhiệm thực hiện chuyển đổi mục đích sử dụng đất theo đúng quy định của pháp luật về đất đai, bảo vệ và phát triển rừng theo quy định tại các Nghị quyết số 106/NĐ-CP năm 2018 và 71/NQ-CP năm 2017.
Liên quan đến nguồn gốc khu đất thực hiện DA, theo văn bản cung cấp thông tin ngày 18/2/2021 của Sở TN&MT Đắk Lắk thì: Khu đất nằm tại xã Ia Lốp, huyện Ea Súp trước đây do Đoàn Kinh tế Quốc phòng 737 thuộc Bộ Tư lệnh Quân khu 5 (trước đây của Binh Đoàn 16) quản lý.
Ngày 17/6/2017, Bộ Quốc phòng có Công văn số 6841/BQP-TM đồng ý chuyển giao cho địa phương diện tích khoảng 4680 ha (trong đó có 4180 ha đất thực hiện Dự án nông lâm nghiệp thuộc Cụm DA Nhà máy ĐMT Xuân Thiện).
Sau đó, UBND tỉnh Đắk Lắk đã ban hành QĐ số 3385/QĐ-UBND ngày 12/11/2019 thu hồi 440ha đất tại xã Ia Lốp, huyện Ea Súp và QĐ số 2838/QĐ-UBND ngày 02/10/2019 thu hồi 4180 ha đất của Đoàn Kinh tế Quốc phòng 737 giao cho UBND huyện Ea Súp quản lý theo quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất và quy định của pháp luật.
Đáng lưu ý, trong 440ha đất thu hồi tại QĐ 3385 có 89,72ha đất có rừng tự nhiên và trong 4180ha thu hồi tại QĐ 2838 có tới 811,7ha đất có rừng tự nhiên (xã Ia Lốp 801,7ha; xã Ia Rvê 10ha). Theo quyết định 1286/QĐ-UB quyết định chủ trương đầu tư dự án nông lâm nghiệp thuộc cụm dự án này thì diện tích 1319,7ha được “khoanh nuôi, bảo vệ rừng và vườm ươm”. Trong đó có hơn 1000ha là đất rừng chưa chuyển mục đích sử dụng và hơn 254ha đất rừng đã chuyển mục đích nhưng hiện tại vẫn còn rừng tự nhiên.
Về việc cho thuê, chuyển mục đích sử dụng đất, theo Sở TN&MT thì liên quan đến cụm DA nhà máy này, tính đến 18/2/2021, Đắk Lắk đã ban hành 11 QĐ cho thuê đất, cho phép chuyển mục đích sử dụng đất. Đáng nói, trong số 11 QĐ này, tại QĐ 1457 (ngày 1/7/2020) dù có diện tích đất rừng bị chuyển sang đất công trình năng lượng nhưng lại được Đắk Lắk xác định là đất rừng sản xuất là rừng tự nhiên (không có rừng) và đất rừng sản xuất là rừng trồng (không có cây cao su).
 |
| Giám đốc Sở TN&MT Trần Đình Nhuận (đứng) đóng góp ý kiến tại buổi làm việc giữa UBND tỉnh Đắk Lắk với Cty CP Ea Súp 3. (Nguồn ảnh: Daklak.gov.vn) |
Vừa làm vừa bổ sung
Theo quy định tại Điều 52 Luật Đất đai 2013, căn cứ để giao đất, cho thuê đất, cho phép chuyển mục đích sử dụng đất bao gồm: Kế hoạch sử dụng đất hàng năm của cấp huyện đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt và nhu cầu sử dụng đất thể hiện trong dự án đầu tư, đơn xin giao đất, thuê đất, chuyển mục đích sử dụng đất.
Thế nhưng, dù các nhà máy đã đóng điện từ tháng 11/2020 nhưng các thủ tục pháp lý vẫn được tỉnh Đắk Lắk tiếp tục hoàn thiện.
Cụ thể, đối với các DA thuộc cụm nhà máy Xuân Thiện, căn cứ cho thuê đất, chuyển mục đích sử dụng đất ngoài các quy định chung còn viện dẫn NQ số 106/NQ-CP ngày 14/8/2018 của CP về việc phê duyệt Điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất đến năm 2020 và Kế hoạch sử dụng đất kỳ cuối (2016-2020) tỉnh Đắk Lắk; QĐ 131/QĐ-UBND ngày 21/1/2019 của UBND tỉnh phê duyệt Kế hoạch sử dụng đất năm 2019 của huyện Ea Súp; QĐ số 3883/QĐ-UBND ngày 27/12/2019 của UBND tỉnh phê duyệt bổ sung chỉ tiêu sử dụng đất công trình năng lượng trong Kế hoạch sử dụng đất năm 2019 huyện Ea Súp.
Tuy nhiên, tại thời điểm lập kế hoạch sử dụng đất 2019 huyện Ea Súp, các dự án nhà máy điện Xuân Thiện – Ea Súp đều chưa được phê duyệt quyết định chủ trương đầu tư. Điều này đã dẫn đến việc khi cho thuê, chuyển mục đích sử dụng đất phải điều chỉnh vị trí thực hiện dự án.
Ngoài ra, 11 QĐ cho thuê đất, chuyển mục đích sử dụng đất của các DA đều đã được ban hành từ tháng 12/2019, gần nhất là 1/7/2020. Ngày 15/11/2020, nhà máy ĐMT Xuân Thiện – Ea Súp đã chính thức đóng điện. Nói cách khác, “gạo đã nấu thành cơm” nhưng ngày 31/12/2020, UBND tỉnh Đắk Lắk mới có quyết định phê duyệt bổ sung DA nhà máy ĐMT Xuân Thiện – Ea Súp 1, Xuân Thiện – Ea Súp 2 vào Kế hoạch sử dụng đất năm 2020 huyện Ea Súp.
“Việc bổ sung DA vào kế hoạch sử dụng đất cần phải được công bố công khai, làm căn cứ chuyển mục đích sử dụng đất nhưng UBND tỉnh Đắk Lắk lại ban hành QĐ vào ngày cuối cùng của năm trong khi đã tiến hành cho thuê, chuyển mục đích sử dụng đất, hoàn thành dự án trước là có dấu hiệu của việc triển khai trước, hoàn thiện, “hợp lý hóa” hồ sơ pháp lý sau”, Luật sư Lê Thị Oanh, Đoàn Luật sư TP.Hà Nội nêu ý kiến.
Cũng theo Luật sư Oanh, hồ sơ cho thuê, chuyển mục đích sử dụng đất cần phải tuân thủ theo quy định tại Thông tư 30/2014 của Bộ TN&MT. Đối với dự án này có rất nhiều vấn đề cần làm rõ. Trong hồ sơ chuyển mục đích sử dụng đất còn cho thấy có một diện tích lớn đất giao thông, đất bằng chưa sử dụng được chuyển sang đất công trình năng lượng, đặc biệt là nhiều héc-ta đất sông, suối được yêu cầu “sử dụng nguyên trạng”. Như vậy, các bước chuyển mục đích sử dụng đất đã được tuân thủ đầy đủ chưa? Đặc biệt việc quản lý, sử dụng đất rừng, đất sông, suối cũng cần được kiểm tra, giám sát chặt chẽ để tránh tình trạng “sự đã rồi”.
Chồng chéo, lãnh đạo tỉnh cũng… “nhầm”
 |
| Một phần Quyết định số 210/QĐ-UBND có nội dung thu hồi đất của Cty CP Ea Súp 4 (Nguồn văn bản: Cổng thông tin điện tử Đắk Lắk) |
Như PLVN đã nêu, tháng 10/2018, Thủ tướng mới có QĐ đồng ý bổ sung các DA nhà máy ĐMT thuộc giai đoạn 1 của Cụm DA ĐMT Xuân Thiện – Ea Súp vào Quy hoạch điện VII điều chỉnh. Thế nhưng từ tháng 6/2018, UBND tỉnh Đắk Lắk đã có quyết định chủ trương đầu tư dự án Nông lâm nghiệp thuộc cụm DA ĐMT Xuân Thiện – Ea Súp.
Điều đáng nói, ở thời điểm chưa có trong quy hoạch nhưng trong tổng 4180ha của dự án lại được khoanh vùng 875,28ha bảo vệ dành riêng dự kiến cho 5 nhà máy điện mặt trời. Thậm chí hơn 2400ha đất nông nghiệp cũng sẽ giảm dần theo từng năm và trở thành đất điện mặt trời vào năm 2028.
Dự án “đi trước” quy hoạch và gần như chỉ có tính chất làm “bước đệm” khiến cho dự án này không những phải liên tục điều chỉnh (3 lần trong hơn 2 năm) mà đến nay vẫn đang trong quá trình hoàn thiện hồ sơ. “Dự án nông lâm nghiệp chưa cho thuê đất”, ông Cao Quang Diễn, chi cục trưởng Chi cục quản lý đất đai, Sở TN&MT Đắk Lắk xác nhận với PV chiều ngày 24/5.
Không chỉ có vậy, tiến độ của dự án nông lâm nghiệp theo QĐ 1286 là trong vòng 36 tháng phải “hoàn thành đầu tư xây dựng công trình” tính từ ngày 8/6/2018. Trong 3 lần điều chỉnh chủ trương đầu tư sau đó, tiến độ dự án vẫn được giữ nguyên. Nếu như vậy thì chỉ còn “vỏn vẹn” khoảng 15 ngày nữa sẽ đến hạn tiến độ. Không biết doanh nghiệp và cơ quan chức năng sẽ “chạy nước rút” kiểu gì hay lại tiếp tục điều chỉnh?
Việc “chạy theo” dự án không chỉ dẫn đến việc nội dung các quyết định có sự chồng chéo, việc liên tục phải điều chỉnh dự án không chỉ xảy ra đối với dự án nông lâm nghiệp thuộc cụm dự án này mà ngay cả với các nhà máy ĐMT gồm QĐ 866/QĐ-UBND (ngày 18/4/2019) điều chỉnh nhà máy 1 và ngày 24/6/2020 bằng 5 quyết định từ số 1396 – 1400 điều chỉnh cả 5 nhà máy.
“Pháp luật không cấm việc điều chỉnh chủ trương đầu tư. Tuy nhiên việc điều chỉnh quá nhiều lần đặt ra câu hỏi về quá trình thẩm định, phê duyệt dự án, tính khả thi và hiệu quả của công tác quản lý nhà nước?”, Luật sư Oanh đánh giá.
Không chỉ phải liên tục điều chỉnh thủ tục đầu tư, việc quản lý đất đai cũng phải “chạy theo”.
Ngoài việc bổ sung vào kế hoạch sử dụng đất sau khi các DA đã đi vào hoạt động, ngày 25/1/2021, UBND tỉnh Đắk Lắk lại có quyết định số 209/QĐ-UBND thu hồi hơn 890 ngàn m2 đất của Cty CP Ea Súp 2 nhưng lại cho luôn Cty CP Ea Súp 1 thuê, đồng thời thu hơn 630 ngàn m2 đất của Cty CP Ea Súp 1 giao cho UBND huyện Ea Súp quản lý với lý do 2 cty tự nguyện trả lại đất.
Cùng ngày tại QĐ số 210/QĐ-UBND, Phó chủ tịch UBND tỉnh Đắk Lắk Y Giang Gry Niê Knơng ký quyết định thu hồi hơn 5000m2 đất của Cty CP Ea Súp 4 được UBND tỉnh cho thuê tại Quyết định 977/QĐ-UBND ngày 8/5/2020 và hơn 130ha của Cty CP Ea Súp 5 để cho Cty CP Ea Súp 2 thuê.
Điều vô lý là, tra cứu trên Cổng thông tin đăng ký doanh nghiệp quốc gia lại không tồn tại doanh nghiệp có tên CP Ea Súp 4. Mâu thuẫn nữa là, doanh nghiệp được UBND tỉnh Đắk Lắk cho thuê đất tại Quyết định 977 ngày 8/5/2020 là Cty TNHH Xuân Thiện Đắk Lắk chứ không phải Ea Súp 4.
Càng khó hiểu hơn khi, phần đất thu hồi tại các quyết định nói trên (ngoài một phần “trả” cho huyện Ea Súp quản lý) thì còn lại lại được cho thuê để thực hiện dự án Nhà máy ĐMT Xuân Thiện – Ea Súp 2 và Xuân Thiện – Ea Súp 1, trong khi như đã nói, các nhà máy này đều đã đóng điện vào tháng 11/2020.
Dân gian có câu “bút sa gà chết”. Nhất là khi chữ ký trong văn bản lại là của người có chức có quyền. Nhưng có lẽ do phải ký quá nhiều văn bản và cơ quan tham mưu cũng “lộn” nên lãnh đạo tỉnh Đắk Lắk cũng bị… nhầm (?!). May mà tuy là lấy đất của doanh nghiệp này cho doanh nghiệp khác thuê nhưng các doanh nghiệp là “anh em” nên có lẽ chưa có hậu quả gì nghiêm trọng.
Đang rà soát để sửa đổi, bổ sung
PV đã liên hệ với Chánh văn phòng UBND tỉnh Đắk Lắk Bùi Hồng Quý và Giám đốc Sở TN&MT Trần Đình Nhuận, đơn vị làm tờ trình số 17/TTr-STNMT để UBND tỉnh ban hành QĐ 210/QĐ-UBND nói trên, ông Nhuận giao cho Chi cục Quản lý đất đai cung cấp thông tin cụ thể.
Theo đó, ông Cao Quang Diễn, Chi cục trưởng Chi cục quản lý đất đai xác nhận: “Đang cho rà soát lại QĐ 210/QĐ-UBND để trình UBND tỉnh sửa đổi, bổ sung trong tuần này”. Lý do sửa là do “đánh nhầm” tên tổ chức bị thu hồi đất. “Sở cũng vừa phát hiện ra khi chuẩn bị ký hợp đồng cho thuê đất”, ông Diễn cho hay.
