Thương hiệu trăm năm
Công ty Cổ Phần Cồn Rượu Hà Nội – Halico (tiền thân là Nhà máy Rượu Hà Nội) được thành lập từ năm 1898 thuộc Chi nhánh của hãng Fontaine, Cộng hòa Pháp xây dựng cùng với nhà máy bia Hommel (tiền thân của Habeco). Nhà máy rượu Fontaine chính là nhà máy lớn nhất trong 5 nhà máy được xây dựng ở khu vực Đông Dương thời bấy giờ. Sau nhiều thăng trầm lịch sử, nhà máy rượu năm xưa đã đổi tên thành Halico và những sản phẩm như lúa mới, nếp mới hay Vodka Hà Nội đã tạo nên thương hiệu cho Công ty.
Hòa bình lập lại, Nhà máy được Chính phủ Việt Nam tiếp quản và phục hồi sản xuất. Nhà máy rất tự hào và vinh dự được Bác Hồ đến thăm hai lần vào năm 1959, 1961.Theo chủ trương của Đảng và Nhà nước, ngày 6/12/2006, Công ty đã chính thức hoạt động theo mô hình Công ty cổ phần, lấy tên là Công ty Cổ phần Cồn Rượu Hà Nội (Halico). Sự thay đổi mô hình hoạt động mang một ý nghĩa cách mạng, phù hợp với một kế hoạch chiến lược mang tính dài hạn và thích nghi với môi trường kinh doanh trong thời đại mới.
Năm 2008, Công ty CP Cồn Rượu Hà Nội được nâng hạng trở thành Doanh nghiệp loại 1, được cấp chứng chỉ chất lượng ISO 9000:2008 và ISO 22.000:2005. Trong thời gian này, Công ty đã thành lập chi nhánh tại Đà Nẵng để đáp ứng nhu cầu ngày một cao của người tiêu dùng trên khắp mọi miền đất nước.
 |
| Nhiều năm qua, Halico kinh doanh sa sút. |
Sang năm 2009, Công ty thành lập và mở rộng thêm các chi nhánh Cần Thơ, Nha Trang, văn phòng đại diện tại Lào; đặc biệt với dự án Nhà máy mới tại Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh được sự đầu tư lớn nhất về nguồn vốn và một công nghệ hiện đại nhất khu vực đã bắt đầu đi vào hoạt động với công suất gần 40 triệu lít rượu/năm. Nhờ có sự điều chỉnh về cơ cấu sản phẩm, Halico đã tận dụng được những cơ hội để hoàn thành vượt các chỉ tiêu kế hoạch năm 2009 và tăng trưởng so với cùng kỳ năm 2008 là 150%.
Đây cũng là một trong số ít doanh nghiệp chuyên sản xuất rượu lớn nhất tại Việt Nam. Từng có giai đoạn Halico chiếm đa số thị phần tiêu thụ rượu tại phía Bắc, kết quả kinh doanh những năm trước 2010 cũng rất khả quan. Công ty này thậm chí từng được đánh giá là doanh nghiệp có tốc độ tăng trưởng doanh thu nhanh, với mức tăng bình quân 25% mỗi năm.
Năm 2012, mặc dù gặp rất nhiều khó khăn do ảnh hưởng của khủng hoảng kinh tế trong nước và thế giới cùng với sự cạnh tranh khốc liệt và không lành mạnh trên thị trường rượu Việt Nam, nhưng Halico vẫn duy trì là một trong những doanh nghiệp có doanh thu đạt trên nghìn tỷ.
Mất thị phần, giảm doanh thu
Là những cái tên "số má" trong thị trường đồ uống có cồn tại Việt Nam, không bất ngờ khi Halico nhận được sự quan tâm lớn của nhiều nhà đầu tư nước ngoài khi cổ phần hóa. Năm 2011, Công ty Cổ phần Cồn Rượu Hà Nội đã ký hợp đồng hợp tác chiến lược với Tập đoàn Diageo (Vương quốc Anh) – một trong những tập đoàn đồ uống lớn trên thế giới. Diageo đã chi ra gần 2.000 tỷ đồng để sở hữu 45,5% cổ phần Halico. Phần vốn còn lại thuộc sở hữu của Tổng công ty cổ phần Bia – Rượu – Nước giải khát Hà Nội (Habeco) và một số cổ đông cá nhân. Như vậy, vốn hóa Halico xác định theo mức giá Diageo đặt mua vào khoảng 4.300 tỷ đồng.
Thời điểm đó, nhiều ý kiến cho rằng số tiền Diageo bỏ ra để sở hữu cổ phần của Halico dù khá lớn nhưng có phần hợp lý bởi Halico là doanh nghiệp có truyền thống hơn 100 năm hoạt động, chiếm thị phần lớn trong ngành rượu Việt Nam với sản phẩm chủ lực Vodka Hà Nội đang "làm mưa làm gió" tại các quán nhậu, nhà hàng bình dân.
Sự hợp tác này được kỳ vọng giúp cho Halico từng bước nâng cao công tác quản trị doanh nghiệp, nghiên cứu tung ra nhiều sản phẩm mới, nâng cấp hệ thống phân phối và đẩy mạnh hoạt động xuất khẩu.Cùng với tầm nhìn của một tập đoàn sở hữu nhiều thương hiệu rượu nổi tiếng như Jonhny Walker, Bailey, Smirnoff… hứa hẹn trong tương lai gần, thương hiệu Halico và Vodka Hà Nội sẽ có sức mạnh nhất định trên thị trường trong nước và quốc tế.
Tuy vậy, sau tất cả những kỳ vọng trên, thực tế diễn ra lại là một gam màu u ám cho Halico. Sản phẩm rượu Vodka Hà Nội từng một thời "tung hoành" trên thị trường đã mất vị thế trước áp lực cạnh tranh từ nhiều đối thủ khác nhau.
Nếu giai đoạn 2012 trở về trước, Halico vẫn đều đặn có lãi trăm tỷ mỗi năm, riêng năm 2012 tăng vọt lên 276 tỷ đồng (phần lớn đến từ khoản tiền đền bù di dời nhà máy từ 94 Lò Đúc, Hà Nội sang Bắc Ninh) thì doanh thu và lợi nhuận bắt đầu lao dốc từ năm 2013.Halico lần đầu báo lỗ năm 2015 và tăng dần những năm sau đó. Trong năm 2017, Halico lỗ hơn 84 tỷ đồng, còn hai năm 2018 - 2019, lỗ lần lượt khoảng 58 tỷ đồng và 56 tỷ đồng.
Báo cáo tài chính quý III/2020 vừa công bố cho thấy, doanh thu của Halico vẫn giảm và tiếp tục thua lỗ. Lũy kế 9 tháng, Halico ghi nhận doanh thu giảm 20% so với cùng kỳ xuống 76 tỷ đồng và lỗ 20,7 tỷ đồng. Tính đến cuối tháng 9/2020, Halico lỗ tổng cộng 434 tỷ đồng, vượt xa vốn điều lệ (hiện ở mức 200 tỷ đồng). Cổ phiếu HNR của Halico lên giao dịch trên sàn Upcom kể từ ngày 8/6/2018 với giá tham chiếu 31.900 đồng/cp. Cổ phiếu này hiện có giá 12.000 đồng và liên tục không có giao dịch khớp lệnh.
Halico thua lỗ nặng cho dù sở hữu nhiều đất vàng tại Hà Nội (Nhân Đồng, Lò Đúc, Lĩnh Nam) và khu đất rộng hàng trăm nghìn mét vuông tại Yên Phong, Bắc Ninh dùng xây dựng Nhà máy sản xuất cồn rượu và hồ xử lý nước thải. Ngoài ra, Halico còn có đất tại Đà Nẵng và TP HCM. Tổng diện tích đất đai Công ty đang quản lý sử dụng lên đến gần 234 nghìn m2.
Theo Halico, Công ty kinh doanh khó khăn do thị hiếu và yêu cầu của người tiêu dùng ngày càng thay đổi và khắt khe hơn. Halico cũng phải đối mặt với tình trạng trốn thuế, hàng giả, hàng nhái của các cơ sở tư nhân…
Vai trò của các cổ đông lớn là Habeco và Diageo thì khá mờ nhạt tại Halico. Nhiều năm gắn bó với Halico, ông lớn Diageo chỉ mang về cho Halico hợp đồng gia công rượu, nhưng việc này đã chấm dứt từ năm 2017. Còn Habeco cũng trải qua một thời kỳ tái cấu trúc khó khăn, vật lộn trước sự bành trướng của các thương hiệu khác, trong đó có cả ông lớn Sabeco nên khó có thể kỳ vọng Habeco hỗ trợ được cho Halico.
Sự sa sút của Halico xảy ra ngay sau khi bắt tay với gã khổng lồ của nước Anh. Nhưng nó cũng xảy ra trong bối cảnh Công ty chứng kiến nhiều bê bối từ đội ngũ lãnh đạo, sự gia tăng thuế tiêu thụ đặc biệt và gần đây là Nghị định 100 kiểm soát chặt chẽ việc tiêu thụ sản phẩm bia rượu.
Các thương hiệu hiện có mất dần chỗ đứng trên thị trường, những chai Vodka Hà Nội không cạnh tranh được với những thương hiệu ngoại nhập, trong khi những sản phẩm mới không gây được tiếng vang khiến hoạt động của Halico không được cải thiện và không biết đến bao giờ mới lấy lại danh tiếng một thời.
