Đa dạng các ý tưởng độc đáo
Còn nhớ vào năm 2015, bộ phim “Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh” chuyển thể từ tiểu thuyết cùng tên của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh đã trở thành một hiện tượng phòng vé, thu hút khán giả đủ mọi lứa tuổi và giới mộ điệu đón xem. Bộ phim đã lập nên một kỷ lục chưa từng có trong lịch sử điện ảnh Việt, khi thu về tới 78 tỷ đồng (hơn 3,5 triệu USD) chỉ sau một tháng công chiếu, điều chỉ có thể xảy ra với các phim hài chiếu vào vụ Tết từ trước tới nay.
Ngay chính đạo diễn bộ phim, ông Victor Vũ cũng phải bất ngờ trước kỷ lục này. Đạo diễn cũng chia sẻ, ông đã nuôi ý tưởng quay bộ phim này từ rất lâu. Đối với Victor Vũ, các tác phẩm của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh như “Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh”, “Mắt biếc” có câu chữ, hình ảnh đậm chất điện ảnh. Sau này, khi chuyển thể, hai bộ phim này cũng tạo nên những khung cảnh đậm chất thơ, câu chuyện tình lãng mạn, bi kịch của các nhân vật.
Không chỉ bộ phim “Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh” là một tác phẩm chuyển thể thành công, mà thời gian qua, văn học đang tạo đà cho nhiều bộ phim truyền hình, điện ảnh hấp dẫn khác. Như phim “Tết ở làng Địa ngục” được chuyển thể từ tiểu thuyết cùng tên của nhà văn Thảo Trang, trở thành bộ phim “ăn khách” tốp đầu trên nhiều nền tảng ở Việt Nam vào năm 2023 - 2024.
Bộ phim lấy bối cảnh xã hội Việt Nam thế kỷ XVI - XVII, yếu tố văn hóa dân gian được khai thác và lồng ghép khéo léo trong câu chuyện. Đó là những chất liệu về hình ảnh, sinh hoạt văn hóa, lối sống, tín ngưỡng, tâm linh, quan niệm và lòng tin của người Việt. Chính những yếu tố này đã tạo nên sắc thái riêng cho bộ phim và cuốn tiểu thuyết, góp phần thu hút nhiều khán giả trẻ.
Ngoài những bộ phim được chuyển thể từ các tác phẩm văn học, có nhiều MV âm nhạc lấy ý tưởng từ những câu chuyện văn học vốn đã in sâu trong tâm trí của nhiều thế hệ người Việt Nam. Như trong MV ca nhạc “Gối gấm”, ca sĩ Phương Mỹ Chi đã lấy cảm hứng từ các tác phẩm văn học như “Tự tình 2”, “Lấy chồng chung”, “Cảnh khuya” của nữ thi sĩ Hồ Xuân Hương; hay các MV ca nhạc nổi tiếng khác như “Mặt Trăng” của Bùi Lan Hương lấy cảm hứng từ chuyện tình yêu của Mị Châu - Trọng Thủy trong câu chuyện kể về Vua An Dương Vương và Mị Châu, hay MV “Đây là một bài hát vui” của Jun Phạm lấy cảm hứng từ trích đoạn “Hạnh phúc của một tang gia” trong tiểu thuyết “Số đỏ” của nhà văn Vũ Trọng Phụng... Tất cả bài hát này đều được khán giả ở nhiều lứa tuổi khác nhau dành tình yêu mến.
Cần giữ được giá trị các tác phẩm văn học khi làm sản phẩm giải trí
Nền văn học của Việt Nam từ xưa đến nay không thiếu những tác phẩm hay, có giá trị cả về nội dung và nghệ thuật. Sự kết hợp giữa văn học mang đậm bản sắc truyền thống và các sản phẩm giá trị đang trở thành một xu hướng thu hút nhiều khán giả. Tuy nhiên, văn học, lịch sử, văn hóa dân gian vốn là kho tàng đã có từ hàng trăm nghìn năm, được các thế hệ đi trước dày công nghiên cứu và tìm hiểu, không thể “bịa đặt” hay thay đổi. Nên để khai thác, các nghệ sĩ phải thực sự có sự hiểu biết nhất định, có cái tâm, cái tầm, không thể làm một cách hời hợt, qua loa, nếu không sẽ rất dễ dẫn đến sự phản cảm, “lố bịch”, thậm chí bị khán giả “quay lưng” nếu không thực sự tìm hiểu và đầu tư công sức một cách chỉn chu, tâm huyết.
Lấy ví dụ, một trong một số phim chuyển thể thất bại của Việt Nam là chuỗi bộ phim về “Truyện Kiều”. Với hơn ba nghìn câu thơ lục bát, “Truyện Kiều” của đại thi hào Nguyễn Du đã gắn bó cùng người Việt Nam suốt nhiều thế hệ. Vì vậy, chuyển thể một tác phẩm văn học đồ sộ về bút pháp, ý nghĩa, tư tưởng như “Truyện Kiều” khó có thể truyền tải được hết giá trị khi được phóng tác lên màn ảnh rộng. Điện ảnh Việt từng thất bại 3 lần trong “Sài Gòn nhật thực”, “Kiều@” và “Kiều”. Cả ba bộ phim được nhiều người đánh giá là đã đẩy hình ảnh nàng Kiều “hồng nhan bạc phận” đi quá xa so với nguyên tác, trở nên trần trụi, mờ nhạt, thiếu chiều sâu.
Đối với các tác phẩm âm nhạc lấy ý tưởng từ đề tài văn học dân gian như “Chuyện người con gái” của Thu Hằng, “Hai bàn tay” - Jun Phạm hay “Truyền thái y” - Ngô Kiến Huy và “Tự tâm” - Nguyễn Trần Trung Quân, nhận về phản ứng trái chiều từ khán giả. Những MV âm nhạc này chưa thực sự đem lại giá trị tôn vinh văn hóa, truyền thống của Việt Nam. Ngược lại, nội dung các video ca nhạc có phần thách thức khán giả. Một số MV còn sử dụng phục trang, hình ảnh mang nhiều nét tương đồng với Hàn Quốc, Nhật Bản, Trung Quốc, nên chưa nhận được sự ủng hộ của khán giả.
Thực tế, có những tác phẩm giải trí đã biến tấu, cải biên phù hợp với thị hiếu của khán giả. Đơn cử như bộ phim hoạt hình “Truyền thuyết Kim Ngưu”, lấy hình ảnh cậu bé Trạng Quỳnh nổi tiếng nghịch ngợm, thông minh trong văn học Việt Nam. Trạng Quỳnh trong phim cùng bốn người bạn phá giải nhiều vụ án ly kỳ, hấp dẫn. Dù có những thay đổi so với câu chuyện gốc về Trạng Quỳnh, nhưng bộ phim hoạt hình đã đem lại sức hút cho người xem nhờ nội dung hay, ý nghĩa về tình bạn, tình cảm gia đình, đặc biệt phim sử dụng bối cảnh làng quê Bắc Bộ Việt Nam nên thơ, sinh động.