Tết Đoan Ngọ năm nay rơi vào Thứ Bảy, ngày 31/5/2025 Dương lịch. Theo truyền thống, các gia đình thường cúng vào giờ “Ngọ” tức vào khoảng từ 11h đến 13h, khi mặt trời lên cao, dương khí vượng nhất trong năm. Đây cũng là thời điểm nóng bức, sâu bọ sinh sôi nhiều, nên ông bà ta coi là lúc thích hợp để “diệt sâu bọ”, thanh lọc cơ thể và xua tà khí.
Trong ngày đặc biệt này, bạn có thể áp dụng một vài mẹo nhỏ dưới đây để đón may, giữ sức khỏe và tận hưởng trọn vẹn không khí “Tết” giữa năm.
Ăn cơm rượu và trái cây đúng giờ “thiêng”
Từ bao đời nay, ông bà ta tin rằng trong cơ thể con người nhất là hệ tiêu hóa luôn có những “sâu bọ” ẩn nấp. Những ký sinh này không dễ nhìn thấy, nhưng lại âm thầm gây hại. Chỉ đến đúng ngày mùng 5 tháng 5 âm lịch, chúng mới “lộ diện”, và đây cũng chính là thời điểm thích hợp để diệt trừ, bảo vệ sức khỏe.
Theo quan niệm dân gian, “giờ thiêng” để thực hiện nghi lễ diệt sâu bọ là buổi sáng sớm, ngay khi vừa ngủ dậy, bụng còn đói. Người miền Bắc thường chọn thời điểm này để ăn cơm rượu nếp, bánh gio, các loại trái cây như mận, vải... để “giết sâu bọ” trong cơ thể.
Với người lớn, nghi thức truyền thống có phần kỳ công hơn: sau khi thức dậy, súc miệng ba lần thật sạch, ăn một quả trứng vịt luộc, rồi bước ra khỏi giường và dùng một ít rượu nếp cho sâu bọ “say”, tiếp theo là ăn trái cây cho sâu bọ “chết”. Cách làm này tuy mang màu sắc biểu tượng, nhưng lại thể hiện sự quan tâm đặc biệt của người xưa tới sức khỏe và sự thanh lọc cơ thể theo mùa.
Đối với trẻ em, nghi lễ nhẹ nhàng hơn: khi trẻ vừa tỉnh dậy, cha mẹ thường cho trẻ ăn trước một chút hoa quả, một thìa nhỏ rượu nếp hay quả trứng luộc, chút trái cây chua, chát rồi mới đánh răng rửa mặt. Hành động này không chỉ là một phong tục, mà còn là cách để thế hệ sau cảm nhận được không khí Tết Đoan Ngọ từ những điều giản dị.
Để thực hiện được những điều này, bạn nên chuẩn bị cơm rượu từ hôm trước để ủ đủ độ mềm và thơm, không bị quá chua. Trái cây chọn loại tươi, gọt sẵn, bày ra đĩa để cả nhà dùng ngay sau khi thức dậy. Chút cay của rượu nếp, vị chua ngọt của hoa quả vừa ngon miệng, vừa “diệt sâu bọ” đúng nghĩa ông bà truyền lại.
Tiến hành nghi lễ cúng Tết Đoan Ngọ
Tết Đoan Ngọ không chỉ là dịp “giết sâu bọ” mà còn là thời điểm để con cháu tỏ lòng hiếu kính, tưởng nhớ tổ tiên và cầu mong một năm bình an, sức khỏe, mùa màng thuận lợi. Theo truyền thống, nghi lễ cúng thường được thực hiện vào buổi sáng, đặc biệt là vào giờ Ngọ (khoảng từ 11 giờ đến 13 giờ), khi dương khí vượng nhất trong ngày.
Mâm lễ cúng trong ngày Tết Đoan Ngọ tuy không cần quá cầu kỳ nhưng phải thể hiện được sự trang nghiêm và thành tâm. Lễ vật cơ bản gồm có hương, hoa tươi, nước sạch và vàng mã để dâng lên gia tiên. Rượu nếp là món không thể thiếu trong dịp này vì mang ý nghĩa “diệt sâu bọ”, giúp thanh lọc cơ thể theo quan niệm dân gian. Bên cạnh đó là các loại trái cây mùa hè như mận, vải, chuối, dưa hấu, hồng xiêm đều là những loại quả phổ biến, mang hương vị tươi mát, dễ ăn và tượng trưng cho sự no đủ.
Nếu có điều kiện, các gia đình có thể chuẩn bị thêm bánh gio - loại bánh có vị thanh nhẹ, giúp giải nhiệt trong ngày nóng, và chè hạt sen - món ăn thanh mát, thường xuất hiện trong các dịp lễ cổ truyền.
Dù lễ vật đơn sơ hay đầy đủ, điều quan trọng nhất vẫn là sự tôn kính, lòng biết ơn và mong muốn duy trì nếp sống văn hóa truyền thống trong mỗi gia đình Việt. Không khí ấm cúng trong ngày Tết Đoan Ngọ cũng là dịp để các thế hệ cùng ngồi lại bên nhau, nhắc nhớ về cội nguồn, gìn giữ những giá trị tốt đẹp cha ông để lại.
Dọn nhà, đốt hương - làm mới không gian, đón năng lượng tích cực
Tết Đoan Ngọ không chỉ là dịp để thanh lọc cơ thể mà còn là thời điểm lý tưởng để làm mới lại không gian sống. Trong quan niệm dân gian, việc dọn dẹp nhà cửa vào ngày này không đơn thuần là lau chùi bụi bẩn, mà còn mang ý nghĩa loại bỏ những điều không may, đón sinh khí mới vào nhà.
Chỉ cần những hành động đơn giản như lau lại bàn thờ, sắp xếp lại góc bếp, thay lọ hoa đã cũ hay mở toang cửa sổ đón ánh nắng... cũng đủ để căn nhà trở nên tươi tắn, sáng sủa hơn. Đây cũng là cách giúp mọi thành viên trong gia đình cảm thấy thư thái, nhẹ nhõm và khởi đầu một nửa năm còn lại với tinh thần tích cực hơn.
Sau khi dọn dẹp, nhiều gia đình còn thắp một nén hương thơm như hương trầm, quế, bưởi... không chỉ để tạo mùi dễ chịu mà còn thể hiện sự tôn kính với tổ tiên và mang lại cảm giác bình yên cho không gian sống.
Không cần phải tổng vệ sinh cầu kỳ, đôi khi chỉ là lau lớp bụi mỏng trên bàn làm việc, thay một tấm khăn trải bàn mới hay đặt thêm chậu cây nhỏ ở góc phòng... cũng đủ để căn nhà khoác lên mình một diện mạo tươi mới, tràn đầy sinh khí.
Tắm nước lá từ thiên nhiên
Vào ngày mùng 5 tháng 5 âm lịch, sau khi thực hiện nghi lễ “diệt sâu bọ” bằng cơm rượu và trái cây, nhiều gia đình còn giữ thói quen tắm nước lá - một phong tục dân gian vừa mang yếu tố tâm linh, vừa có lợi cho sức khỏe.
Nước lá thường được nấu từ các loại thảo mộc quen thuộc như lá mùi, tía tô, kinh giới, lá sả, lá tre… Mỗi loại lá đều có hương thơm nhẹ nhàng, tính mát, giúp giải cảm, thư giãn tinh thần và làm sạch cơ thể một cách tự nhiên. Từ xa xưa, ông bà ta đã tin rằng việc tắm nước lá vào dịp này sẽ giúp cơ thể khoan khoái, nhẹ nhõm hơn, đồng thời xua đi tà khí, bệnh tật và những điều không may mắn tích tụ suốt nửa đầu năm.
Dù không còn phổ biến như trước, nhưng với nhiều gia đình, đặc biệt ở các vùng quê, nồi nước lá thơm bốc khói nghi ngút trong chiều hè Tết Đoan Ngọ vẫn là hình ảnh thân thuộc, gợi nhắc một nếp sống truyền thống mộc mạc mà đầy ý nghĩa. Tắm nước lá không chỉ là hành động thanh lọc cơ thể, mà còn là một cách để kết nối với thiên nhiên, để những hương thơm cây cỏ giúp con người trở về trạng thái an yên, nhẹ nhàng giữa cuộc sống bộn bề.
Gội đầu, xông lá thơm
Trong ngày đặc biệt này, bạn hãy tận dụng các loại lá cây từ thiên nhiên như bưởi, mùi, tía tô, kinh giới, sả, tre hay bồ kết để nấu nước xông, gội đầu, tắm rửa.
Việc xông lá thơm được xem là cách để đẩy lùi khí độc, giải cảm, làm dịu cơ thể và giúp tinh thần trở nên thư thái, phấn chấn hơn. Riêng với phụ nữ, gội đầu bằng nước lá bồ kết, lá bưởi vào ngày này không chỉ để làm sạch da đầu, mà còn mang ý nghĩa cầu mong mái tóc đen dày, mượt mà, khoẻ mạnh, tượng trưng cho sự viên mãn và vẻ đẹp nữ tính.
Theo kinh nghiệm dân gian, nên xông và gội đầu vào ban ngày, khi dương khí lên cao, cơ thể dễ hấp thụ dưỡng chất từ thiên nhiên. Hương thơm từ thảo mộc len lỏi vào từng sợi tóc, làn da, như một liều “dưỡng tâm” tự nhiên, khiến con người cảm thấy nhẹ nhõm, an yên hơn trong tiết trời oi bức của đầu tháng 5 âm lịch.
(Thông tin trong bài mang tính trải nghiệm dân gian)
