Từ cuối năm 2016, đầu năm 2017, sự đột phá của quận 1 (TP HCM) trong việc lập lại trật tự lòng lề đường đã lan tỏa ra 24 quận, huyện của TP HCM và các đô thị khác trong cả nước. Đặc biệt là hai quận trung tâm là quận 1 và quận 3 đã làm nhẫn nại, quyết liệt trong suốt gần 8 tháng qua. UBND quận 1 và 10 phường trong quận đã lập biên bản xử lý 7.000 trường hợp vi phạm, xử phạt 3 tỉ đồng, xử lý tháo dỡ hàng loạt tấm che, biển báo, bậc tam cấp… Bên cạnh việc đảm bảo thông thoáng cho hơn 100 tuyến đường thì chính quyền đã kịp thời bố trí khu kinh doanh cho các hộ nghèo trên một số tuyến đường.
Có kết quả trên là do Quận ủy, UBND quận 1 đã có kế hoạch cụ thể, dài hơi và huy động, nhiều lực lượng tham gia tích cực với phương châm: không nóng vội; khen thưởng và kỷ luật kịp thời. Tuy nhiên, bên cạnh đó cũng có một số tồn tại cần tìm cách khắc phục: Phố đi bộ Nguyễn Huệ có quá nhiều đoàn ca nhạc biểu diễn liên tục, gây tiếng ồn làm ảnh hưởng dân cư xung quanh; phố Bùi Viện để buôn bán tràn ra vỉa hè, không còn chỗ cho người đi bộ; một số vụ việc xử lý thiếu tôn trọng dân, thô bạo… khiến dư luận không đồng tình.
Rút kinh nghiệm từ quận 1, quận 3 đã căn cứ vào Chỉ thị 10 của Ban Bí thư T.Ư Đảng, nghị quyết của Quận ủy, Đảng ủy phường 7 cũng có nghị quyết 70 về lập lại trật tự lòng lề đường, hình thành 8 tổ công tác duy trì trật tự đô thị (mỗi tổ gồm 9 người, đa số là cán bộ Mặt trận, đoàn thể). Đường Tú Xương vốn bị những người bán cafe, hàng rong, người đi xe máy, ô tô làm mất trật tự, xả rác bừa bãi, chiếm hết chỗ của người đi bộ… Nhưng sau khi được tổ công tác số 5 (gồm các cán bộ Mặt trận, Cựu chiến binh, người cao tuổi) kiên trì thuyết phục thì ý thức tuân thủ pháp luật của người dân được nâng lên. Việc làm này không tránh khỏi bị phản ứng gay gắt thế nhưng tổ công tác luôn giữ bình tĩnh, kiên trì giải thích để người dân tuân thủ. Từ đó người bán cà phê, hàng rong sắp xếp gọn gàng hơn, vỉa hè thông thoáng và vệ sinh môi trường tốt hơn.
Tiền đề để tạo nên những chuyển biến tích cực chính là việc phát huy cơ chế: “Đảng lãnh đạo; chính quyền quản lý; Mặt trận vận động giám sát, phản biện; nhân dân làm chủ bằng hành động”. Từ hiệu quả liên kết các tổ công tác như tại phường 7, quận 3, thiết nghĩ, 14 phường trên địa bàn quận, mỗi nơi nên chọn một tuyến đường để “chuyên sâu”, bám sát giữ vững trật tự ổn định.
Trên cơ sở đó, hoàn chỉnh mô hình và nhân ra diện rộng. Những kinh nghiệm bước đầu của hai quận trung tâm có thể thấy là: Phải tuân thủ cơ chế: “Đảng lãnh đạo bằng nghị quyết, chính quyền quản lý bằng pháp luật, Mặt trận vận động nhân dân phát huy trách nhiệm , giám sát và phản biện”. Dù hoàn cảnh nào cũng phải xác định dân là chủ như Bác Hồ đã dạy “Dân vận kém việc gì cũng kém, dân vận khéo thì việc gì cũng thành công”; Chính quyền phải thực hiện nghiêm túc quy họach phát triển đô thị một cách khoa học. Hạn chế tối đa việc xây nhà cao tầng ở trung tâm vì gây ùn tắc giao thông. Chỉ đạo khôi phục vật cảnh bó vỉa hè cao 30cm (đã có hàng trăm năm nay) để hạn chế các loại xe leo lên vỉa hè…
TP HCM cùng với TP Hà Nội cần sớm xây dựng tiêu chí của phố đi bộ và cần vận dụng, học tập làm theo mô hình đã có ở các nước như Pháp, Nga, Singapore, Nhật..
Cần hoàn chỉnh mô hình từ thực tiễn của quận 1 và quận 3 để nhân ra diện rộng. Thiết nghĩ, làm tốt những vấn đề nêu trên là cơ sở để xây dựng thành phố văn minh, hiện đại, nghĩa tình (rồi mới có thể tính đến xây dựng thành phố thông minh). “Đốt cháy giai đoạn” là điều cần cân nhắc. Kỳ vọng về cuộc chiến thiết lập lại trật tự an toàn giao thông, giải tỏa lòng lề đường thực sự cần phải có một lộ trình hợp lý trước mắt và cả lâu dài.