Theo các tư liệu lịch sử, thành cổ Lạng Sơn (Đoàn Thành) xưa có bốn cổng chính ở bốn hướng Đông - Tây - Nam - Bắc. Tương ứng với bốn cổng này có bốn ngôi đền linh thiêng thờ 4 vị thần trấn giữ bảo vệ tòa thành bao gồm: đền Cửa Đông (Đông Môn từ); đền cửa Tây (Tây Môn từ); đền cửa Nam (Nam Môn Từ) và đền cửa Bắc (Bắc Môn Từ) được xây dựng khoảng cuối thế kỉ XVIII đầu thế kỉ XIX. Các đền đều tọa lạc tại phường Chi Lăng, thành phố Lạng Sơn và hướng ra dòng sông Kỳ Cùng.
Trong đó, trấn Nam Đoàn Thành là đđền Cửa Nam nằm ở phía nam Thành cổ Lạng Sơn, nay thuộc phố Cửa Nam, phường Chi Lăng, thành phố Lạng Sơn, cách cổng thành phía nam khoảng 100m. Ngôi đền thiêng trong tứ trấn Lạng Sơn đã được xếp hạng di tích lịch sử cấp quốc gia vào năm 2013.
 |
| Ngôi đền cổ, mộc mạc đơn sơ nhưng nổi tiếng linh thiêng. |
Cũng như các ngôi đền trong tứ trấn xứ Lạng, đền Cửa Nam được xây dựng vào khoảng cuối thế kỷ XVIII, có kiến trúc kiểu chữ Đinh chuôi vồ, cửa chính của Đền quay về hướng bắc. Đền thờ Mẫu (hệ tứ phủ) và thờ vọng Đức Thánh Trần (Hưng Đạo đại vương Trần Quốc Tuấn).
Về quy mô, đền Cửa Nam không rộng rãi, hoành tráng nhưng lại hấp dẫn bởi nét mộc mạc, đơn sơ và nổi tiếng linh thiêng. Tương truyền, người dân lòng thành đến đây cầu gì được nấy, chủ yếu cầu công danh, tài lộc, quốc thái dân an.
Lễ hội đền Cửa Nam diễn ra vào ngày 12 tháng 2 âm lịch thu hút đông đảo người dân trong vùng và cả những du khách thập phương đến để cầu nguyện cho gia đình và người thân. Đây cũng là địa chỉ sinh hoạt tôn giáo tín ngưỡng của nhân dân địa phương và du khách gần xa.
Đền Cửa Nam cùng với “Tứ trấn” cùng với Thành cổ quả thực là một trong những di tích lịch sử văn hóa vô cùng giá trị mà bạn nhất định phải ghé thăm nếu có dịp du lịch Lạng Sơn.
