Ông Đoàn Thu Hà - Chủ tịch UBND phường Phương Liên - Trung Tự thông tin, đền Kim Liên được vua Lê Tương Dực cho xây dựng năm 1509 để thờ thần Cao Sơn Đại Vương, tương truyền là con trai quốc tổ Lạc Long Quân và quốc mẫu Âu Cơ. Đây là một trong “Thăng Long tứ trấn” - trấn phía Nam của kinh thành Thăng Long xưa.
Ngoài các giá trị đặc sắc về kiến trúc, tại đền Kim Liên hiện còn lưu giữ nhiều di vật hết sức quý giá như tấm bia đá khắc bài văn bia do sử thần Lê Tung soạn năm 1510, 39 đạo sắc phong của nhiều đời vua nhằm ghi nhận, ca tụng công lao của thần Cao Sơn… Nội dung tấm bia đá có ghi: "Khi vua Lê Tương Dực cầm quân dẹp loạn, khôi phục cơ nghiệp của vua Lê Thái Tổ, có ba vị đại thần là Nguyễn Bá Lân, Nguyễn Hoàng Dụ và Nguyễn Văn Lữ cùng đem quân đi chinh phạt. Đến địa phận huyện Phụng Hóa (nay là di tích đền Láo, xã Văn Phương, Nho Quan, tỉnh Ninh Bình) thì thấy cảnh núi rừng rậm rạp có ngôi đền cổ ghi bốn chữ "Cao Sơn Đại vương."
 |
Màn sử thi tri ân Cao Sơn Đại Vương (Ảnh: T.D) |
Rất lấy làm lạ, vua quan bèn khẩn cầu thần phù trợ. Quả nhiên sau mười ngày đã chiến thắng. Để nhớ ơn Cao Sơn Đại Vương đã ngầm giúp dẹp loạn ở Đông Đô, năm 1509, vua cho xây dựng đền thờ to đẹp ở phường Kim Hoa gần Thăng Long thời bấy giờ (nay là Kim Liên). Đây là những di vật đặc biệt giá trị, đồng thời cũng là những “cuốn sử biên niên” ghi chép đầy đủ lịch sử xây dựng, vị thần thờ phụng trong đền, đồng thời minh chứng cho sự ra đời của ngôi đền.
Ngoài thờ Cao Sơn Đại Vương, trong đền và đình Kim Liên còn thờ Tam Phủ, thờ Mẫu và thờ Chủ tịch Hồ Chí Minh. Với ý nghĩa về giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học và thẩm mỹ tiêu biểu, ngày 18/1/2022, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 93/QĐ-TTg xếp hạng Di tích quốc gia đặc biệt với di tích lịch sử và kiến trúc nghệ thuật Thăng Long Tứ trấn - đền Kim Liên.
 |
Di tích quốc gia đặc biệt Thăng Long Tứ Trấn - đền Kim Liên thu hút rất nhiều người dân và du khách thập phương tới chiêm bái (Ảnh: T.D). |
Hàng năm, Lễ hội truyền thống di tích quốc gia đặc biệt Thăng Long Tứ trấn - đền Kim Liên được tổ chức vào ngày 16 tháng 3 âm lịch (ngày sinh của Đức thần Cao Sơn), nhằm tưởng nhớ và thể hiện lòng biết ơn tới vị thần có công với nước được nhân dân tôn thờ.
Trong ngày chính hội, đội tế nam của làng thành kính đứng trước sân đình tế cáo với Thượng Đẳng thần Cao Sơn Đại Vương, đội nữ tế dâng hương, biểu diễn Trống hội Thăng Long và múa cờ hội, trình diễn sử thi về Thần tích Cao Sơn Đại Vương, biểu diễn Tứ linh, trình diễn giá chầu văn…
Sau phần nghi lễ, rước kiệu, Lễ hội còn có nhiều trò chơi dân gian truyền thống thể hiện nét đẹp trong sinh hoạt văn hóa cộng đồng được các thế hệ con người nơi đây trân trọng, giữ gìn và trao truyền cho các thế hệ nối tiếp.
Lễ hội truyền thống di tích quốc gia đặc biệt Thăng Long Tứ trấn - đền Kim Liên góp phần bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa đặc sắc, giáo dục tình yêu quê hương, đất nước và giữ gìn thuần phong mỹ tục của vùng đất phía Nam của kinh thành Thăng Long xưa.
