Rối bời chọn tinh hoa văn hóa
Chỉ riêng chọn lựa Quốc phục cũng đủ khiến các chuyên gia rối bòng bong. Phó Giáo sư, Tiến sĩ Phạm Quốc Sử (Bảo tàng Hồ Chí Minh) đưa ra nhận xét, chiếc áo dài dành cho 21 nhà lãnh đạo các nước đến họp Hội nghị các nhà lãnh đạo kinh tế khối APEC lần thứ 14 tại Hà Nội năm 2006 chỉ là giải pháp tình thế. Đó cũng chỉ là chiếc áo dành cho nam giới, không đầy đủ làm một “bộ quần áo”.
Trước đây, bộ quần áo truyền thống của nam giới thường mặc trong những dịp sinh hoạt trang trọng là bộ quần áo lương trắng ở bên trong, bên ngoài là áo dài the đen. Tầng lớp quan lại, quý tộc có thể thay bộ quần áo lương vải thường bằng lụa, áo the bằng áo gấm, nhưng vẫn theo nguyên tắc sáng và sẫm, âm dương hài hòa. Nhà vua thì vận hoàng bào bởi màu vàng tượng trưng cho vua, chúa. Nhưng ngày nay không còn vua chúa, không còn chế độ chuyên chế thì ta không cần bộ đồ này.
Còn phụ nữ trước thời Pháp thuộc, có một bộ trang phục rất đẹp, đó là bộ áo váy “mớ ba - mớ bảy” dành cho những dịp trang trọng hay lễ hội. Sau này, vào đầu những năm 1930, bộ nữ phục tân thời mới ra đời. Bộ quần áo tân thời (áo dài) mà phụ nữ nước ta thường vận trong những sinh hoạt sang trọng hay lễ hội hiện được đánh giá rất cao, nhưng chưa chính thức được bầu chọn theo thể thức quốc gia. Bởi thế nên rất cần phải có cuộc bầu chọn Quốc phục cho cả nam lẫn nữ, trong đó không nên bỏ quên tư cách “ứng viên” của bộ áo váy “mớ ba mớ bảy” của phụ nữ Việt thời xưa.
Việt Nam đã có Quốc ca là bài “Tiến quân ca” rất nổi tiếng, nhưng đó là bản nhạc và bài hát cách mạng của nước Việt Nam mới. Rất cần có một bản Quốc nhạc được chọn trong số các bản nhạc dân tộc truyền thống. Bản Quốc nhạc đó sẽ được tấu lên trong các dịp sinh hoạt văn hóa truyền thống, trong các lễ hội non sông, các dịp Quốc lễ như Giỗ tổ Hùng Vương, lễ tế Đàn Nam Giao… bên cạnh bản Quốc ca của nước Cộng hòa XHCN Việt Nam.
Quốc tửu tức là thứ rượu ngon đặc biệt và thuần Việt dùng trong các đại tiệc và nghênh tiếp khách quốc tế. Nước ta có nhiều thứ rượu ngon, nhưng hoàn toàn được chế biến thủ công, không đảm bảo vệ sinh công nghiệp. Các loại rượu “quốc doanh” và “tư doanh” sản xuất theo tiêu chuẩn công nghệ cao thì chưa ngon. Đương nhiên, vẫn chưa tìm ra loại rượu nào trở thành Quốc tửu. Người Trung Hoa có rượu Mao Đài, người Nhật Bản có rượu Sa Kê, Hàn Quốc có rượu So Chu rất nổi tiếng, được thế giới biết đến. Trong thời đại giao lưu rộng mở, nhiều tiệc chiêu đãi quốc tế, sẽ là rất buồn khi chúng ta phải tiếp bạn bè bằng rượu ngoại, còn rượu nội luôn phải ngậm ngùi chịu số phận… thua ngay trên “sân nhà”.
Cũng cần phải có biểu tượng đất nước trong các trang trí khánh tiết và giao lưu quốc tế. Chúng ta cũng đã có Quốc huy, nhưng đó là dành cho Nhà nước. Biểu tượng đất nước phải mang ý nghĩa chiều sâu văn hóa nhiều hơn. Người Hàn Quốc hay lấy hình “lưỡng nghi” biểu thị âm dương làm biểu tượng. Thực ra, lưỡng nghi là hình tượng văn hóa quen thuộc của người châu Á (Trung Hoa, Nhật Bản, Triều Tiên, Hàn Quốc, Việt Nam) nhưng người Hàn Quốc đã “nhanh trí” nhận trước hình tượng này làm biểu tượng quốc gia của họ.
Nhiều ý kiến cho rằng, nên lấy trống đồng Ngọc Lũ làm biểu tượng. Đây là hình tượng đẹp, chứa đựng nhiều giá trị về lịch sử, văn hóa và đậm chất Việt. Song, mặt trống đồng có quá nhiều chi tiết phức tạp, không dễ hiểu đối với đa số những người không có chuyên môn. Cũng có thể chọn di sản này làm biểu tượng văn hóa đất nước, nhưng phải qua bầu chọn chính thức và phải tinh giản văn hóa hơn nữa cho đỡ phức tạp đối với thị giác người xem.
 |
| Trống đồng Ngọc Lũ |
Người Việt có câu “miếng ngon nhớ lâu”, bởi thế, nhiều người nước ngoài đã biết đến phở, bánh chưng và biết đến nước mắm của Việt Nam. Tuy nhiên, chúng ta chưa thực sự bầu chọn và đầu tư quảng bá, tôn vinh những món ăn này. Ngoài các món kể trên, các món như: phở, giò lụa, nem rán, bún chả, cốm làng vòng, cơm hến, bún bò Huế… cũng là những món ngon, xứng đáng với tư cách “ứng viên” của “món ăn tiêu biểu của Việt Nam”. Tuy nhiên, hiện nay trong số các “ứng viên” này, Việt Nam vẫn chưa lựa chọn được món ăn “đỉnh” để giới thiệu với bạn bè năm châu.
Quốc hoa là loài hoa tiêu biểu, là biểu tượng tinh thần, đặc trưng văn hóa dân tộc của mỗi quốc gia. Hiện nay nhiều nước đã có quốc hoa. Năm 2011, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VH-TT&DL) đã tổ chức bình chọn trực tiếp “Quốc hoa Việt Nam” ở cả 3 miền. Hoa sen luôn có tỷ lệ phiếu được bình chọn cao nhất (62%) trong các loài gồm đào, mai, gạo, tre... Tuy nhiên, sau bốn năm “trưng cầu dân ý”, hoa sen vẫn chưa được tôn vinh thành quốc hoa.
Loay hoay đến bao giờ?
Vừa qua, Bộ VH-TT&DL đã giới thiệu “Chiến lược văn hóa đối ngoại của Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn 2030”. Chiến lược này được Chính phủ ban hành theo Quyết định số 210 ngày 8/2/2015. Trong chiến lược nêu rõ việc đẩy mạnh gắn kết ngoại giao văn hóa với ngoại giao chính trị và ngoại giao kinh tế, đẩy mạnh quảng bá hình ảnh Việt Nam, đa dạng hóa các loại hình vận động danh hiệu quốc tế, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại.
Trong số những nhiệm vụ trọng tâm trong giai đoạn từ nay đến năm 2020, đáng chú ý là: Xây dựng biểu tượng văn hóa quốc gia và một số thương hiệu sản phẩm văn hóa quốc gia; tiến hành xuất khẩu sản phẩm và dịch vụ văn hóa Việt Nam ra nước ngoài, xây dựng thị phần cho công nghiệp văn hóa Việt Nam trên thị trường quốc tế.
Chính vì vậy, vai trò của những “đại sứ văn hóa” Việt trong công cuộc hội nhập rất quan trọng. Tuy nhiên, năm 2020 đang đến gần mà ngành văn hóa vẫn loay hoay đi tìm những “đại sứ văn hóa”, không biết đến bao giờ?/.
