4 thập kỷ với gần 2.000 lần đóng vai Bác Hồ
Cơ duyên nghệ sỹ Văn Tân (sinh năm 1943, quê Lạng Giang, Bắc Giang) được vinh dự đóng vai Bác Hồ ấy là năm 1970. Một năm sau ngày Bác mất, Trung ương có chỉ thị về việc đưa hình tượng Bác Hồ lên sân khấu, phim ảnh. Lúc đó, ông là diễn viên Đoàn Ca múa kịch Hà Bắc. Ông luôn mơ ước một lần được đóng vai Bác Hồ. Ở nhà, ông âm thầm tự tết tóc, làm râu, học hóa trang và ấp ủ ý tưởng viết hoạt cảnh về Bác. Năm 1974, trong vở kịch ngắn “Kỷ niệm cao quý” do ông sáng tác, lần đầu tiên ông diễn xuất hình tượng Bác Hồ và được mọi người khen khá giống Bác.
| |
| Nghệ sĩ Văn Tân hóa thân vào hình tượng Bác Hồ. |
Để hóa thân vào hình tượng Bác Hồ và được mọi người đón nhận là một điều không dễ. Nghệ sĩ Văn Tân đã phải hóa trang tất cả trên khuôn mặt như mũi, trán, cằm, râu… Lần đầu tiên hóa trang thành Bác Hồ, các chuyên gia đã phải làm việc hàng chục giờ đồng hồ mới xong. Riêng việc học nói giọng và cử chỉ đi đứng của Bác cũng mất rất nhiều thời gian, nhất là luyện ánh nhìn trìu mến, thân thương của Người là vô cùng khó. Hầu như ngày nào ông cũng nghe để tập cho thật giống giọng nói của Người, thể hiện được tư tưởng, thần thái của vị Cha già của dân tộc. Ông còn vào Nghệ An quê Bác học tiếng cả tháng trời, nhiều khi nhập tâm đến quên cả giọng Bắc quê mình.
Nghệ sĩ Văn Tân có may mắn và vinh dự là hai lần (vào năm 1961 và 1963) được gặp Bác khi Người về thăm tỉnh Bắc Giang. Với sự làm việc nghiêm túc, say mê, ông được đồng chí Vũ Kỳ - Thư ký riêng của Bác hướng dẫn về dung mạo, cốt cách, phong thái của Bác và tặng cho một băng có 13 bài Bác diễn thuyết, nói chuyện, đọc thơ. Đặc biệt hơn, ông còn được đồng chí Vũ Kỳ chọn bộ ka ki, đôi dép cao su được làm theo đúng mẫu trang phục của Bác.
Và từ đó tới nay tròn 40 năm, nghệ sĩ Văn Tân đã có 1.716 buổi biểu diễn trên hầu hết các tỉnh, thành trong cả nước. Sở dĩ ông nhớ chính xác con số “khủng” ấy bởi mỗi lần đi diễn, ông lại ghi vào cuốn sổ luôn ở bên mình. Cuốn sổ ấy ghi đầy đủ ngày tháng, vở kịch, nơi diễn và đặc biệt là những cảm xúc khi ông hóa thân vào hình tượng Hồ Chủ tịch kính yêu.
Danh hiệu NSND, NSƯT “quên” Văn Tân?
Mặc dù đã đóng vai Bác Hồ hàng nghìn lần nhưng với nghệ sĩ Văn Tân, tất cả những lần diễn của ông đều vẹn nguyên và trào dâng cảm xúc. Ông diễn thật tới nỗi “Người” bước vào với cử chỉ thân thiện, gần gũi, sau đó là những tiếng vỗ tay, hoan hô thật to “Bác Hồ, Bác Hồ”... Có nhiều lần, khán giả ở Bắc Kạn, Tuyên Quang, Nghệ An… chạy đến níu “Bác” và khóc: “Bác Hồ ơi, thấy Bác khỏe, cháu thấy ấm lòng. Được tận mắt ngắm Bác, còn gì hạnh phúc hơn”... Những lúc ấy, khóe mắt nghệ sĩ không ngăn nổi dòng nước mắt vì xúc động.
Những lần ấy càng thôi thúc ông cống hiến với nghiệp diễn của mình. Đến giờ, dù 70 tuổi, nghệ sĩ vẫn muốn đi biểu diễn phục vụ nhân dân, đem tình cảm và hình ảnh của Bác lan tỏa tới mọi người.
Nghệ sĩ cười, nhẹ nhàng nói: “Có rất nhiều nghệ sĩ hóa thân vào hình tượng Hồ Chủ tịch. Mỗi người đóng vai thành công hình tượng Bác từng thời kỳ. Thời khi Bác là lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc thì có nghệ sĩ Sĩ Hùng, Ngọc Thủy, Tiến Hợi thể hiện tốt. Còn Bác thời những năm 1954 trở về sau thì bạn nghề đánh giá tôi thể hiện tốt nhất. Mỗi người có một thế mạnh riêng khi hóa thân thành vị “Cha già dân tộc” với những tình cảm riêng”.
Qua 40 năm hoạt động sân khấu và thể hiện vai Bác Hồ, nghệ sĩ Văn Tân đã được tặng thưởng: “Huy hiệu Bác Hồ”, Huy chương “Chiến sĩ Văn hóa”, Huy chương “Vì Thế hệ trẻ”, “Bằng lao động sáng tạo”, “Giải thưởng Đào Tấn”, Huy chương “Vì sự nghiệp sân khấu”, Huy chương “Vì sự nghiệp văn hóa nghệ thuật Việt Nam” và nhiều Bằng khen, Giấy khen của nhiều tỉnh, thành trong cả nước. Văn Tân đã vinh dự được Viện Sở hữu trí tuệ Việt Nam và Trung tâm Sách Kỷ lục Việt Nam trao tặng bằng chứng nhận “Xác lập kỷ lục Việt Nam”; “Người thể hiện hình tượng Bác Hồ trên sân khấu và điện ảnh phục vụ nhân dân nhiều nhất”.
Hỏi về danh hiệu NSND, NSƯT, nghệ sĩ Văn Tân buồn buồn, không đáp.
Trong buổi tọa đàm “40 năm nghệ sĩ Văn Tân thể hiện hình tượng Bác Hồ trên sân khấu” do Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch, Trung tâm Nghiên cứu, bảo tồn và phát huy văn hóa dân tộc Việt Nam tổ chức vừa qua tại Hà Nội, Giáo sư Hoàng Chương đã khẳng định: “Nghệ sĩ Văn Tân là người thể hiện hình tượng Bác Hồ trên sân khấu thành công nhất”.
Giáo sư cũng nhắn nhủ: “Với con người tài năng và có nhiều cống hiến trong nghệ thuật mà đến nay vẫn chưa có danh hiệu NSND, NSUT quả là một điều phi lý. Đừng để nghệ sĩ Văn Tân giống nghệ sĩ Văn Hiệp, khi “khuất núi” mới được Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch phong danh hiệu NSUT. Đó là sự thiệt thòi lớn cho các nghệ sĩ chân chính, cả đời cống hiến cho nghệ thuật”.