Là dân chơi đồ cổ chuyên nghiệp, Nguyễn Mười khi đó nổi tiếng không chỉ nhờ sở hữu một khối lượng cổ vật quý giá mà còn được dân thạo nghề và giới chuyên môn biết đến là người yêu truyền thống, có tấm lòng giữ gìn, tôn tạo bản sắc văn hóa truyền thống dân tộc. Vậy nhưng…
Bị bắt khi thu mua cổ vật để trưng bày
Theo tài liệu hiện có, ông Nguyễn Mười (SN 1956) lớn lên tại mảnh đất Quảng Nam. Là người đam mê nghiên cứu cổ vật, ông đã dày công tìm kiếm, thu mua, sưu tầm qua hàng chục năm mới có được bộ gốm sứ Chu Đậu gồm các loại bát, đĩa, lọ, bình… Với mong muốn thành lập Bảo tàng tư nhân góp phần giữ gìn, tôn tạo bản sắc văn hóa truyền thống dân tộc, ông được các ban, ngành TP.Đà Nẵng tạo điều kiện và nhiều lần mời tham gia trưng bày cổ vật cho công chúng thưởng thức, chiêm nghiệm nền văn hóa nước nhà.
Ngày 15/8/2003, khi đang thu gom đồ cổ của ngư dân thu được khi chài lưới tại Mũi Nghê, quận Sơn Trà, TP.Đà Nẵng để trưng bày vào ngày lễ 2/9/2003 thì Công an tỉnh Quảng Nam xuất hiện bắt giữ với lý do ông đang vận chuyển trái phép 33 món cổ vật. “Sau đó, tôi bị trói và bịt mắt, còng tay áp giải về nhà riêng tại số 153 Hùng Vương, TP.Đà Nẵng. Tại đây, lực lượng chức năng đã lục soát, gom tổng cộng 1.573 cổ vật đựng trong 27 thùng carton, rồi đưa tôi cùng số cổ vật trên về Quảng Nam” - ông Mười trình bày.
Tiếp đó, Cơ quan An ninh điều tra (ANĐT) Công an tỉnh Quảng Nam khởi tố vụ án, ông bị khởi tố bị can về tội “Tàng trữ, vận chuyển hàng cấm” theo Điều 155 Bộ luật Hình sự 1985 để điều tra. Tuy nhiên, ngày 25/08/2003, VKSND tỉnh Quảng Nam đã ra Quyết định số 11/P1 hủy Quyết định tạm giữ, còn số cổ vật nói trên vẫn bị Cơ quan ANĐT Công an tỉnh Quảng Nam tạm giữ.
Đình chỉ điều tra, miễn trách nhiệm hình sự
Sau một thời gian điều tra, ngày 18/12/2003 hồ sơ vụ án được Cơ quan ANĐT Quảng Nam chuyển đến VKSND tỉnh Quảng Nam để truy tố, xét xử. Tuy nhiên, sau 8 tháng nghiên cứu, nhận thấy hành vi của ông Nguyễn Mười không cần thiết phải xử lý hình sự nên VKSND tỉnh Quảng Nam đã ra Quyết định số 01 đình chỉ vụ án, miễn trách nhiệm hình sự; đồng thời trả lại toàn bộ cổ vật đựng trong 27 thùng carton thu giữ tại nhà ông Mười, chỉ tịch thu 33 cổ vật bị bắt giữ tại hiện trường.
Tiếp đó, VKSND tỉnh Quảng Nam có thêm một số quyết định điều chỉnh liên quan đến xử lý tang vật nhưng chung quy là “toàn bộ số cổ vật gồm 1.456 món do ông Nguyễn Mười thu gom trước ngày 1/7/2000 nhưng chưa đăng ký theo quy định của pháp luật thuộc thẩm quyền xử lý của UBND tỉnh”; VKSND tỉnh Quảng Nam chuyển hồ sơ vụ án cho Cơ quan ANĐT Quảng Nam yêu cầu chuyển cho cơ quan cấp tỉnh có thẩm quyền để xử lý theo quy định của pháp luật.
Trên cơ sở đó, vụ việc được chuyển cho UBND tỉnh Quảng Nam đề nghị xử phạt vi phạm hành chính. Từ tham mưu của ngành chức năng, ngày 6/2/2009, Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam ra Quyết định số 423 xử phạt hành chính và tịch thu 27 thùng cổ vật của ông Mười. Ông Mười khiếu nại thì người đứng đầu chính quyền tỉnh Quảng Nam lần lượt ban hành 2 quyết định điều chỉnh Quyết định 423 về xử lý tang vật.
Không đồng ý, ông Mười khởi kiện quyết định của Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam ra TAND tỉnh Quảng Nam. Đến lúc này, Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam mới ký Quyết định số 2951 ngày 15/9/2010 hủy Quyết định xử phạt hành chính, tịch thu số cổ vật trên của ông Mười; chuyển lại hồ sơ cho Công an tỉnh Quảng Nam xử lý vì lô cổ vật có giá trị là 1.665 đồng, có dấu hiệu hình sự nên không thuộc thẩm quyền xử phạt hành chính của Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam.
Tiếp nhận hồ sơ, cuối năm 2010 đầu năm 2011, Cơ quan ANĐT Quảng Nam liên tiếp có 4 công văn kiến nghị VKSNDTC và VKSND tỉnh Quảng Nam hủy bỏ Quyết định đình chỉ điều tra nhưng hai cấp Viện đều xác định ông Nguyễn Mười không phạm tội nên không có căn cứ để hủy Quyết định đình chỉ, phục hồi điều tra vụ án; hành vi của ông Nguyễn Mười chỉ vi phạm hành chính, đề nghị tham mưu cho UBND tỉnh xử lý hành chính.
Quay trở lại, ngày 27/6/2011, Cơ quan ANĐT Công an Quảng Nam có công văn chuyển hồ sơ đề nghị UBND tỉnh Quảng Nam xử lý hành chính. Tuy nhiên, khác với lần trước, lần này tỉnh Quảng Nam đã từ chối thẳng thừng: Không có căn cứ xác định hành vi của ông Nguyễn Mười vi phạm hành chính, không thuộc thẩm quyền theo lãnh thổ vì bắt, thu giữ cổ vật tại Đà Nẵng.
Trao đổi với báo chí, Giám đốc Bảo tàng Đà Nẵng Hà Phước Mai cho biết, ông Nguyễn Mười là người sưu tầm cổ vật có tiếng ở Đà Nẵng. Nửa tháng trước khi bị bắt, Bảo tàng Đà Nẵng có gửi giấy mời ông Mười tham gia triển lãm cổ vật. Thời điểm trước khi ông Mười bị bắt, lãnh đạo TP.Đà Nẵng và Bộ Văn hóa - Thông tin nhiều lần đến nhà ông Mười để tham quan cổ vật. Lúc đó ông Mười có ý định mở bảo tàng tư nhân và đang lên kế hoạch xin thành phố cấp đất để xây dựng bảo tàng thì bị bắt giữ.
