Sự thật về “thần dược” An Cung Ngưu Hoàng hoàn

Những năm qua, An Cung Ngưu Hoàng hoàn được đồn thổi như một "tiên dược" để phòng và trị đột quỵ, tai biến mạch máu não, dùng cho người bị cao huyết áp. Nhiều gia đình có người già đều trữ trong nhà một viên phòng trường hợp cần dùng đến.

Theo một số thầy thuốc Đông y, An Cung Ngưu Hoàng hoàn xuất hiện trên thị trường Việt Nam khoảng 7 năm trước và được sử dụng đại trà từ năm 2010 đến nay. Hầu như ai đi du lịch Trung Quốc đều xách tay vài hộp thuốc từ cửa hàng Bắc Kinh Đồng Nhân Đường về nước. Một chuyên gia về đông y cho biết, khi còn là sinh viên y khoa du học tại Trung Quốc 3-4 năm trước, mỗi lần về nước ông đều xách theo khoảng 20 hộp An Cung Ngưu để bán cho người quen.

Trên hộp An Cung Ngưu Hoàng hoàn có tên các vị thuốc gồm: Ngưu hoàng (sỏi trong túi mật của con bò hoặc trâu); Thủy ngưu (sừng trâu nước); xạ hương (túi xạ của một số động vật giống đực như hươu xạ, cầy hương, chuột hương); trân châu (ngọc trai); chu sa (một loại khoáng vật); hùng hoàng (khoáng vật); hoàng liên (thảo dược); hoàng cầm (thảo dược); chi tử (thảo dược); uất kim (nghệ).

Lương y Vũ Quốc Trung cho biết, An Cung Ngưu Hoàng hoàn do danh y Ngô Đường người đời Thanh (Trung Quốc) sáng chế ra, sau này được cửa hàng Bắc Kinh Đồng Nhân phục dựng lại. Ban đầu thành phần bài thuốc này có sừng tê giác, sau đó loài vật này có nguy cơ tuyệt chủng, sừng thuộc hàng thuốc cấm nên phải thay thế bằng vị thuốc khác là sừng trâu nước.

Lương y Đinh Công Bảy, Tổng Thư ký Hội dược liệu TP HCM, cho rằng bài thuốc An Cung Ngưu chuyên trị ôn nhiệt bệnh, nhiệt tà nội hãm tâm bào, đàm nhiệt ủng bế tâm khiếu dẫn đến sốt cao phiền táo, hôn mê, rối loạn ngôn ngữ, hoặc lưỡi rụt, tay chân giá lạnh, trúng phong khiếu bế, tiểu nhi kinh quyết thuộc đàm nhiệt nội bế.

Trong bài thuốc này, vị Ngưu hoàng có tác dụng thanh tâm giải độc, hóa đờm, khai khiếu, an thần là chủ dược. Hoàng cầm, Hoàng liên, Chi tử tả tâm hỏa, thanh nhiệt độc. Hùng hoàng cùng với Ngưu hoàng khu đàm giải độc. Uất kim, Băng phiến phương hương hóa trọc thông khiếu khai bế. Chu sa, Trân châu trấn kinh an thần. Các vị thuốc hợp lại thành bài thuốc có tác dụng thanh nhiệt giải độc, khu đàm khai khiếu, trấn kinh an thần.

An Cung Ngưu được biết đến nhiều ở miền Bắc hơn là phía Nam. Phố Lãn Ông ở Hà Nội là khu phố kinh doanh thuốc Bắc lâu đời, gần như cửa hàng nào cũng có bán An Cung Ngưu với nhiều nguồn gốc xuất xứ và giá cả khác nhau. Giới thiệu thuốc phòng trị đột quỵ, chủ hiệu thuốc Đông y ở đầu phố Lãn Ông (Hà Nội) lấy ra 4 loại An Cung Ngưu Hoàng hoàn. Loại hộp vải màu đỏ có giá 300 nghìn đồng một viên. Hai loại hộp gỗ màu xanh giống nhau y hệt về màu sắc, kiểu dáng nhưng bán giá khác nhau 500.000 đồng và 800.000 đồng. Theo chủ cửa hàng, đây là những loại thuốc dự phòng cho người bị cao huyết áp, mỗi tháng uống 2 viên tránh bị đột quỵ.

"Nếu bị đột quỵ rồi phải dùng loại thuốc đắt hơn, giá 1,5 triệu đồng một viên. Mỗi ngày một viên, dùng 3 ngày liên tiếp", chủ hiệu giới thiệu tiếp một sản phẩm An Cung Ngưu khác và nhấn mạnh nó dùng để cấp cứu. Người bán cũng giới thiệu hàng có xuất xứ từ Trung Quốc và Hàn Quốc, trong đó An Cung Ngưu của Trung Quốc có nhiều kiểu dáng và giá cả.

An Cung Ngưu Hoàng hoàn đang được các cửa hàng trên phố Lãn Ông rao bán như một "thần dược" phòng trị tai biến. Cùng một hộp thuốc này mà mỗi cửa hàng đưa giá mỗi khác.

Một số hiệu thuốc đông y trên phố này bán An Cung Ngưu với mẫu mã giống như ở tiệm thuốc đầu phố, song giá cả cao hơn (hộp vải đỏ 500.000 đồng một viên, hộp gỗ xanh 800.000 đồng một viên). Có cửa hàng bán hộp gỗ vỏ xanh giá tới 1 triệu đồng nhưng giới thiệu đây là thuốc dùng cấp cứu chứ không phải thuốc dự phòng như những nơi khác cho biết.

Một số cửa hàng bán An Cung Ngưu xuất xứ Hàn Quốc, loại 10 viên với giá dao động từ 1,5 đến 3 triệu đồng. Riêng sản phẩm nguồn gốc Triều Tiên - loại vừa bị Cục quản lý Dược (Bộ Y tế) thu hồi vì chứa kim loại vượt mức cho phép nhiều lần - thì hầu như không có cửa hàng nào nhắc đến.

An Cung Ngưu cũng được rao bán nhiều trên mạng. Chỉ cần gõ “An Cung Ngưu Hoàng hoàn” trên trang tìm kiếm sẽ thấy có hàng trăm sản phẩm xuất xứ Trung Quốc, Hàn Quốc, CHDCND Triều Tiên với đủ hình thức hộp giấy - hộp gỗ; đựng một, hai, ba, thậm chí là sáu viên, với đủ loại giá, từ vài trăm tới vài triệu đồng.

Mới đây Viện Kiểm nghiệm thuốc trung ương phát hiện thực phẩm chức năng An Cung Ngưu Hoàng Hoàn xuất xứ từ CHDCND Triều Tiên, số lô 8-2, sản xuất tháng 2/2014, hạn dùng tháng 2/2017, có hàm lượng chì, thủy ngân và asen cao gấp nhiều lần ngưỡng an toàn cho phép với cơ thể, gây nguy hiểm cho sức khỏe.

Theo quy chuẩn Việt Nam, hàm lượng kim loại ô nhiễm tối thiểu được chấp nhận đưa vào cơ thể qua đường thức ăn hàng tuần với asen là 0,015 mg/kg thể trọng, thủy ngân 0,005 mg/kg thể trọng và chì là 0,025 mg/kg thể trọng. Trong khi đó An Cung Ngưu được kiểm nghiệm chứa đến 0,25 mg/g chì, 33,2 mg/g thủy ngân và asen là 38,9 mg/g. Chiều 27/8, Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) ra quyết định thu hồi và tiêu hủy sản phẩm.

Lương y Trung cho rằng, trong các vị thuốc thành phần của An Cung Ngưu có 3 loại mang độc tính nằm trong danh sách 19 vị thuốc có khả năng gây mất an toàn thuộc phạm vi quản lý của Bộ Y tế. Đó là chu sa - một loại khoáng vật với thành phần chính là thủy ngân; hùng hoàng cũng là một loại khoáng vật có thành phần chính asen và xạ hương có độc tính cao.

"Xem tờ hướng dẫn in kèm sản phẩm là biết An Cung Ngưu chứa 3 vị thuốc có độc, chỉ không rõ hàm lượng độc tính bao nhiêu thôi", lương y Trung nói.

Cũng theo vị này, An Cung Ngưu không nên chữa cho người xuất huyết não, chỉ dùng trong trường hợp tai biến mạnh máu não, nhồi máu não. Song người không có chuyên môn thì không thể phân biệt hai bệnh này. Nếu dùng với bệnh nhân xuất huyết não, tuy thuốc có tính thiên về hàn nhưng với tác dụng hoạt huyết, hành khí khá mạnh có thể làm cho tình trạng xuất huyết nặng thêm.

Có kinh nghiệm nhiều năm sử dụng thuốc này trị bệnh, Thầy thuốc nhân dân Nguyễn Xuân Hướng khẳng định đến hơn 90% An Cung Ngưu Hoàng hoàn đang lưu hành trên thị trường Việt Nam hiện nay đều là hàng giả, hàng nhái và kém chất lượng. Theo ông Hướng, An Cung Ngưu có nhiều xuất xứ từ Trung Quốc, Hàn Quốc, CHDCND Triều Tiên, song chỉ có một địa chỉ được đánh giá tốt là ở Bắc Kinh Đồng nhân đường.

"Người tiêu dùng cần cảnh giác khi mua. Đối với một số bệnh, An Cung Ngưu Hoàng hoàn có tác dụng tương đối chứ không phải như lời đồn thổi là tiên dược, thần dược", nguyên chủ tịch Hội Đông y Việt Nam cho biết.

Lương y Nguyễn Xuân Hướng khuyến cáo chỉ nên dùng An Cung Ngưu Hoàng hoàn khi có bệnh và thuốc không có tác dụng dự phòng hay để cấp cứu. Người dân cũng không cần thiết phải mua An Cung Ngưu Hoàng hoàn để dự trữ trong nhà.