Tiền bị cháy, diện tích còn lại phải bằng 60% so với diện tích tờ tiền cùng loại.
Theo giải thích của Ngân hàng Nhà nước (NHNN) Việt Nam tại Thông tư số 25/2013/TT-NHNN quy định về việc thu, đổi tiền không đủ tiêu chuẩn lưu thông thì tiền không đủ tiêu chuẩn lưu thông là các loại tiền giấy (tiền cotton và tiền polymer), tiền kim loại do NHNN phát hành, đang lưu hành nhưng bị rách nát, hư hỏng hay biến dạng theo quy định về tiêu chuẩn tiền không đủ tiêu chuẩn lưu thông.
Đối với tiền không đủ tiêu chuẩn lưu thông do nguyên nhân khách quan như: tiền giấy bị thay đổi màu sắc, mờ nhạt hình ảnh hoa văn, chữ, số; nhàu, nát, nhòe, bẩn, cũ; rách rời hay liền mảnh được can dán lại nhưng còn nguyên tờ tiền; tiền kim loại bị mòn, han gỉ, hư hỏng một phần hoặc toàn bộ hình ảnh, hoa văn, chữ, số và lớp mạ trên đồng tiền hoặc tiền bị lỗi kỹ thuật do quá trình in, đúc của nhà sản xuất như giấy in bị gấp nếp làm mất hình ảnh hoặc mất màu in, lấm bẩn mực in và các lỗi khác trong khâu in, đúc thì NHNN chi nhánh, Sở Giao dịch NHNN, đơn vị thu đổi có trách nhiệm thực hiện việc thu, đổi ngay cho khách hàng có nhu cầu, không hạn chế số lượng, không yêu cầu thủ tục giấy tờ.
Đối với tiền không đủ tiêu chuẩn lưu thông do nguyên nhân chủ quan như tiền giấy bị thủng lỗ, rách mất một phần; tiền được can dán; cháy hoặc biến dạng do tiếp xúc với nguồn nhiệt cao; giấy in, màu sắc, đặc điểm kỹ thuật bảo an của đồng tiền bị biến đổi do tác động của hóa chất (như chất tẩy rửa, axit, chất ăn mòn); viết, vẽ, tẩy xóa; đồng tiền bị mục hoặc biến dạng bởi các lý do khác nhưng không do hành vi hủy hoại; tiền kim loại bị cong, vênh, thay đổi hình dạng, hình ảnh thiết kế do tác động của ngoại lực hoặc nhiệt độ cao... khách hàng nộp hiện vật cho NHNN, Sở Giao dịch NHNN, đơn vị thu đổi. Các đơn vị trên sẽ xét đổi theo các điều kiện sau:
Nếu là tiền rách nát, hư hỏng thì không phải là do hành vi hủy hoại; trường hợp tờ tiền bị cháy, thủng, rách mất một phần thì diện tích còn lại phải bằng hoặc lớn hơn 60% so với diện tích tờ tiền cùng loại; nếu được can dán thì phải có diện tích tối thiểu bằng 90% so với diện tích tờ tiền cùng loại và đảm bảo nguyên gốc, nguyên bố cục một tờ tiền, đồng thời nhận biết được các yếu tố bảo an.
Đối với tiền polymer bị cháy hoặc biến dạng co nhỏ lại do tiếp xúc với nguồn nhiệt cao, thì diện tích còn lại tối thiểu phải bằng 30% so với diện tích tờ tiền cùng loại và còn giữ nguyên bố cục một tờ tiền, đồng thời nhận biết được ít nhất hai trong các yếu tố bảo an như: yếu tố hình ẩn trong cửa sổ nhỏ, mực không màu phát quang, phát quang hàng số sêri, dây bảo hiểm, yếu tố IRIODIN, chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Các quy định trên đã khiến nhiều người không khỏi thắc mắc và hoài nghi, bởi căn cứ nào để NHNN cho rằng tiền rách nát, hư hỏng mà người dân mang đến đổi là do hành vi hủy hoại hoặc không phải do hành vi hủy hoại để từ chối hoặc chấp nhận đổi tiền cho khách hàng?
Tương tự, đối với tiền giấy bị rách rời hay liền mảnh được can dán lại, đều được NHNN xếp vào loại tiền không đủ tiêu chuẩn lưu thông do nguyên nhân khách quan và chủ quan. Vậy, khi nào thì những loại tiền này được coi là hư hỏng do nguyên nhân khách quan (khách hàng sẽ được đổi ngay không hạn chế số lượng, không yêu cầu thủ tục giấy tờ), và trường hợp nào chúng sẽ bị xếp vào nguyên nhân chủ quan (khi đổi phải kèm theo nhiều điều kiện khác)?.
Để thực hiện thông suốt những quy định này, có lẽ NHNN phải ban hành thêm những văn bản nhằm giải thích làm rõ vấn đề, tránh trường hợp khi người dân đến đổi tiền rách lại bị gây thêm phiền phức.
Cấm mọi hành vi trả lại tiền giả cho khách hàng
Cũng theo Thông tư, nếu phát hiện tiền hư hỏng, biến dạng mà nghi ngờ do hành vi hủy hoại, NHNN chi nhánh, Sở Giao dịch NHNN, đơn vị thu đổi sẽ lập biên bản, tạm thu giữ hiện vật và chuyển ngay đến cơ quan Công an cấp xã hoặc huyện trên địa bàn để điều tra, giám định. Kết luận của cơ quan Công an là cơ sở để các đơn vị thực hiện đổi cho khách hàng hoặc xử lý hiện vật theo quy định của pháp luật.
Theo quy định hiện hành tại Quyết định số 24/2008/QĐ-NHNN (sẽ hết hiệu lực kể từ ngày 20/1/2014) thì phí đổi tiền không đủ tiêu chuẩn lưu thông là 4% tổng giá trị tiền không đủ tiêu chuẩn lưu thông được đổi nhưng mức phí tối thiểu cho một món đổi là 2.000 đồng. Tuy nhiên, tại Thông tư mới, NHNN đã không đề cập đến việc nộp phí. Có nghĩa là sắp tới, người đổi tiền không đủ tiêu chuẩn lưu thông sẽ không phải nộp phí.
Ngoài Thông tư 25, NHNN cũng vừa ban hành Thông tư số 28/2013/TT-NHNN quy định về việc xử lý tiền giả, nghi tiền giả. Theo đó, trường hợp có dấu hiệu nghi vấn tàng trữ, vận chuyển, lưu hành tiền giả; có tiền giả loại mới; có từ 05 tờ tiền giả (hoặc 05 miếng tiền kim loại giả) trở lên trong một giao dịch hoặc khách hàng không chấp hành việc lập biên bản, thu giữ tiền giả, NHNN chi nhánh, Sở Giao dịch, tổ chức tín dụng và chi nhánh ngân hàng nước ngoài có trách nhiệm thông báo kịp thời cho cơ quan công an nơi gần nhất để phối hợp, xử lý. Đặc biệt, nghiêm cấm mọi hành vi trả lại tiền giả, tiền nghi giả cho khách hàng.
