Người đưa Pakistan trở thành cường quốc hạt nhân
Ông Abdul Qadeer Khansinh ra ở Bhopal, Ấn Độ, vào năm 1935 hoặc 1936. Sau khi Ấn Độ và Pakistan chia tách vào năm 1947, năm 1952, ôngtadi cư sang Pakistan - quốc gia phần lớn là người Hồi giáo.Năm 1960, ông tốt nghiệp Đại học Karachi với bằng luyện kim. Trong vòng 10 năm tiếp sau đó, ông ta theo đuổi các chương trình nghiên cứu sau đại học ở nước ngoài, đầu tiên là ở Berlin (Đức) và sau đó ở Delft (Hà Lan).
Tại Hà Lan, năm 1967, Khannhận bằng thạc sĩ về luyện kim. Năm 1964, ông này kết hôn với một công dân Anh rồi cùng gia đình chuyển đến Hà Lan.Đầu năm 1972, ông ta lấy bằng tiến sĩ về kỹ thuật luyện kim tại Đại học Công giáo Leuven ở Bỉ.
Vào mùa xuân năm 1972, Khan được Phòng thí nghiệm Nghiên cứu Động lực Vật lý - một nhà thầu phụ của đối tác Hà Lan của Tập đoàn URENCO tuyển dụng. URENCO(một tập đoàn gồm các công ty của Anh, Đức và Hà Lan) được thành lập vào năm 1971 để nghiên cứu và phát triển khả năng làm giàu uranium thông qua việc sử dụng máy ly tâm siêu tốc, là loại máy ly tâm hoạt động ở tốc độ cực cao. Một trong những công việc của ông ta là dịch các tài liệu tiếng Đức về máy ly tâm tiên tiến sang tiếng Hà Lan. Tại phòng thí nghiệm này, ông ta chỉ đã được cấp phép an ninh cấp thấp nhưng vì việc giám sát khá lỏng lẻo nên ông ta vẫn truy cập được đầy đủ thông tin về công nghệ siêu tốc và đã nhiều lần đến thăm nhà máy chế tạo tại Almelo.
Có một điểm ở người đàn ông này là dù đã ra nước ngoài học tập và sinh sống từ lâu nhưng ông ta bị ảnh hưởng nặng nề bởi các sự việc diễn ra ở quê nhà, đặc biệt là việc Ấn Độ vào năm 1974 đã thử nghiệm vũ khí hạt nhân đầu tiên.
Ngay sau khi đọc được thông tinNew Delhi đã tiến hành các vụ nổ hạt nhân vào năm 1974, ngày 17/9/1974, Khan đã viết thư cho Thủ tướng Pakistan lúc bấy giờ là Zulfikar Ali Bhutto, đề nghị hỗ trợ chuẩn bị một quả bom nguyên tử. Trong thư, vị Tiến sỹ đã phác thảo quá trình chế tạo từ uranium sử dụng máy ly tâm để làm giàu thành bom nguyên tử. Vị này khẳng định, phương pháp này tốt hơn con đường dùng plutonium, vốn dựa vào các lò phản ứng hạt nhân và quá trình tái chế,đã được triển khai ở Pakistan.
Trong một cuộc phỏng vấn với đài truyền hình tư nhân Geo TV của Pakistannăm 2010, Tiến sĩ Khan cũng cho hay, sự kiện năm 1971, khi Bangladesh, khi đó được gọi là Đông Pakistan, ly khai để trở thành một quốc gia độc lập sau cuộc nội chiến ở nước này đã thúc đẩy ông theo đuổi chương trình hạt nhân. “Mục tiêu của tôi khi chế tạo bom nguyên tử là để Pakistan trở nên an toàn. Tôi muốn rằng những gì đã xảy ra vào năm 1971 sẽ không bao giờ lặp lại nữa”, ông này cho hay.
Các tài liệu cho biết, vào tháng 12/1974, ông Bhutto đã gặp Khan và khuyến khích ông ta làm mọi thứ có thể để giúp Pakistan hạ được quả bom. Tháng 12/1975, Tiến sĩ Khan cùng gia đình rời Hà Lan về Pakistan, mang theo các bản thiết kế xây dựng máy ly tâm để làm giàu uranium và danh sách các nhà cung cấp có thể mua được các thiết bị để phục vụ cho việc chế tạo máy ly tâm.Sau khi về nước, ông ta được giao phụ trách dự án làm giàu uranium và có công lớn trong việc thiết lập nhà máy làm giàu hạt nhân đầu tiên của Pakistan tại Kahuta gần Islamabad.
Đến năm 1978, nhóm của ông Khan đã làm giàu được uranium và đến năm 1984 sẵn sàng để thử nghiệm thiết bị hạt nhân. Pakistan thử hạt nhân lần đầu vào năm 1998 sau các vụ thử nghiệm của Ấn Độ. Với kết quả này, Pakistan trở thành cường quốc hạt nhân thứ bảy trên thế giới. Tiến sĩ Khan trong khi đó được xem như anh hùng dân tộc của Pakistan.
Những cáo buộc đáng chú ý
Tiến sĩ Khan được công nhận là “cha đẻ” chương trình hạt nhân của Pakistan, người đã có công giúp Pakistan sở hữu năng lực hạt nhân để tạo sức răn đe với các nước khác. Tuy nhiên, một cuộc điều tra do Chính phủ Hà Lan tiến hành về sau cáo buộc, hai bản thiết kế mà Tiến sĩ Khan mang về nước là những bản thiết kế đầu tiên trong hàng loạt những thiết kế và công nghệ vũ khí hạt nhân đầu tiên mà ông ta đãđánh cắp từ nước ngoài.
Ngoài ra, với cộng đồng quốc tế, vị này còn bị cáo buộc là người đã chia sẻ trái phép công nghệ hạt nhân cho Iran, Libya và Triều Tiên.Cựu Giám đốc CIA George J.Tenet trong hồi ký năm 2007 cho biết, CIA từ lâu đã nghi ngờ ông Khan đã phổ biến công nghệ hạt nhân ra ngoài biên giới Pakistan.Cụ thể, cơ quan này tin rằng “ông ta đã trao đổi các kiến thức chuyên môn và vật liệu hạt nhân để đổi lấy các thiết bị quân sự khác - chẳng hạn như hỗ trợ Triều Tiên bằng các nỗ lực làm giàu uranium để đổi lấy công nghệ tên lửa đạn đạo”.
Các cơ quan tình báo của Anh và Mỹ cho rằng ông Khan có liên quan đến một mạng lưới toàn cầu gồm các nhà khoa học, công ty bình phong và nhà máy đã chuyển giao công nghệ vũ khí cho 3 nước nói trên.
Tháng 3/2001, Tổng thống Pakistan khi đó là Pervez Musharraf đã buộc Tiến sĩ Khan từ chức Giám đốc phòng thí nghiệm hạt nhân quốc gia. Tuy nhiên, ông Khan vẫn là cố vấn khoa học cho Chính phủ của ông Musharraf. Ngày 31/1/2004, ông Khan bị bắt vì chuyển giao công nghệ hạt nhân cho các nước khác. Vào ngày 4/2cùng năm, trên truyền hình Pakistan, ông ta nhận toàn bộ trách nhiệm về các hoạt động của mình và khẳng định đã hành động một mình, không có quan chức nào biết. Ngày hôm sau, ông được ông Musharraf ân xá nhưng phải chịu án quản thúc tại gia cho đến năm 2009.
Năm 2006, ông bị ung thư tuyến tiền liệt nhưng phẫu thuật thành công và hồi phục. Kể từ đó cho đến những năm tháng cuối đời, ông ta vẫn sống dưới sự bảo vệ nghiêm ngặt. Đến ngày 10/10 vừa qua, giới chức Pakistan thông báo, Tiến sĩ Khan đã qua đời,hưởng thọ 85 tuổi. Trước đó, cuối tháng 8 vừa qua, nhà khoa học này đã phải nhập viện tạiBệnh viện KRL ởIslamabad điều trị các biến chứng do mắc Covid-19. Sau mộtthời gian điều trị, ông được về nhà nhưng lại tiếp tục phải nhập viện trở lại vì bệnh tình chuyển biến nặng.
Thủ tướng Pakistan Imran Khan trong thông báo về việc ông Khan qua đời đăng tảitrênTwitter cho rằng Pakistan đã mất đi “biểu tượng quốc gia”. “Ông ấy được cả nước yêu mến vì đóng góp quan trọng cho việc giúp chúng ta thành quốc gia có vũ khí hạt nhân”, Thủ tướng Pakistan nói.
Còn Tổng thống Pakistan Arif Alvi khẳng định: “Ông ấy giúp chúng ta phát triển năng lực răn đe hạt nhân để cứu lấy đất nước và đất nước sẽ không bao giờ quên công lao phụng sự của ông ấy”.
Pakistan đã tổ chức lễ tang cấp nhà nước cho ông Abdul Qadeer Khan tại Nhà thờ Hồi giáo Faisal ở thủ đô Islamabad. Tang lễ có sự tham gia của tất cả các bộ trưởng trong chính phủ cùng các chỉ huy của lực lượng lượng vũ trang Pakistan.
