Đại án 1MDB (Malaysia): Thành công và lụi tàn của một đế chế

Những cái bắt tay “định mệnh”

Xavier Justo có mối quan hệ thân thiết với Tarek Obaid - người sáng lập ra PetroSaudi. Hai người thường xuyên gặp nhau tại các hộp đêm ở Geneva vào những năm 90 của thế kỷ trước. Đến năm 2006, Justo trở thành một doanh nhân thành lập, điều hành một công ty dịch vụ tài chính lớn có tên là Fininfor, đồng thời cũng sở hữu của một hộp đêm tại Geneva tên là Câu lạc bộ Bạch kim. Justo coi Obaid như một “em trai”, thậm chí anh ta còn cho Obaid 30.000 USD và một chỗ làm việc trong công ty Finifor để giúp Obaid khởi dựng lên PetroSaudi.

Obaid và Justo là một cặp bài trùng và họ đều thích cuộc sống của giới thượng lưu. Justo là con trai của người nhập cư Tây Ban Nha đến Thụy Sĩ, anh ta không đi học đại học. Còn Obaid tốt nghiệp trường Dịch vụ đối ngoại danh tiếng của Đại học Georgetown. Anh trai của ông, Nawaf, từng là cố vấn đặc biệt cho đại sứ Saudi tại Anh. Bên cạnh đó, người đồng sáng lập với Obaid tại PetroSaudi là Hoàng tử Turki bin Abdullah, vị này là con trai thứ bảy của cố Quốc vương Abdullah bin Abdulaziz, người trị vì Ả Rập Saudi từ năm 2005 cho đến khi ông qua đời năm 2015.

Khi Justo rời Geneva năm 2009, PetroSaudi chỉ đơn thuần là một cái tên trên danh bạ điện thoại hay một tờ danh thiếp, nhưng kể từ khi chính thức được “thay máu” tại London với một địa chỉ tại một đơn vị kinh doanh ảo gần Victoria. Hai năm sau, công ty này đã thu về 1,83 tỷ USD.

Hoạt động kinh doanh của PetroSaudi đã tiếp cận được tới những nhà tư bản, mở ra một cánh cửa  mới nhờ sự giúp sức của những “bạn bè” cấp cao. Ý tưởng cơ bản là kiếm lợi từ lượng doanh thu dầu mỏ khổng lồ của các công ty nhà nước tại các nước đang phát triển - đó là một kho báu chỉ chờ được mở. PetroSaudi quảng bá với các đối tác tiềm năng rằng họ kiểm soát các mỏ dầu ở Trung Á, nơi họ sẽ đặt làm tài sản thế chấp để đảm bảo tiền mặt từ các nhà đầu tư nhà nước.

Lĩnh vực này trở thành “lãnh địa” của những chóp bu tại PetroSaudi sau cuộc gặp với Thủ tướng Malaysia Najib Razak vào tháng 8/2009. Trên một chiếc du thuyền dài 92 mét ngoài khơi bờ biển của Monaco, Obaid và Hoàng tử Thổ Nhĩ Kỳ đã dành cả ngày với Thủ tướng Najib cùng cố vấn của ông ta là Jho Low và các thành viên khác của gia đình Thủ tướng. Ảnh chụp tại cuộc gặp này chỉ như một kỳ nghỉ bình thường khi mọi người đội mũ bóng chày và mặc quần short, nhưng đằng sau đó là một cuộc thảo luận vô cùng nghiêm túc. Kết quả là một quyết định cho Low và Obaid hợp tác với nhau trong một thỏa thuận cho phép cả hai kiểm soát các khoản tiền bất chính.

Những thương vụ thần tốc

Mặc dù Jho Low không có vị trí chính thức trong Chính phủ Malaysia nhưng người này lại là một trợ thủ thân tín của Thủ tướng Najib. Mặc dù còn trẻ tuổi, Low đã hợp tác với Goldman Sachs để thành lập một quỹ tài sản đầu tư vào lĩnh vực dầu mỏ màu mỡ của Malaysia.

Thời điểm Jho Low và Najib gặp gỡ những người sáng lập của PetroSaudi, Chính phủ Malaysia nắm quyền kiểm soát quỹ đầu tư khổng lồ mà sau này được đổi tên thành 1Malaysia Development Berhad (1MDB). Quỹ này có hơn 1 tỷ USD để chi tiêu và mục đích thúc đẩy phát triển kinh tế và Thủ tướng Najib là người duy nhất có quyền phê duyệt các khoản đầu tư cũng như việc sử dụng và sa thải các thành viên hội đồng quản trị quỹ đầu tư này. Jho Low xuất hiện để xúc tiến các giao dịch, thậm chí đã tham dự các cuộc họp hội đồng quản trị của 1MDB và đóng vai trò là một cầu nối với Thủ tướng Najib.

Thỏa thuận lớn đầu tiên của 1MDB sau đó đã được ký kết chỉ vài tuần sau cuộc họp với PetroSaudi trị giá 2,5 tỷ USD. Thỏa thuận này được ký kết trong chuyến thăm của Thủ tướng Najib tới Ả Rập Saudi vào tháng 9/2009. Thông cáo báo chí nói rằng việc liên doanh sẽ “tập hợp các khoản đầu tư chiến lược vào các dự án có tác động cao” và “củng cổ sự tin tưởng của Ả Rập Xê Út vào Malaysia”.

Nhưng, theo Bộ tư pháp Mỹ, thỏa thuận này chỉ là vỏ bọc cho việc chuyển tiền gian lận hơn 1 tỷ đô la từ 1MDB sang tài khoản ngân hàng Thụy Sĩ do Jho Low - một người không nắm giữ vị trí gì tại 1MDB hoặc PetroSaudi quản lý. PetroSaudi luôn duy trì tất cả các khoản lợi đầu tư của 1MDB được trả cho các cổ đông.

Thỏa thuận liên doanh trị giá hàng tỷ đô-la đã được hoàn thành với tốc độ phi thường trong chưa đầy 1 tháng. Ngay sau cuộc họp trên du thuyền, vào ngày 28/8/2009, Obaid đã giới thiệu Jho Low với Patrick Mahony - giám đốc công ty, người xử lý các vấn đề kinh doanh của PetroSaudi. Sau đó Jho Low và Mahony đã gặp nhau tại New York vào ngày 9/9/2009 để thảo luận về việc liên doanh.

Sau đó, Mahony đã gửi email cho Low vào ngày hôm sau với một lời đề nghị: “Chúng tôi biết có những giao dịch mà bạn có thể muốn sử dụng tới PSI (PetroSaudi)... chúng tôi rất vui mừng khi được làm điều đó, bạn chỉ cần cho chúng tôi biết “ở đâu” mà thôi”. Tuy nhiên sau này PetroSaudi phủ nhận những thông tin trên và cho rằng các tài liệu này không đáng tin cậy, bị đánh cắp, giả mạo và chúng đã được trích dẫn có chọn lọc.

Chưa đầy 3 tuần sau, thỏa thuận đã được thực hiện. PetroSaudi sẽ đóng góp 1,5 tỷ USD tài sản là dầu và khí đốt cho liên doanh, trong khi 1MDB sẽ bơm 1 tỷ USD tiền mặt.

Theo hồ sơ của tòa án Mỹ, 1MDB đã chuyển 300 triệu USD vào tài khoản thuộc liên doanh của PetroSaudi, nhưng 700 triệu đô la còn lại đã được gửi đến một tài khoản Thụy Sĩ tại RBS Coutts, được kiểm soát bởi một công ty vỏ bọc có tên Good Star. Bộ Tư pháp Hoa Kỳ cáo buộc rằng Jho Low, chứ không phải PetroSaudi, mới là người nắm quyền điều hành Good Star. Chính quyền Hoa Kỳ tuyên bố rằng các quan chức tại 1MDB đã cung cấp thông tin sai lệch cho các ngân hàng về quyền sở hữu tài khoản của Good Star để đánh lạc hướng về số tiền 700 triệu đô la này.

Trong các tài liệu được báo chí công bố, vào ngày 30/9/2009, PetroSaudi yêu cầu chuyển 700 triệu USD vào một tài khoản do công ty này kiểm soát. Nhưng 3 ngày sau, khi bộ phận kiểm soát thủ tục tại Ngân hàng Hoàng gia Scotland (RBS) yêu cầu thêm chi tiết về tên của người thụ hưởng tài khoản thì cái tên được 1MDB đưa ra lại là tài khoản của Good Star.

Trong ngày 2/10/2019, Jho Low gửi email cho Mahony với nội dung “Shld sẽ sớm bị xóa bỏ” (Shld được hiểu là viết tắt của Shield - lá chắn, vỏ bọc). Cũng trong ngày đó, PetroSaudi công bố thông tin với báo chí về việc liên doanh và khẳng định: “Không có khoản tiền nào của 1MDB trong việc liên doanh bị chiếm dụng hoặc bị mất tích. Khoản đầu tư đó đã được hoàn trả kèm theo lợi nhuận. Tất cả các khoản chuyển từ 1MDB đã được thực hiệ với sự chấp thuận hoàn toàn của hội đồng quản trị 1MDB”.

Thế nhưng, các giao dịch của Good Star đã khiến Obaid (khi đó 32 tuổi) và Mahony (khi đó 33 tuổi) trở thành những người đàn ông giàu có. Hồ sơ chỉ ra rằng vào ngày 30/9/2009, Good Star đã đồng ý trả 85 triệu đô la cho Obaid, công ty này gọi số tiền đó là  khoản phí cho các dịch vụ môi giới. Tiền được gửi vào tài khoản tại Ngân hàng JP Morgan của Obaid. Đồng thời, email và các tài liệu pháp lý chỉ ra rằng Mahony đã được ký một hợp đồng với tư cách là “quản lý đầu tư” của Good Star. Vào ngày 20/10, Obaid đã gửi email cho người liên hệ của mình tại JP Morgan để yêu cầu chuyển 33 triệu USD vào tài khoản thuộc của Mahony.

4 ngày sau, Mahony bắt đầu thảo luận để thành lập một công ty nước ngoài để mua một ngôi nhà phố trị giá 6,7 triệu bảng ở Notting Hill - và đến ngày 12/11, các hợp đồng cho ngôi nhà đã được trao đổi. Cựu nhân viên ngân hàng đã tạo một tài khoản ngân hàng ở Thụy Sĩ và tất cả các giao dịch thanh toán cho việc mua bán này được thực hiện từ tài khoản đó, thông qua một công ty thuộc Quần đảo Virgin (Anh) mà Mahony đã thiết lập.

Tuy nhiên PetroSaudi cho biết khoản thanh toán cho Obaid không phải là phí môi giới và việc chuyển 33 triệu USD cho Mahony không liên quan gì đến liên doanh của PetroSaudi và 1MDB.

Mâu thuẫn nội bộ

Thời điểm này, Xavier Justo vẫn không biết gì về cuộc “đổi đời” của người huynh đệ Obaid. Khi anh ta cùng bạn gái là Laura đang say sưa nắng trên bờ biển Andaman của Thái Lan vào cuối năm 2009 thì nhận được điện thoại của Obaid. Justo được người huynh đệ của mình mời về làm Giám đốc của PetroSaudi tại London. Obaid khoe với Justo rằng công ty đã “thành công chỉ sau một đêm” nhưng nó vẫn cần một người có thể giúp phát triển.

Ban đầu Justo từ chối lời đề nghị của Obaid, nhưng cuối cùng anh ta bị thuyết phục bởi sự cám dỗ của “một cuộc phiêu lưu” được trả lương cao. Theo Justo, Obaid đã hứa với anh ta mức lương 400.000 bảng Anh, tiền thưởng hàng triệu đô la và được ở một căn hộ với mức giá 10.000 bảng Anh/tuần tại Mayfair (trung tâm London, Anh). Justo đã đến London vào mùa xuân năm 2010 và tới tháng 6 năm đó đã trở thành giám đốc của PetroSaudi. Nhưng công việc của Justo đã bị tách biệt với các đầu mối làm ăn tại châu Á. Thay vào đó, Justo, một người nói tiếng Tây Ban Nha bản địa, được giao nhiệm vụ thiết lập hoạt động mới ở Venezuela, và đã dành phần lớn năm 2011 để đi lại giữa London và Caracas.

Từ tháng 9/2010 đến tháng 5/2011, 1MDB đã đồng ý rót thêm 830 triệu USD vào liên doanh với PetroSaudi - đưa tổng vốn đầu tư 1MDB lên 1,83 tỷ đô la. Trong số các khoản thanh toán mới này, các quan chức Hoa Kỳ cáo buộc, 330 triệu đô la đã được trả vào tài khoản Thụy Sĩ được cho là do Jho Low kiểm soát, trên cơ sở yêu cầu của Obaid.

Email và hồ sơ ngân hàng cho thấy kể từ tháng 9/2010, Obaid đã chuyển 77 triệu USD từ tài khoản của mình cho người đồng sáng lập của ông PetroSaudi, Hoàng tử Thổ Nhĩ Kỳ bin Abdullah. Theo nhà chức trách Mỹ, hồ sơ ngân hàng cho thấy vào mùa xuân năm 2011, Hoàng tử Thổ Nhĩ Kỳ cũng đã nhận được 24 triệu USD từ tài khoản Good Star do Jho Low kiểm soát, và trong vòng vài ngày, một khoản tiền 20 triệu USD đã được chuyển vào một tài khoản thuộc về Thủ tướng Najib của Malaysia.

Thời điểm đó, Jho Low nổi lên tại các sự kiện ở New York với tư cách là “người sửa chữa” cho giới siêu giàu. Theo nhà chức trách Mỹ, Low đã chi 100 triệu USD từ các giao dịch liên doanh vào các bất động sản ở Hollywood và 40 triệu USD cho các căn hộ ở New York. Khoản tài trợ cho bộ phim “The Wolf of Wall Street” là một phần trong số hàng tỷ USD được “trích xuất” từ việc liên doanh của PetroSaudi.

Trong khi đó, Justo thì thấy bất mãn trong khi làm việc tại PetroSaudi, xuất phát từ việc tiền lương anh ta nhận được chỉ bằng một nửa so với những gì Obaid hứa hẹn. Anh ta phàn nàn với vợ về việc bị trả tiền trễ, thậm chí nhiều lần còn không được trả đồng nào. Còn tiền thuê căn hộ ở Mayfair, đúng ra phải do công ty chi trả thì anh ta cũng phải tự lo.

Lúc đầu, Justo nói với vợ rằng đây chỉ là rủi ro không có gì đáng ngại bởi việc làm ăn của công ty không được tốt. Nhưng anh ta ngày càng thất vọng vì các ứng xử của Obaid. Justo nói với bạn bè rằng Obaid đã nhiễm thói kiêu ngạo kể từ khi trở nên giàu có. Justo đặc biệt cảm thấy khó chịu với những thay đổi ở người huynh đệ của mình, Obaid đã trở nên phi lý và thường nổi giận không thể kiểm soát.

Tình bạn kéo dài 12 năm của Justo và Obaid cuối cùng đã bị phá vỡ bởi những căng thẳng trong hơn 12 tháng họ cùng làm chung. Vào cuối năm 2010, Justo đã bỏ lỡ một chuyến bay cho một cuộc họp quan trọng, anh ta đã xin lỗi nhưng Obaid vẫn nổi điên, chửi mắng anh ta thậm tệ qua tin nhắn và email.

Quá buồn phiền, Justo đã quyết định từ chức vào tháng 3/2011. Trong các cuộc nói chuyện sặc mùi “thuốc súng” sau đó, Obaid đã gọi Justo là kẻ kiêu ngạo và khôn lỏi. Vào tháng 4/2011, chuyện gì phải đến cũng đã diễn ra ở Mayfair. Giữa quán bar sang trọng của khách sạn Connaught, Mahony và Justo đã bàn thảo các điều khoản về sự ra đi của mình. Theo Justo, Mahony đã đồng ý trả cho anh ta khoảng 6,5 triệu franc Thụy Sĩ (5 triệu bảng) tiền trợ cấp.

Tuy nhiên, giữa lúc việc bàn thảo đang căng thẳng thì điện thoại Mahony reo lên. Người gọi là Obaid, anh ta đã bảo Mahony chốt số tiền là 5 triệu franc Thụy Sĩ (3,85 triệu bảng). Justo lúc đó đã quá bất ngờ, anh ta lặng người và nói với Mahony rằng mình cảm thấy thấy thất vọng tột độ, người đàn ông này đã rơi nước mắt khi mối giao tình thân như anh em với Obaid chấm dứt theo cách đó. Một ngày sau, Justo được thông báo rằng gói trợ cấp thôi việc của anh ta, trên thực tế, sẽ là 4 triệu franc Thụy Sĩ (3 triệu bảng).

Lúc này sự thù hận trỗi dậy, Justo đã sao chép các dữ liệu trên máy chủ của PetroSaudi. Vào tháng 9/2013, hơn 2 năm sau khi rời khỏi PetroSaudi, Justo đã gửi một email định mệnh tới Mahony. Justo đã tuyên bố rằng sẽ đòi lại đầy đủ những gì người ta nợ anh ta và không quên cảnh báo rằng anh ta có một tệp tài liệu về PetroSaudi.

Trong các cuộc trò chuyện căng thẳng sau đó, Mahony đã nhận thấy ý đồ tống tiền của Justo. Mahony cảnh báo người đồng nghiệp cũ của mình: “Điều làm tôi lo lắng nhất là viễn cảnh mà tôi thấy khi chuyện này kết thúc, đó là sự hủy diệt của bạn”.

Vài tháng sau tại London, nữ nhà báo Clare Rewcastle Brown nghe được những tin đồn về một “vụ trộm bất thường” ở Malaysia. Nữ nhà báo này đã gặp người cấp tin tại một nhà hàng ở Bayswater. Người này đã cho Clare nhìn qua những tài liệu nội bộ của PetroSaudi trên một tờ giấy, trong đó có đánh dấu nhằm vào những thỏa thuận của PetroSaudi với 1MDB, bên dưới dòng tiêu đề “Hàng ngàn tài liệu liên quan đến thỏa thuận (email, fax và bản sao). Nhìn thấy những cái tên và các giao dịch trong đó, Clare đã giật mình, tâm trí cô như muốn nổ tung, bởi cô biết rằng đây sẽ là một câu chuyện lớn...