Trận động đất kinh hoàng
Trận động đất Kanto, đôi khi còn được gọi là Đại động đất Tokyo, đã làm rung chuyển đất nước Nhật Bản vào ngày 1/9/1923. Bị tàn phá bởi thiệt hại kép khiến thành phố Yokohama ảnh hưởng nặng nề hơn cả Tokyo. Cường độ của trận động đất ước đạt 7,9 - 8,2 độ Richter và tâm chấn của nó là trong vùng nước nông của Vịnh Sagami, khoảng 25 dặm về phía nam của Tokyo.
Trận động đất ngoài khơi đã gây ra một cơn sóng thần trong vịnh, tấn công đảo Oshima ở độ cao gần 12m và đánh vào các bán đảo Izu và Boso với những con sóng cao hơn 6m. Bờ phía bắc của Vịnh Sagami đã tăng vĩnh viễn gần gần 2m, và các phần của Bán đảo Boso di chuyển theo chiều ngang gần 5m.
Đặc điểm của trận động đất này là nạn nhân chết vì nhà sập mái đè ít mà vì hỏa hoạn là chủ yếu. Thời điểm xảy ra động đất đúng vào lúc mọi người nấu cơm trưa. Tại các thành phố được xây dựng bằng gỗ như Tokyo và Yokohama, các đám cháy nấu nướng không được dập tắt và đường ống dẫn khí bị hỏng đã gây ra những cơn bão lửa tràn khắp nơi.
Nhà cửa sập đổ và vật dụng trong nhà và văn phòng rơi rớt vào lúc này khiến cho hỏa hoạn xảy ra ở nhiều nơi. Chính quyền đã ghi nhận lại là có 136 điểm hỏa hoạn. Lửa và chấn động cùng nhau cướp đi 90% số nhà ở Yokohama và khiến 60% người dân Tokyo mất nhà cửa. Hoàng đế Taisho và Hoàng hậu Teimei đang đi nghỉ trên núi nên đã thoát khỏi thảm họa.
Cũng thời điểm đó, một trận bão đang tiến gần tới bán đảo Noto gây ra gió mạnh khắp vùng Kanto, làm cho hỏa hoạn lan nhanh và kéo dài suốt 2 ngày sau. Những xóm làng sinh sống đông đảo và tụ họp san sát bên nhau trong thành phố Tokyo (gọi là shitamachi) bị thiệt hại về sinh mạng rất lớn.
| |
Kết quả kinh hoàng nhất là số phận của 38.000 đến 44.000 cư dân Tokyo thuộc tầng lớp lao động phải chạy trốn đến bãi đất trống của Rikugun Honjo Hifukusho, nơi từng được gọi là Kho Quần áo Quân đội. Vào khoảng 4 giờ chiều, một “cơn lốc lửa” đã bao vây khu vực này khiến cho họ thiệt mạng, hơn 300 người đã may mắn trốn thoát khỏi trận hoả hoạn.
Henry W. Kinney, một biên tập viên của Tạp chí Xuyên Thái Bình Dương, người làm việc ở Tokyo, đang ở Yokohama khi thảm họa xảy ra. Ông đã viết: Yokohama, thành phố của gần nửa triệu linh hồn, đã trở thành một vùng đồng bằng lửa rộng lớn, hay những ngọn lửa đỏ rực, ngùn ngụt bùng phát và nhấp nháy. Đây và đó là tàn tích của một tòa nhà, một vài bức tường vỡ, dựng đứng như những tảng đá trên ngọn lửa rộng lớn, không thể nhận ra… Thành phố đã biến mất.
Về kinh tế, thiệt hại của trận động đất Kanto đã lên đến 60 tỷ Yen theo thời giá khi đó. Nhiều xí nghiệp ngưng hoạt động vì cơ xưởng bị sụp đổ hay bị thiêu hủy, gây ra một làn sóng thất nghiệp. Kinh tế Nhật Bản như thế đã chịu một cú đấm nặng nề vì trận động đất ấy. Hơn thế, lúc đó tình hình kinh tế Nhật Bản vẫn còn chưa được phục hồi từ sau năm 1920 với cuộc khủng hoảng kinh tế hậu chiến (hậu quả của cuộc Đại Thế chiến 1914 - 1918). Cuộc khủng hoảng kép này làm cho tình hình kinh tế càng trầm trọng.
Thủ tướng Nhật Bản Naoto Kan đã gọi trận động đất là “thảm họa lớn nhất sau Thế chiến lần thứ 2”. Ông kêu gọi đồng thời sự đoàn kết trong chính giới và toàn xã hội nhanh chóng xây dựng quỹ cứu trợ - một số tiền khổng lồ cũng sẽ giúp kích cầu nền kinh tế đang ảm đạm.
Ngay sau khi nghe có tin động đất ở Kanto, người các địa phương đã đổ về thủ đô, tham gia các hoạt động cứu trợ và y tế. Họ tích cực tự nguyện đi kéo người và những nạn nhân còn đang mắc kẹt trong đống đổ nát. Nhờ hành động nhanh chóng nên điều kiện vệ sinh của thành phố được đảm bảo, không bùng phát bệnh dịch. Các cuộc quyên góp tiền và vật tư cũng được tổ chức song song với hoạt động ứng cứu. Người dân Nhật đã cho thế giới thấy khả năng phục hồi của họ sau nỗi đau. Khả năng đàn hồi hệ thống của một quốc gia trong nhiều trường hợp nằm ở chính sức mạnh tinh thần mà do chính họ tạo ra.
Điểm nóng về thiên tai
Nhật Bản nằm trên vành đai lửa Thái Bình Dương, khiến đất nước trở thành vùng đỏ về thiên tai khi bốn mảng kiến tạo chính gặp nhau trên quần đảo Nhật Bản - mảng Á - Âu, Philippines, Thái Bình Dương và Bắc Mỹ.
Khi mỗi tấm dịch chuyển và va chạm, kích hoạt sóng xung kích giải phóng do áp suất quá lớn. Vì nhiều trận động đất xảy ra ngoài khơi, sóng thần thường được kích hoạt, gây thiệt hại lớn cho các vùng ven biển.
Khoảng 5000 trận động đất nhỏ xảy ra hàng năm ở Nhật Bản và hơn một nửa là từ 3,0 - 3,9 độ richter. Hơn 160 trận được đo ở thang điểm trung bình là 5,0 có thể làm rung chuyển quần đảo của Nhật Bản.
Tokyo được xếp hạng là thành phố đông dân nhất trên toàn cầu, bao gồm một khu rừng chọc trời vô tận trải rộng trên nhiều khu vực của thành phố. Khả năng xảy ra một thảm họa tương tự có thể được xếp hạng là tồi tệ nhất trong lịch sử nhân loại, khiến khu vực bị tắc nghẽn và cường độ tác động được dự đoán. Các chuyên gia đã đưa ra 70% khả năng một trận động đất sẽ tấn công Tokyo với cường độ hơn 7 độ richter trước năm 2050.
Chính phủ Nhật Bản đã chuẩn bị cho những thảm họa như vậy. Một đội thảm họa khẩn cấp đang túc trực để theo dõi từng dấu hiệu của một thảm họa xảy ra, trong khi sở cứu hỏa Tokyo là bộ phận đô thị lớn nhất thế giới, đã chuẩn bị đầy đủ cho các cuộc sơ tán khẩn cấp. Về cấu trúc, các tòa nhà chọc trời được thiết kế để chịu được các tác động lớn, cho phép chúng lắc lư và di chuyển trong trường hợp có sóng xung kích.
Các ngôi nhà cũng được xây dựng tuân theo các tiêu chuẩn chống động đất theo quy định của luật pháp Nhật Bản. Người ta ước tính ngày nay 87% các tòa nhà ở Tokyo có khả năng chống động đất. Tàu cao tốc khét tiếng của Nhật Bản cũng được trang bị cảm biến động đất có thể dừng mọi chuyến tàu trong trường hợp động đất sắp xảy ra. Về phạm vi phủ sóng, mọi kênh truyền hình Nhật Bản ngay lập tức chuyển sang đưa tin liên quan đến động đất để thông báo cho người dân nhanh nhất có thể để chuẩn bị sơ tán tốt hơn.
Người dân địa phương và các quan chức chính phủ sẽ cần nguồn lực đầy đủ cho những năm tới nếu các chuyên gia cho là đúng. Giai điệu lúc 5 giờ chiều của bài hát thiếu nhi Yuyake Koyake vang vọng khắp khu vực Minato để nhắc nhở người dân địa phương về thảm họa tiềm tàng có thể xảy ra.