Khu ổ chuột lớn nhất hành tinh
Điều đặc biệt khiến Makoko không “đụng hàng” với bất kỳ khu ổ chuột nào khác trên thế giới là toàn bộ người dân trong làng đều sinh sống trên mặt nước. Tiền thân của Makoko là một làng chài được thành lập từ thế kỷ XVIII do những ngư dân đến từ Benin đến kiếm sống.
Ngôi làng này nằm rất gần với Ykoki - trung tâm thương mại của thành phố Lagos, tuy nhiên Chính phủ Nigeria lại không công nhận tính hợp pháp của Makoko và cũng không cung cấp các dịch vụ điện, nước, hệ thống thoát nước, trường học và bệnh viện cho người dân nơi đây. Khu ổ chuột Makoko với những ngôi nhà nổi lụp xụp trên dòng nước đen ngòm được cho là làm ảnh hưởng đến hình ảnh của thành phố Lagos với tốc độ phát triển chóng mặt.
Chính phủ Nigeria có tham vọng sẽ thay thế toàn bộ khu ổ chuột Makoko bằng một thành phố nổi. Nhà cửa của người dân cũng như các trường học, nhà thờ sẽ bị phá sập để nhường chỗ cho những công trình hiện đại.
 |
Nơi đây được mệnh danh khu ổ chuột lớn nhất hành tinh. |
Năm 2012, Chính phủ Nigeria cho phá hủy nhiều ngôi nhà nổi cũng như các công trình bất hợp pháp khác. Các quan chức tuyên truyền về vấn đề sức khỏe và vệ sinh môi trường nhưng một số người dân địa phương nghi ngờ rằng động cơ của chính quyền là muốn bán đi khu vực có lợi cho phát triển bất động sản.
Chưa có cuộc điều tra dân số chính thức nào ở nơi nàysong ước tính hiện vẫn có khoảng 300.000 người dân sinh sống trên dòng nước ô nhiễm của Makoko. Họ chủ yếu là dân lao động nhập cư từ các nước Tây Phi, đang cố gắng để kiếm sống ở Nigeria, tạo ra một cộng đồng sôi động và phát triển.Có vẻ như họ không quan tâm đến sự tiến bộ ở nơi đây vì thực tế nếu phải rời khỏi khu ổ chuột họ sẽ không biết sống ở đâu.
Người dân Makoko sống trong những ngôi nhà gỗ xiêu vẹo được dựng lên trên mặt nước, họ di chuyển bằng thuyền hoặc đến nhà nhau thông qua những cây cầu gỗ đơn sơ. Họ sử dụng ca nô nhỏ đề chở hàng hóa đi bán trong chính khu vực sinh sống, mặc dù đó chỉ là những món đồ ăn nhẹ, dụng cụ gia đình rẻ mạt... nhưng cũng giúp họ có thêm chút tiền chi tiêu cho cuộc sống hàng ngày. Các cư dân ở đây sinh sống chủ yếu bằng nghề đánh bắt cá và chế biến gỗ, vì mức thu nhập thấp nên cuộc sống của họ vô cùng khó khăn.
Rác rưởi, bẩn thỉu chất chứa ngay dưới chân các túp lều các làm cho môi trường ở đây thêm ô nhiễm, ảnh hưởng đến cuộc sống của những người dân. Nước thải, rác thải sinh hoạt thải trực tiếp vào dòng sông rồi người dân lại tiếp tục sử dụng nguồn nước ấy trong sinh hoạt hằng ngày.
Ở khu ổ chuột nổi lớn nhất thế giới Makoko, hầu hết trẻ em đều không được đi học thường xuyên.Một nhân viên cứu trợ địa phương cho biết: “Hầu hết các bậc cha mẹ không biết chữ, họ thường có xu hướng không coi giáo dục là ưu tiên hàng đầu cho con cái mình, ngay cả khi họ có đủ điều kiện để đưa chúng đến trường”.
Ngoài nguyên nhân chính đến từ khó khăn kinh tế, nhiều hầu hết người lớn tại khu ổ chuột Makoko đều không biết chữ, và họ không tìm thấy bất cứ ích lợi gì trong việc cho con đi học. Thêm nữa, đại dịch Covid-19 đã làm trầm trọng thêm tình trạng nghèo đói ở khu ổ chuột. Giá thực phẩm đã tăng và nhiều gia đình đã buộc phải cắt giảm chi phí học tập của con cái.
Bà Marceline (mẹ của Dorcas và Rolande) buồn bã: “Các con gái tôi mơ ước được làm việc với máy tính. Nhưng với tình trạng lạm phát tăng chóng mặt như hiện tại, tôi không đủ khả năng cho chúng đi học, mặc dù chúng luôn nhắc tôi về điều đó gần như hàng ngày”.
Ở khu ổ chuột Makoko, các cô gái được coi là ít có khả năng có nghề nghiệp hơn và thường là những người đầu tiên bị cho nghỉ học nếu gia đình không đủ kinh tế.
 |
Cờ vua làm thay đổi cuộc sống
Thế nhưng mọi sự bắt đầu khác kể từ năm 2018, khi anh Babatunde Onakoya sáng lập Hội Cờ vua Khu ổ chuột Châu Phi. Những đứa trẻ ở đây tin rằng, khi học chơi cờ vua và có thể thắng được giải thưởng lớn thì cuộc sống của họ sẽ trở nên tốt hơn, thoải mái hơn. Bên cạnh đó là có thể giúp đỡ cho cha mẹ đỡ cơ cực, đồng thời giúp cho người dân trong khu ổ chuột chật hẹp này có cuộc sống tốt hơn.
Bản thân Onakoya bị thúc đẩy mạnh mẽ bởi niềm tin rằng nền giáo dục Nigeria đang gặp khủng hoảng nghiêm trọng, với ngày càng nhiều trẻ em bỏ học hoặc không chịu tiếp thu những kỹ năng sinh tồn cần thiết. “Cờ vua là một cách tuyệt vời để thúc đẩy trẻ em nắm bắt tương lai của chính mình”, anh nói.
Hiện tại ở khu ổ chuột này có ngôi trường Whanyinna gồm 220 học sinh, một trong những ngôi trường đầu tiên ở khu ổ chuột Makoko hợp tác với Hội Cờ vua Khu ổ chuột châu Phi để giúp trẻ em tìm kiếm một tương lai rực rỡ hơn.
 |
Những căn nhà tạm sống bên cạnh rãnh nước đen ô nhiễm nghiêm trọng. |
Cũng như nhiều đứa trẻ khác được truyền cảm hứng từ "Nữ hoàng khu ổ chuột Katwe", bộ phim về một bé gái thoát khỏi đói nghèo ở một khu ổ chuột Kenya nhờ cờ vua, cậu bé Michael Omoyele, 14 tuổi, từng đói ăn và phải tự kiếm sống hy vọng cờ vua cũng sẽ là con đường giúp cậu đổi đời. “Trên bàn cờ, bạn nỗ lực hết sức để chiến thắng, và từ những chiến thắng đó, tôi tin mình có thể làm tốt hơn để trở thành một nhà vô địch và giàu có”, Omoyele bày tỏ.
Cậu bé Marcelo (10 tuổi) sống trong một ngôi nhà sàn ở trung tâm khu ổ chuột, rất đam mê cờ vua và luôn ước mơ trở thành một cao thủ cờ vua quốc tế. “Cờ vua khiến cháu muốn đến trường”, cậu bé vui vẻ. “Cờ vua bộ môn yêu cầu bộ não đưa ra chiến lược, sáng tạo, bình tĩnh và phản xạ tốt. Chúng cháu đang tập trung vào việc học hơn bao giờ hết”, Goma - một tuyển thủ cờ vua trẻ khác nói.
Anh Babatunde Onakoya chia sẻ rằng cờ vua đã giúp anh vươn lên từ tuổi thơ thiếu thốn của chính mình ở thành phố Lagos. Bản thân Onakoya bị thúc đẩy mạnh mẽ bởi niềm tin rằng nền giáo dục Nigeria đang gặp khủng hoảng nghiêm trọng. Với ngày càng nhiều trẻ em bỏ học hoặc không chịu tiếp thu những kỹ năng sinh tồn cần thiết.
“Cờ vua đã thay đổi cuộc đời tôi. Tôi cũng đến từ một khu ổ chuột và cha mẹ tôi không đủ khả năng chi trả cho việc học. Bản thân tôi đã khám phá ra cờ vua ở một tiệm cắt tóc cạnh nhà và cuối cùng đã giành được học bổng để học đại học. Nếu không có trò chơi này, cuộc sống của tôi có lẽ đã khác rất nhiều”, anh Onakoya kể lại.
“Tình trạng nghèo đói đang ở mức cao nhất trong các khu ổ chuột. Nếu không có sự trợ giúp từ bên ngoài, những đứa trẻ này sẽ không thể phát huy hết tiềm năng của mình và có thể trở thành gánh nặng cho xã hội. Cờ vua đã chứng minh học sinh từ các khu ổ chuột không kém thông minh so với những đứa trẻ khác.
Đây là lý do tại sao tôi muốn dạy cờ vua cho trẻ em nghèo, như một cách để nâng cao tri thức cho chúng... Những đứa trẻ có đủ tò mò để đặt câu hỏi về mọi thứ thì sẽ có đủ tò mò để thay đổi cuộc sống”, anh cười.
Giờ đây, Onakoya dành hầu hết thời gian rảnh rỗi đi khắp những con hẻm đông đúc nhuốm mùi rác đốt. Mục đích để dạy cờ vua cho những đứa trẻ nghèo. Với hy vọng có thể góp phần đem lại một tương lai tốt đẹp hơn cho mọi người ở Nigeria.
