Quãng thời gian đầy khó khăn
Chaleo Yoovidhya sinh ngày 17/8/1923 trong một gia đình người Thái gốc Hoa tại làng Baan Khao Chang, tỉnh Phichit, Thái Lan. Năm 10 tuổi, ông đã phải bỏ học để đi bán hoa quả và chăn vịt nhằm phụ giúp gia đình. Năm 1956, sau nhiều năm nỗ lực và tiết kiệm, ông Yoovidhya đã tự mình thành lập công ty dược T.C. Pharmaceutical Industries và chuyên phân phối các loại thuốc kháng sinh trên khắp cả nước.
Bên cạnh đó, ông vẫn làm thêm công việc điều phối viên cho hãng xe chở hàng. Trong khoảng thời gian này, ông cũng để ý tới việc những tài xế đường dài phải thường xuyên sử dụng các loại nước tăng lực khác nhau để có thể hoàn thành tốt công việc hàng ngày.
Nhận thấy tiềm năng của mặt hàng nói trên, Yoovidhya đã bắt đầu nghiên cứu một loại nước tăng lực hoàn toàn mới. Năm 1975, ông cho ra đời sản phẩm Krating Daeng trong tiếng Thái có cùng nghĩa với Red Bull, với thành phần chính là cafein, taurin và đường mía.
Suốt 12 năm sau, Krating Deang được bán như một loại nước tăng lực giá rẻ dành riêng cho người lao động nghèo tại những vùng quê ở Thái Lan. Ông Yoovidhya từng chia sẻ rằng sản phẩm của ông không thể cạnh tranh nổi với các thương hiệu lớn đang có mặt trên thị trường bấy giờ. Vì vậy nó chỉ được bày bán nhỏ lẻ với giá cả phải chăng ở nông thôn mà thôi.
Tuy nhiên, mọi chuyện bắt đầu thay đổi vào năm 1987 khi Dietrich Mateschitz - một nhân viên bán thuốc đánh răng người Áo đã nhìn ra tiềm năng của loại nước tăng lực này. Lúc đó ông cần tìm một thứ giúp cơ thể thoải mái hơn, sau cuộc hành trình dài bằng máy bay và vô tình mua đúng chai nước tăng lực này. Ông nhận thấy loại nước tăng lực này dù rất phổ biến với dân lao động tại Thái, nhưng thị trường đáng giá nhất là Âu Mỹ lại chưa có một sản phẩm tương tự nào. Ông Mateschitz ngay lập tức tìm tới nơi sản xuất để cùng hợp tác mở rộng thị trường đầy tiềm năng này sang các nước phương Tây.
 |
| Ông Chaleo Yoovidhya và ông Dietrich Mateschitz, hai người đã sáng lập ra thương hiệu nước tăng lực Red Bull. |
Yoovidhya và Mateschitz đã cùng nhau bàn bạc, cải tiến công thức của Krating Daeng để biến nó thành sản phẩm nước tăng lực Red Bull như ngày nay. Vào tuổi 40, Mateschitz đã quyết định khởi nghiệp cùng với đối tác Chaleo Yoovidhya, trong đó mỗi người đầu tư 500.000 USD tiền tiết kiệm của mình. Lúc mới thành lập, ông Chaleo chịu trách nhiệm về sản xuất còn Mateschitz là người điều hành và phân phối sản phẩm.
Sau đó Mateschitz đã thay đổi tất cả từ công thức đến bao bì, và tên gọi nước tăng lực khi gọi tên sản phẩm mang tính quốc tế là Red Bull. Ông còn biến nó thành nước uống có ga và đựng trong lon màu xanh lam đặc trưng. Tuy nhiên con đường lập nghiệp của hai nhà sáng lập không đơn giản như họ tưởng.
Thành công nhờ ý tưởng táo bạo
Với thủ tục và tiêu chuẩn khắt khe tại châu Âu, Mateschitz phải mất hơn 3 năm mới xin được giấy phép kinh doanh sản phẩm nước tăng lực tại thị trường này. Khó khăn chồng chất khó khăn, với kết quả khảo sát ý kiến người tiêu dùng ngay sau đó cho thấy đa số khách hàng cho rằng vị của Red Bull quá ngọt. Và họ hoàn toàn không muốn bỏ tiền ra mua sản phẩm này. Red Bull nhanh chóng tiêu sạch số tiền 1 triệu USD ban đầu, nhưng Mateschitz tin rằng sản phẩm con cưng của mình nhất định sẽ thành công. Ông tiếp tục bỏ tiền túi của mình ra để hoạt động mà không nhờ sự trợ giúp nào từ bên ngoài.
Cho rằng thị trường Áo quê nhà hoàn toàn không thích hợp để phát triển sản phẩm Red Bull, Mateschitz mạo hiểm mang sản phẩm của mình đi bán ở các thị trường lớn hơn nữa như Anh, Đức và Hungari. Sau khi quyết định mở rộng thị trường ra nhiều nước của châu Âu, Mateschitz cho rằng phương pháp marketing truyền miệng là cách thức duy nhất để Red Bull có thể phát triển. Ông bắt đầu thực hiện chiến dịch thuê các sinh viên đại học, để họ chạy xe trong khuôn viên trường với một thùng Red Bull trên nóc.
Các sinh viên này có nhiệm vụ đơn giản là phân phát các lon Red Bull miễn phí cho các bạn học, hoặc đem Red Bull đi dự các buổi tiệc hoặc học nhóm. Bằng cách đem thẳng sản phẩm đến tay người tiêu dùng, thương hiệu Red Bull ngay lập tức trở thành một chủ đề gây bàn tán xôn xao. Và nhanh chóng lan truyền trong đối tượng mục tiêu ban đầu.
Bên cạnh đó, Mateschitz tiếp tục tài trợ cho cuộc thi Flugtag - nơi người tham gia sẽ tự chế tạo máy bay và cố gắng bay qua một hồ nước càng xa càng tốt. Cuộc thi này thu hút sự chú ý của báo chí lẫn người hâm mộ toàn cầu và được phát sóng trực tiếp trên kênh truyền thông của hãng. Nhờ vậy, thương hiệu nước tăng lực Red Bull trở nên nổi tiếng tại châu Âu và được nhiều người biết đến không lâu sau đó.
Red Bull còn tại trợ phần thưởng cho các chương trình mạo hiểm và hấp dẫn với giới trẻ, nơi mà sản phẩm này chỉ tốn một chi phí rất nhỏ nhưng đem đến hiệu quả truyền thông cao. Ngoài ra, Red Bull còn đồng thời trở thành nhà tài trợ độc quyền cho hơn 500 vận động viên mạo hiểm, thường tham gia các cuộc thi đấu hay các sự kiện phá kỷ lục thế giới.
 |
| “cậu ấm” Vorayuth đã dính phải bê bối khiến người dân Thái Lan phẫn nộ. |
Chọn đúng đối tượng và mạnh dạn mở rộng thị trường của riêng mình, Red Bull không ngừng phát triển. Năm 1997 doanh số bán ra của Red Bull lên đến 1 triệu lon, trong đó phần lớn là nhờ vào việc tiếp cận thị trường Mỹ sau nhiều năm vòng quanh châu Âu. Năm 1998, doanh số của Red Bull đã lên tới 300 triệu lon, và chỉ 2 năm sau đó hãng tuyên bố doanh số đã đạt 1 tỷ USD trên toàn cầu. Ngày nay, Red Bull chiếm ưu thế tuyệt đối trên thị trường thế giới với hơn 43% thị phần trong năm 2015. Tính đến 2017, Red Bull đã mang về gần 7,4 tỷ USD doanh thu và mở rộng đội ngũ nhân viên lên tới 11.886 người.
Mặc dù trở thành người giàu có thứ 3 tại Thái Lan nhờ Red Bull, song “cha đẻ” của nước uống tăng lực này vẫn giữ lối sống giản dị và không quên quê hương của mình. Trong những lần trở lại làng Baan Khao Chang, ông đã trao nhiều suất học bổng cho trẻ em, đồng thời mời dân làng lên Bangkok làm việc cho nhà máy Red Bull nhằm giải quyết vấn đề việc làm cho nhiều thế hệ người dân tại đây.
Năm 2011, khi nơi này bị thiệt hại nặng nề sau cơn lũ lịch sử, ông Yoovidhya cũng gửi những hộp cứu sinh chứa gạo, thực phẩm đóng hộp, thuốc men và đèn pin cho từng hộ gia đình nghèo khó.
Khoác trên người bộ quần áo cũ kĩ và thường xuyên di chuyển trên chiếc xe đạp cà tàng, ông Chaleo Yoovidhya luôn bị nhầm lẫn với một ông lão nghèo khó. Thậm chí, ông Yoovidhya còn nhiều lần “được” nhân viên bảo vệ yêu cầu dừng lại trước cửa nhà máy nước tăng lực Red Bull ở vùng ngoại ô thủ đô Bangkok vì vẻ ngoài quá đỗi giản dị.
Nắm trong tay khối tài sản kếch xù, nhưng vị “cha đẻ” của Red Bull lại có xuất thân nghèo khó và đi lên từ chính những nỗ lực của bản thân, chính điều này đã khiến cho mọi người phải cảm phục.
Cuộc sống gia đình không như mơ
Gia tộc Yoovidhyas gồm 10 thành viên nắm giữ 49% cổ phần của Red Bull, trong khi đó người con trai của người sáng lập sở hữu thêm 2% cổ phần nữa, còn lại 49% do Mateschitz sở hữu. Trong khi Mateschitz vẫn phụ trách tốt mảng marketing thì thế hệ con cháu của gia tộc Yoovidhyas lại cho thấy năng lực không thực sự ấn tượng. Bản thân nhà sáng lập Chaleo Yoovidhyas rất giản dị, tiết kiệm và yêu quê hương nhưng con cháu của ông lại không học được những đức tính này.
Sau khi Yoovidhya qua đời vào đầu năm 2012, dân làng Baan Khao Chang cho biết ông Yoovidhya là người lao động vất vả kiếm tiền nhưng gia đình của ông ấy sinh ra đã giàu có, họ cũng muốn được giàu có như ông cha mình nhưng lại không muốn phải làm việc, mọi điều mà họ quan tâm chỉ là chính bản thân mình mà thôi.
Bằng chứng là cuối năm 2012, chỉ 6 tháng sau khi ông qua đời, Vorayuth - cháu trai đích tôn của Yoovidhya đã phóng chiếc xe Ferrari đắt tiền trên đường phố Bangkok trong tình trạng say xỉn và đâm phải người cảnh sát đang đi tuần khiến người này tử vong ngay tại chỗ. Thậm chí, Vorayuth cũng không dừng xe lại mà vẫn tiếp tục phóng xe kéo lê thi thể vị cảnh sát xấu số hàng trăm mét trên đường. Vorayuth đã bị khởi tố với tội danh lái xe trong tình trạng xay xỉn và cố ý bỏ trốn sau khi gây tai nạn. Mặc dù vậy Vorayuth vẫn biện minh trước tòa rằng chính nhân viên cảnh sát đã cố tình lao vào mũi xe của mình.
 |
Nhà Yoovidhya đã bỏ ra số tiền tương đương 16.000 USD để Vorayuth được tại ngoại và anh ta đã được thả về nhà. Tại Thái Lan, người ra nói rằng hệ thống tư pháp có hai làn, một dành cho giới thượng lưu, một dành cho những người có địa vị thấp kém mà minh chứng sống chính là Vorayuth. Sau phiên toà đầu tiên thì Vorayuth đã bị khởi tố và truy nã trên toàn cầu, sau khi anh liên tục cáo bệnh và bỏ trốn ra nước ngoài trong mỗi lần triệu tập trong suốt 5 năm.
Và đến ngày 3/9/2017 thì 3 cáo buộc là đâm xe rồi bỏ trốn, chạy xe quá tốc độ và lái xe khi đang say xỉn đã hết thời hạn truy tố. Trong khi cáo buộc cuối cùng lái xe nguy hiểm gây chết người vẫn còn thời hạn truy tố đến năm 2027, và nếu bị bắt thì anh ta có thể bị phạt đến 10 năm tù giam.
Thế nhưng, Vorayuth vẫn tận hưởng lối sống phù phiếm của gia đình mình, như bay vòng quanh thế giới trên những chiếc máy bay riêng của Red Bull, cổ vũ cho đội đua Công thức 1 từ hàng ghế VIP của Red Bull, mua một chiếc ô tô Porsche Carrera màu đen bóng loáng tại London với biển số tự đặt B055 RBR. Dù Interpol (Tổ chức Cảnh sát Hình sự Quốc tế) đã ban hành thông cáo bắt giữ Vorayuth nhưng đến nay, nó thật sự vô dụng. Theo báo chí, Vorayuth có ít nhất 2 hộ chiếu và một mạng lưới tài khoản ở nước ngoài phức tạp. Với những công cụ này, anh ta có thể đi khắp thế giới mà không bị trừng phạt.
Bị dư luận phẫn nộ và tẩy chay
Ngày 23/7/2020, CNN bất ngờ đưa tin Văn phòng Tổng chưởng lý Thái Lan (OAG) hủy truy tố và chấm dứt kỳ án này.
Công tố viên phụ trách vụ án Net Narksook không hề giải thích về quyết định trên. Song trong một bức thư gửi phía cảnh sát hôm 12/6, OAG viện dẫn nhiều “bằng chứng mới” cho rằng Vorayuth không chạy quá tốc độ khi gây tai nạn. Ban đầu, Vorayuth bị cáo buộc chạy xe vượt tốc độ cho phép, ước tính 177 km/h. Song bức thư cho biết các điều tra viên đã thay đổi ý kiến, cho rằng chiếc Ferrari chỉ giữ tốc độ 79 km/h khi gây tai nạn. Bức thư còn viện dẫn “hai nhân chứng mới được bổ sung” vào cuối năm 2019 khẳng định Vorayuth không chạy xe quá tốc độ.
Người dân Thái Lan cảm thấy giận dữ khi thấy rằng hệ thống pháp luật của đất nước quá bất công khi chỉ thiên vị người giàu. Rất nhiều người kêu gọi tẩy chay sản phẩm của Red Bull. Nhiều người khác cho rằng quyết định không truy tố Vorayuth là xác nhận mới nhất và trắng trợn nhất cho văn hoá miễn trừ và coi thường pháp luật của giới thượng lưu ở Thái Lan.
Ông Ekachai Chainuvati - giảng viên luật tại Đại học Siam ở Bangkok cho rằng: “Người dân nghĩ rằng, dường như luật pháp có tiêu chuẩn khác nhau đối với người giàu và người nghèo”.
Những áp lực từ dư luận cứ thế tăng lên và gây căng thẳng, từ đây bắt buộc Văn phòng Tổng kiểm toán Thái Lan (OAG), cảnh sát, Hạ viện và cả Thủ tướng Prayut Chan-ocha, người hứa sẽ “bảo đảm công lý mà không gây chia rẽ giữa các nhóm trong xã hội Thái Lan”, phải tiến hành điều tra lại vụ việc.
Sự việc không chỉ khiến xã hội Thái Lan tức giận, mà còn khiến gia tộc quyền lực vốn giữ im lặng trước sóng gió phải lên tiếng. Trong một thông báo hiếm hoi đưa ra hồi tháng 7, một số thành viên nhánh ngoài gia tộc đã nói lời xin lỗi vì “sự việc của một thành viên trong gia đình đã gây ra làn sóng giận dữ, ghét bỏ trong xã hội”. “Chúng tôi phải đưa ra những lời này nhằm thể hiện sự hối tiếc trước sự việc xảy ra, và nhằm xác nhận sự tôn trọng với pháp luật. Công lý cần phải thực thi mà không có sự phân biệt nào”, thông báo cho biết.
Cái chết bí ẩn của nhân chứng
Tuy nhiên, sự việc còn kịch tính hơn sau cái chết của một nhân chứng quan trọng mới xuất hiện trong vụ án, khiến OAG phải chỉ thị cảnh sát điều tra Vorayuth. Cụ thể đó chính là Jaruchart Mardthong - một trong 2 nhân chứng - cho biết khi đó anh đang lái một chiếc xe bán tải ngay phía sau xe cảnh sát, và trông thấy nạn nhân lái môtô tuần tra đã chạy tạt đầu xe Ferrari, gây ra vụ va chạm.
Jaruchart đã cung cấp lời khai cho cảnh sát vài tuần sau vụ va chạm, nhưng được yêu cầu cung cấp thêm lời khai hồi tháng 12/2019 - theo thông báo của cảnh sát và OAG. Tuy nhiên, một số điều tra viên tỏ ra nghi ngờ lý do vụ án bị “chìm xuồng” và dự tính sẽ gọi Jaruchart lên thẩm vấn trong thời gian tới. Nhưng điều đó đã không bao giờ xảy ra. Ngày 30/7, Jaruchart tử vong trong một vụ tai nạn giao thông.
Cái chết bất ngờ của nhân chứng Jaruchart đã làm dấy lên tranh cãi mạnh mẽ trong xã hội Thái Lan. Bằng chứng từ camera giao thông cho thấy Jaruchart đã lái một chiếc motor trên đường vắng tại Chiang Mai, trước khi va chạm với một chiếc xe máy khác đi cùng chiều. Điều tra ban đầu cho thấy, Jaruchart đã bị mất lái, vướng phải bánh xe của người còn lại và gây ra tai nạn. Người đàn ông va vào Jaruchart may mắn sống sót sau vụ tai nạn.
Thời điểm xảy ra vụ án là quá trùng hợp, vì cái chết của Jaruchart đến chỉ sau khi Thủ tướng Prayut Cha-o-cha thông báo thiết lập hội đồng điều tra lý do từ bỏ vụ án của Vorayuth.
Số khác chỉ ra chi tiết đáng ngờ, như việc điện thoại của Jaruchart biến mất khỏi hiện trường. Theo sĩ quan Wongsuk cho biết, một nhân viên của câu lạc bộ đã khai nhận y lấy điện thoại của Jaruchart sau vụ tai nạn và xóa mọi ảnh chụp bên trong. Lý do là vì y đang chuẩn bị đua tranh cử tại địa phương và muốn xóa bỏ mọi bằng chứng liên quan đến Jaruchart vì không muốn dính dáng đến scandal Red Bull.
Sự việc chưa có hồi kết
Trước nhiều nghi ngờ xung quanh sự việc, Thủ tướng Prayut ra lệnh hoãn hỏa táng thi thể Jaruchart để tiến hành khám nghiệm tử thi lần 2. Kết quả cho thấy Jaruchart bị nứt sọ, vỡ lá lách, gãy xương sườn và xuất huyết trong não và dạ dày - những chấn thương phù hợp với một vụ tai nạn giao thông. Kết quả từ lần khám nghiệm đầu tiên không được công bố.
Ngoài ra, “thái tử Red Bull” sau khi gây tai nạn đã được xét nghiệm máu và cho kết quả dương tính với một số chất ma túy. Tuy nhiên, đội cảnh sát phụ trách vụ án năm đó không truy tố Vorayuth các tội danh liên quan đến sử dụng chất ma túy.
Một ủy ban của Hạ viện Thái Lan ngày 30/7/2020 đã triệu tập cảnh sát liên quan đến vụ án của Vorayuth đến chất vấn. Natchanon Srikokuea, người phát ngôn ủy ban này, xác nhận đã yêu cầu cảnh sát làm rõ vì sao họ không truy tố tội danh nói trên.
Theo cảnh sát, nha sĩ của Vorayuth xác nhận đã kê đơn thuốc chứa chất cocaine phục vụ việc điều trị. Vào thời điểm xảy ra vụ tai nạn, Vorayuth còn sử dụng thức uống có cồn. Họ nói cồn đã phản ứng với thuốc chữa răng khiến "một số chất hóa học trong cơ thể được giải phóng", Bangkok Post dẫn lại nội dung phiên chất vấn.
Tổng thư ký Ủy ban Chống tham nhũng Quốc gia (NACC) Warawit Sukboon cùng ngày đã tuyên bố cơ quan này sẵn sàng điều tra những công tố viên đứng sau quyết định hủy truy tố Vorayuth.
Brooke Harrington, giáo sư xã hội học tại Trường Đại học Dartmouth, Mỹ cho biết: “Cuộc sống của những người giàu nhất thế giới rất khác so với phần còn lại trong chúng ta. Nó gần như không thể tưởng tượng được. Biên giới quốc gia không là gì với họ cả. Luật pháp cũng không là gì với họ cả. Chúng có thể không tồn tại”. Cho đến nay, cháu đích tôn của Yoovidhya vẫn sống nhởn nhơ ngoài vòng pháp luật.
