Đất nước của những nhà thờ gỗ
Na Uy là quốc gia duy nhất ở Bắc Âu có nhiều nhà thờ ván gỗ cổ được bảo toàn từ thời Trung cổ. Vào thế kỷ XI còn gọi là thời kỳ truyền giáo, trong khi các nước dùng đá để xây dựng những nhà thờ lớn thì Na Uy lại dùng gỗ, áp dụng kỹ thuật đóng thuyền, dựng nhà gỗ và điêu khắc truyền thống từ thời Viking họ đã làm nên những thánh đường nguy nga bằng gỗ.
Vào thế kỷ XIII, ở nước này từng đã có 1.200 thánh đường gỗ, tuy nhiên trải qua thiên tai, binh lửa đến nay chỉ còn khoảng 28 công trình tồn tại và nó được công nhận là một trong những di sản kiến trúc gỗ độc đáo, hiếm hoi của thế giới. Chính vì vậy, nhà thờ Urnes Stave là một trong những công trình bằng gỗ lâu đời và có kiến trúc độc đáo nhất không chỉ ở Na Uy, mà còn trên thế giới.
Tại sao ở Na Uy lại có các nhà thờ ván gỗ độc đáo như vậy? Tất cả đều có căn nguyên lịch sử.
Vào thời Trung cổ khi đất nước Na Uy hãy còn chia cắt và bị giặc ngoại xâm, có một chiến binh trẻ Viking vào năm 1015 đã lãnh đạo nhân dân đánh tan quân Đan Mạch và Thụy Điển thống nhất đất nước và lên làm vua. Đó là đức vua Olav Haraldsson. Ông là người đã mang đạo Cơ Đốc đến Na Uy và cho xây dựng các nhà thờ bằng gỗ khắp nơi. Vì công lao to lớn - ông đã được phong anh hùng dân tộc và tôn làm thánh St.Olav năm 1164.
 |
Với đức tin rộng rãi trong dân chúng, đạo Cơ Đốc đã phát triển khắp cả nước. Và các nhà thờ nhanh chóng xuất hiện. Mỗi địa phương đều xây dựng thánh đường. Lúc này, Na Uy có rất nhiều rừng với nhiều cây cổ thụ lớn và người dân có thói quen ở nhà gỗ nên để họ đã dùng gỗ, chất liệu nhẹ có thể cầm tay mà lại chắc chắn thay cho đá như ở các nước khác để xây dựng nhà thờ.
Nhà thờ ván gỗ ở Urnes là một nhà thờ được ghép từ các ván gỗ nằm tại nông trang Ornes, tỉnh Sogn og Fjordane. Nhà thờ được xây dựng vào khoảng năm 1130 và là nhà thờ cổ nhất được xây bằng ván gỗ cùng loại ở Na Uy. Kiến trúc của nhà thờ được xây dựng kết hợp giữa phong cách kiến trúc Kitô giáo với nghệ thuật Viking cùng với kiểu trang trí bản địa tạo nên “phong cách Urne”.
Vào năm 1979, nhà thờ ván gỗ Urnes được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa thế giới theo 3 tiêu chí.
Thứ nhất, nhà thờ ván gỗ Urnes là ví dụ nổi bật về kiến trúc gỗ truyền thống ở Na Uy. Bên cạnh đó công trình này còn có giá trị nghệ thuật cao bởi sự kết hợp hoàn hảo giữa nhiều phong cách kiến trúc khác nhau.
Thứ hai, nhà thờ ván gỗ Urnes là minh họa cho sự phát triển của các kiến trúc bằng gỗ và cũng đồng thời là minh chứng cho sự phát triền nghề thủ công của vùng.
Thứ ba, nhà thờ ván gỗ Urnes là công trình nhà thờ có kiến trúc vượt trội hơn các công trình được xây dựng cùng loại nguyên vật liệu bởi sự tinh tế trong các trang trí cũng như sử dụng các vật liệu địa phương làm nội thất cho công trình.
Kiến trúc độc đáo
Theo các nhà khảo cổ học thì trước nhà thờ ván gỗ Urnes đã có 1 hoặc 2 nhà thờ được xây dựng trên nên đất này. Các cuộc khai quật đã chỉ ra rằng, những lỗ cọc của nhà thờ có những vách dựng tường và hàng cọc ngắn đã được dựng trước đó. Vào thế thứ 17, gian giữa nhà thờ được nới rộng về phía Nam và dựng thêm một số công trình nhỏ khác. Bồn rửa tội được xây dựng năm 1640, mái vòm gỗ phía trên bàn thờ được xây dựng năm 1665 và khu vực giảng đường hoàn thành vào năm 1695. Bức tranh lớn phía sau bàn thờ mô tả chúa Giêsu và Đức mẹ Maria có từ năm 1699. Các cửa sổ thì được sửa chữa muộn hơn vào thế kỷ 18.
Các nhà sử học cho rằng nhà thờ này ban đầu được xây dựng riêng cho nông trang. Cho tới thời trung cổ, nó được chuyển đổi trở thành nhà thờ của giáo xứ. Thông tin về địa điểm này được ghi lại trên giấy lần đầu tiên vào năm 1323 trong một chuyến thăm của vị linh mục có tên là Sira Aenlender.
 |
| Kiến trúc gỗ độc đáo bên trong nhà thờ. |
Theo ghi chép của linh mục thì chủ nhân của nhà thờ có thể là Gaut – một trong những nhân vật thân tín của vua Magnus Erlingssong (1161-1184). Năm 1720, mục sư Christoffer Munthe đã mua lại nhà thờ này và sau đó bán lại cho cộng đoàn giáo dân vào năm 1855. Nhà thờ này hiện do Hội bảo tồn các công trình kỷ niệm của Na Uy sở hữu. Thỉnh thoảng cũng có lễ cử hành ở nhà thờ này.
Khi đặt chân đến đây điều đầu tiên có lẽ là sự ngỡ ngàng trước quang cảnh thiên nhiên xung quanh toà thánh cổ nhất Na Uy này. Nhà thờ gỗ Urnes nằm cạnh một hồ nước lớn xanh vắt, mặt nước êm ả thỉnh thoảng có những cơn gió nhẹ nhàng thoảng qua. Cạnh hồ còn có những dãy núi cao nối sát nhau vững chắc và không hề cô độc. Đặc biệt đứng tại nhà thờ, con người sẽ có cảm giác như mình đang như lạc vào 1 thế giới cổ tích non nước hữu tình, đẹp như tranh vẽ, không gian như rộng hơn, to hơn, bao trọn vào lòng.
Thế nhưng bước vào nhà thờ lại là một không khí khác, dường như trầm lắng hơn, sâu sắc hơn, yên tĩnh hơn không khí rộn ràng, nhộn nhịp bên ngoài. Với kiến trúc được kết hợp giữa nhiều phong cách khác nhau, nhà thờ ván gỗ Urnes vì thế có phong cách rất đặc biệt.
Cửa chính của nhà thờ có hình con rắn quấn lên phía trên và hình một con vật bốn chân ngoặm lấy con rắn. Hình ảnh này có ý mô tả cuộc chiến giữa thiện và ác. Con vật bốn chân tượng trưng cho con sư tử. Trong tranh biểu tượng của Kitô giáo, con sư tử tượng trưng cho chúa Kitô, chiến đấu với con rắn, tượng trưng cho quỷ Satan. Cũng có một số người cho rằng hình ảnh này tượng trưng cho các cảnh trong thần thoại Bắc Âu: con vật 4 chân là con rồng, các con rắn quấn vào nhau và con rồng ngoặm rắn ý nói đến ngày tận thế.
 |
Được biết, sau nhiều lần sửa các cửa sổ, lần cuối cùng vào thế kỷ 18, nhà thờ đã bị hư hại nhiều. Sau đó đến giữa thế kỷ 20, nhà thờ được trùng tu lại. Người ta đã dùng những tấm vách có nhiều hình trang trí để che đi những phần đã hư hỏng trong nhà thờ. Tuy nhiên phần lớn các kiến trúc căn bản thời trung cổ như xà, nền, ngưỡng của, các cột vẫn được giữa nguyên vẹn và trong tình trạng bảo quản tốt.
Bên trong nhà thờ, hầu hết được làm bằng gỗ, tồn tại từ lâu nhưng ko hề hư hao và mục, mà rất vững chắc. Màu gỗ tuy đã cũ vài chỗ bị tróc sơn theo thời gian tuy nhiên đa phần còn nguyên vẹn những hình thù được người nghệ nhân Viking điêu khắc tạc nên.
Điều khá thú vị ở đây đó là những ngôi mộ chôn cất người chết được phép đặt sát cạnh nhà thờ, với mong muốn của người thân những người đã khuất hi vọng người chết được siêu thoát nhanh chóng và được lên thiên đàng nhờ nghe những bài kinh thánh tại nơi này. Cũng chính hình ảnh những ngôi mộ được đặt cạnh nhà thờ, khiến nó càng trở nên kì bí, ma mị, thu hút sự tò mò của du khách khi đến đây tham quan và đem về cho mình những bức ảnh thú vị tuyệt đẹp.
