Buổi sáng định mệnh
Sicily và Calabria được gọi The dancing land - vùng đất khiêu vũ, vì các hoạt động địa chấn định kỳ diễn ra tại khu vực. Năm 1693, 60.000 người đã bị thiệt mạng ở miền nam Sicily bởi một trận động đất. Tiếp đó, vào năm 1783, phần lớn bờ biển Tyrrenian xứ Calabria đã bị san bằng bởi một trận động đất lớn khiến 50.000 người thiệt mạng.
Trận động đất Messina 28/12/1908 là đặc biệt nghiêm trọng khi xét về số thương vong, do thảm họa bất ngờ xảy ra vào sáng sớm lúc 5h20 mà không được báo trước, đa phần mọi người trở thành nạn nhân lúc đang ngủ trên giường, thay vì ở những nơi tương đối an toàn hơn như đường phố hoặc trên cánh đồng.
Cơn địa chấn mạnh nhất, được ghi nhận lúc đó có cường độ ước tính 7,2 độ Richter, chỉ kéo dài 10 giây, nhưng điều này là đủ để biến các thành phố Ý hưng thịnh trở thành đống đổ nát. Nó đã gây ra một cơn sóng thần tàn khốc cao tới 12m đổ xuống các thị trấn và thành phố ven biển. Hai thành phố lớn nằm ở hai bên Eo biển Messina, Messina và Reggio di Calabria bị thiệt hại nặng nề, có khoảng 90% các tòa nhà bị phá hủy. Đường dây điện báo bị đổ sập, còn đường sắt bị hư hại, cản trở tất cả nỗ lực cứu trợ.
Tình hình càng tồi tệ hơn khi theo sau trận động đất kinh hoàng là hàng trăm cơn dư chấn nhỏ suốt những ngày tiếp theo, làm sập nhiều tòa nhà còn lại, khiến nhiều người bị thương và thiệt mạng ngay sau đó. Ngày 30/12, Vua Victor Emmanuel III đã lên tàu chiến Napoli để đến kiểm tra tình hình và cứu viện nơi đây.
Trong khi đó, mưa rơi dai dẳng tại các thành phố đổ nát, buộc những người sống sót bị thương, trên người chỉ mặc chiếc áo ngủ, phải trú ẩn trong các hang, động hay lán dựng tạm từ các tòa nhà bị sụp đổ. Thảm hoạ kép đã khiến các thủy thủ kỳ cựu hầu như không thể nhận ra đâu là bờ biển vì đường bờ biển trải dài đã chìm sâu vài mét dưới Eo biển Messina.
Lực lượng cứu hộ tìm kiếm trong gạch vụn trong nhiều tuần, có gia đình được cứu hết trong vài ngày sau, song vẫn có hàng nghìn gia đình vẫn bị chôn vùi tại đó. Các tòa nhà trong khu vực không được xây dựng để kháng động đất, hầu hết các ngôi nhà có mái nặng và móng yếu. Hơn 80.000 người đã thiệt mạng trong thảm họa. Nhiều người trong số những người sống sót đã được chuyển đến các thành phố khác của Ý, những người khác nhập cư vào Hoa Kỳ.
Theo các nhà khoa học, động đất bắt nguồn từ đứt đoạn trực giao giữa các kiến tạo mảng. Ý nằm dọc theo vùng biên của mảng châu Phi và mảng này đẩy thềm đại dương bên dưới châu Âu với tốc độ 25mm mỗi năm. Điều này gây dịch chuyển thẳng đứng, có thể dẫn đến động đất. Gần đây có đề xuất rằng sóng thần khi đó không bắt nguồn từ động đất, mà là từ một trận lở đất lớn bên dưới biển.
 |
Cảng Messina sau động đất và sóng thần. |
Nỗ lực cứu hộ những người sống sót
Tin tức về tai họa được tàu phóng lôi của Ý đưa đến Nicotera, tại đây đường dây điện báo vẫn hoạt động, song việc truyền tin không hoàn thành cho đến nửa đêm vào cuối ngày đó. Các tuyến đường sắt trong khu vực bị phá hủy cùng với các ga đường sắt bởi trận động đất.
Người đầu tiên trên địa điểm xảy ra thảm kịch là các thủy thủ Nga ở gần đảo Sicily trong buổi tập bắn. Khi biết về trận động đất Messina, chỉ huy tiểu đội đã ra lệnh cho các con tàu được khẩn trương gửi đến nơi xảy ra thảm kịch. Trên đường đến các thành phố bị phá hủy, các công tác chuẩn bị đồng thời cho công tác cứu hộ được diễn ra: các đội cứu hộ được thành lập, các điểm tiếp nhận được thiết lập cho những người bị thương trong các bệnh viện tàu. Các vật liệu tiềm năng cần thiết như băng và thuốc đã được chuẩn bị.
Ngay trong buổi sáng, các con tàu đã đến hiện trường xảy ra trận động đất, các thủy thủ chứng kiến cảnh tượng kinh hoàng, với thành phố Messina gần như bị phá hủy hoàn toàn, hàng nghìn người mắc kẹt dưới đống đổ nát. Nhiệm vụ giải cứu kéo dài thâu đêm suốt sáng, dưới ánh sáng của đèn pha từ tàu.
Người dân địa phương kể lại rằng các thủy thủ Nga cứu hộ cứu nạn quên cả ăn uống, ngủ nghỉ. Các cuộc khai quật là một mối nguy hiểm cho chính những người cứu hộ, vì trận động đất Messina vào thời điểm đó chưa kết thúc, hoạt động địa chấn vẫn tiếp tục vài ngày sau đó cùng mối đe dọa của lở đất mới. Các đội cứu hộ thay đổi nhau cứ sau 6h và một vài người đã chết khi các tòa nhà sụp đổ trong lúc họ tìm kiếm nạn nhân giữa đống đổ nát.
Khó khăn chồng chất khó khăn khi nạn cướp bóc bùng phát sau thảm họa khiến quá trình giải cứu thêm phức tạp, buộc lực lượng hải quân Nga phải thiết quân luật ở khu vực. “Lũ cướp đầy tự tin và không e sợ những người lạ họ chưa từng gặp, nên ngang nhiên phạm tội giữa ban ngày", tờ Rech của Nga viết trong số báo ngày 30/12/1908. “Không cần chờ lệnh, các thủy thủ bắt đầu quét sạch chúng khỏi đường phố, những kẻ cướp bóc bị xử bắn ngay tại chỗ”.
Các bác sĩ quân y Nga còn thiết lập bệnh viện dã chiến để hỗ trợ nạn nhân vụ động đất. Những người bị thương nghiêm trọng được đưa lên tàu để chuyển tới thành phố Naples và Syracuse. Theo thống kê lúc đó, các thủy thủ đã cứu hơn 2.000 người, dọn dẹp đống đổ nát và di chuyển thi thể của người dân thiệt mạng.
Trong những ngày tiếp theo, tàu của các tiểu bang khác bắt đầu tiếp cận bờ biển của thành phố. Cho đến hôm nay, cư dân thành phố ấp ủ ký ức về chiến công này. Đặc biệt, có những tượng đài cho nhân viên cứu hộ trong thành phố và một số đường phố có tên đặc trưng để vinh danh các thủy thủ Nga.
Trong nhiều năm sau đó, các biện pháp phòng ngừa được tiến hành trong khi bắt đầu tái thiết, kiến trúc các tòa nhà phải chịu được động đất ở cường độ thay đổi nhằm đảm bảo hạn chế tối đa thiệt hại nếu thành phố bị tấn công bởi thảm họa một lần nữa.
Trong quá trình tái thiết, nhiều cư dân Ý tái định cư đến các nơi khác tại Ý. Nhiều người buộc lòng phải di cư đến Hoa Kỳ. Năm 1909, tàu chở hàng Florida chở 850 hành khách như vậy rời Napoli. Chìm trong sương mù dày đặc, tàu Florida va chạm với tàu khách hạng sang Republic. Ba người trên tàu Florida lập tức thiệt mạng và trong vòng vài phút hỗn loạn bùng phát trên tàu.
Thuyền trưởng của tàu Florida là Angelo Ruspini sử dụng các biện pháp mạnh để tái kiểm soát các hành khách tuyệt vọng, trong đó có cả những bắn súng chỉ thiên. Cuối cùng, những người sống sót được cứu trên biển và đưa đến cảng New York.
Hiện nay, Messina cũng là một trong những địa điểm du lịch nổi tiếng nhờ đường bờ biển tuyệt đẹp, các thắng cảnh lịch sử và khoảng cách gần với Núi Etna - ngọn núi lửa cao nhất châu Âu. Tới đây, du khách có cơ hội khám phá di tích Hy Lạp cổ đại và nhà thờ trung cổ, đi bộ đường dài trên Quần đảo Aeolian cũng như thư giãn trên những bãi biển hay vịnh nhỏ hẻo lánh.
