“Lửa” làng bánh Quảng Hòa vẫn đượm nồng thương khó

Ẩn mình dung dị trong gian nhà chính giữa chợ Hòa Ninh (xã Quảng Hòa), những bếp bánh của các chị, các mẹ nơi chốn quê hương mộc mạc vẫn ngun ngút khói ngày ngày. Với hơn 16 năm theo nghề tráng bánh, chị Nguyễn Thị Huệ cho biết, món bánh xèo gạo lứt đã gắn bó với người dân xã Quảng Hòa từ tận xửa tận xưa. Riêng gia đình chị Huệ, nghề bánh truyền thống này đã được duy trì qua 4 đời tiếp nối.

Để làm được bánh xèo, nguyên liệu không đòi hỏi quá cầu kỳ nhưng để có bánh ngon, phải đòi hỏi thời gian, công sức và sự tỉ mẩn. Những “nghệ nhân” Quảng Hòa làm nên món bánh xèo với nguyên liệu chính là những hạt gạo lứt thơm ngon nhất từ “năm nắng mười mưa” trên chính cánh đồng của làng quê hương. Mờ sáng, gạo đã được rửa sạch, ngâm nước sau 3 tiếng đồng hồ thì đem xay nhuyễn từ từ với nước sạch rồi trộn với ít muối và hành hẹ thái mỏng để tạo chút vị mặn, màu sắc hài hòa cũng như mùi thơm riêng của món bánh xèo.

Khuôn tráng bánh tròn đúng chuẩn truyền thống được làm bằng sắt hoặc gang, vỏ mỏng, đáy bằng, đường kính chừng 15cm, cao 1,5cm. Vì vỏ khuôn khá mỏng nên với lửa than rực hồng bên dưới, quét xong lớp lớp dầu ăn mỏng thì đổ hỗn hợp bánh, chỉ 30 giây đã cho ra 1 chiếc bánh xèo hôi hổi nóng, vừa mềm vừa dai thơm thảo vị bột gạo chín.

Một bếp bánh có thể tráng trên nhiều khuôn cùng lúc. Cần phải giữ luôn đạt độ thật rực thì bánh tráng ra mới chín đều. Các chấm nổ khi hỗn hợp gạo sôi cùng những đốt hành hẹ thái nhỏ nằm rải đều tạo nên mặt bánh có hoa văn và màu sắc hài hòa. Bánh xèo Quảng Hòa khi tráng sẽ không lật lại nên mặt dưới có độ giòn nhẹ, mặt trên lại rất dẻo dai tạo cảm giác rất thú vị khi thưởng thức.

Để tạo ra hương vị đặc trưng làm khách hàng phải trầm trồ nhớ mãi và rồi sẽ quay trở lại, thì “mỗi bếp bánh lại có chút bí quyết riêng. Đặc biệt nhất là ở khâu pha hỗn hợp tráng bánh. Nhiều nước quá sẽ mất đi vị gạo, ít nước bánh sẽ không dai. Công đoạn tráng bánh cũng cần phải đảo tay điều chỉnh khuôn liên tục để được đều lửa, tránh bị cháy” – “nghệ nhân” Nguyễn Thị Huệ chia sẻ.

Buổi chợ chiều Hòa Ninh là lúc đông đúc nhất. Bếp bánh nào cũng liên tục đỏ lửa, tất bật tráng bánh để phục vụ khách. Người thì thưởng thức tại chỗ, người lại mua gói mang về. Mỗi ngày, riêng bếp bánh bà Nguyễn Thị Xã (62 tuổi) tiêu thụ hơn 20kg bánh. “Bánh xèo là món ăn dân dã vùng quê Quảng Hòa, mặc dù lời lãi không cao nhưng cũng đã nuôi sống biết bao thế hệ con cháu vượt làng quê bôn ba xứ người, ăn học thành tài. Nghề thấm trong máu thịt rồi, có khó khăn nữa chúng tôi vẫn giữ nghề, như giữ lấy một nếp sống quê hương” – bà Xã tâm niệm.

Bánh xèo ra khỏi khuôn nóng thì được lót bằng những mảnh lá chuối bình dị. Bánh thường dao động ở mức 30 – 35 nghìn đồng/kg, tùy vào giá thị trường nguyên liệu. Đây là nghề lấy công sức làm lãi và ít nhiều vẫn đang đối mặt với nhiều khó khăn bởi “cơ chế thị trường” như những món ẩm thực dân dã ở các làng quê Việt Nam hiện nay.

Bánh xèo có rất nhiều cách để thưởng thức. Cũng có thể chỉ cuộn tròn lại chấm với nước mắm được pha chế sẵn. Cũng có thể cầu kỳ, cho nhiều trải nghiệm mùi vị nhất là ăn kèm bánh cuốn, nộm giá đổ hoặc là ram (nem) rán sẵn.

Theo những cao niên làng ở Quảng Hòa, bánh xèo nổi tiếng từ bao đời và tồn tại từ hàng trăm năm nay. Là món ăn gây thương nhớ quê hương da diết của biết bao người con Quảng Hòa xa xứ và cũng là đặc sản đáng thưởng thức 1 lần khi du khách đặt chân đến vùng đất du lịch Quảng Bình – “điểm đến hấp dẫn và khác biệt”.