Thỏa thuận mang tính bước ngoặt
Theo truyền thông Mỹ, một nhóm các chưởng lý của các bang của Mỹ đã công bố thỏa thuận mang tính bước ngoặt trị giá 26 tỷ USD để giải quyết các cáo buộc cho rằng 3 nhà phân phối dược phẩm lớn nhất của Mỹ gồm McKesson, Cardinal Health, Amerisource Bergen và nhà sản xuất thuốc Johnson&Johnson (J&J) đã góp phần thúc đẩy đại dịch thuốc giảm đau nhóm opioid chết người trên khắp nước Mỹ.
Bà Letitia James (Chưởng lý bang New York) cho biết, theo thỏa thuận, số tiền 26 tỷ USD sẽ dùng cho mục đích dàn xếp đơn kiện nhằm vào các nhà phân phối thuốc nói trên, cũng như chi cho các chương trình xử lý khủng hoảng khác. Về con số cụ thể, J&J trả 5 tỷ USD trong 9 năm, trong 3 năm đầu tiên hãng này phải trả đến 3,7 tỷ USD. Ba hãng dược còn lại dự kiến trả 21 tỷ USD trong 18 năm, đồng thời chấp thuận thiết lập một trung tâm thanh toán bù trừ để giúp cơ quan chức năng theo dõi việc vận chuyển thuốc và có thể tăng cường kiểm tra đối với các đơn hàng đáng ngờ.
Các nhà phân phối nói trên bị cáo buộc kiểm soát lỏng lẻo, dẫn đến việc một lượng lớn thuốc giảm đau gây nghiện được phân phối qua các kênh bất hợp pháp, tàn phá cộng đồng, còn J&J bị buộc tội hạ thấp nguy cơ nghiện trong hoạt động tiếp thị thuốc giảm đau nhóm opioid của mình. Đây được cho là vụ dàn xếp lớn nhất lịch sử ngành sản xuất dược phẩm Mỹ, là kết quả của nỗ lực kéo dài nhiều năm của giới chức tư pháp nhằm buộc ngành này phải chịu trách nhiệm về cuộc khủng hoảng thuốc giảm đau nhóm opioid.
Sau khi thỏa thuận được công bố, nhiều bang tỏ ra đồng tình và hy vọng thỏa thuận sẽ giúp giải quyết cuộc khủng hoảng. Các bang Connecticut, Delaware, Louisiana, Pennsylvania và Tennessee đã ký vào thỏa thuận dàn xếp nói trên. Các bị đơn cũng tin tưởng rằng thỏa thuận và quy trình giải quyết được đề xuất là những bước quan trọng để giải quyết khiếu nại về vấn đề sử dụng thuốc giảm đau nhóm opioid, cũng như cung cấp các khoản hỗ trợ cho các cộng đồng trên khắp nước Mỹ.
Tuy nhiên, chính quyền bang là Washington và Tây Virginia lại lên tiếng phản đối. Người đứng đầu cơ quan tư pháp Washington Bob Ferguson cho rằng, đề xuất đền bù 527,5 triệu USD cho bang này trong hơn 18 năm là “không đủ để giải quyết hậu quả của cuộc khủng hoảng thuốc giảm đau nhóm opioid”. Trong khi đó, Chưởng lý bang Tây Virginia Patrick Morrisey nhận định, thỏa thuận này “đánh lạc hướng” các bang nhỏ hơn bằng cách phân bổ nguồn tiền trên cơ sở dân số thay vì xét tới “mức độ của cuộc khủng hoảng”.
Chưa thể khắc phục hậu quả
Thuốc giảm đau nhóm opioid bao gồm các loại thuốc phiện, các loại thuốc có nguồn gốc từ thuốc phiện, trong đó có morphin. Loại thuốc này có tác dụng giảm đau mạnh nhưng cũng có nhiều tác dụng phụ, trong đó có việc gây nghiện. Do đó, thuốc giảm đau nhóm opioid thường chỉ được kê đơn để cắt cơn đau đối với các bệnh nan y như ung thư giai đoạn cuối.
Thế nhưng, bất chấp cảnh báo từ các chuyên gia, các hãng dược phẩm Mỹ đã quảng bá sản phẩm không trung thực, hạ thấp những tác hại mà thuốc giảm đau nhóm opioid đem lại, từ đó đã thu lời hàng tỷ USD, đồng thời biến hàng triệu người dân Mỹ trở thành con nghiện. Viện Quốc gia về Lạm dụng thuốc của Mỹ (NIDA) cho hay, tình trạng lạm dụng và sử dụng quá liều thuốc giảm đau đã gia tăng tại Mỹ trong 20 năm qua và bắt đầu bùng nổ thành cuộc khủng hoảng từ những năm 2010, chủ yếu bắt nguồn từ việc kê đơn vô tội vạ đối với thuốc giảm đau Oxycontin và các loại thuốc giảm đau được lưu hành hợp pháp khác. Nếu như trước đây các loại thuốc này chỉ được chỉ định điều trị giảm đau trong giai đoạn cuối của các bệnh lý ung thư thì hiện nay, nhóm thuốc này đã được mở rộng trong chỉ định điều trị các cơn đau mãn tính như đau lưng, viêm khớp...
Theo một thống kê, hơn 2 triệu người ở Mỹ bị nghiện thuốc giảm đau. Trong vài năm qua, nhiều người nghiện thuốc giảm đau thuộc nhóm opioid đã buộc phải chuyển sang dùng heroin và các loại thuốc giảm đau chứa ma túy có tác động mạnh khác khi giới chức Mỹ siết chặt việc bán thuốc giảm đau theo đơn. Điều này đã dẫn đến việc Mỹ đối mặt cuộc khủng hoảng thuốc giảm đau tồi tệ nhất trong lịch sử. Ước tính mỗi năm, thuốc giảm đau cướp đi sinh mạng của gần 60.000 người Mỹ. Điển hình, năm 2016, nước Mỹ đã ghi nhận 63.600 người tử vong do sử dụng thuốc giảm đau quá liều (tương đương với mức trung bình 174 người/ngày). Con số này cao hơn số người Mỹ thiệt mạng trong giai đoạn đỉnh điểm của cuộc khủng hoảng AIDS.
Không chỉ gây thiệt hại về người, Ủy ban Cố vấn kinh tế Nhà trắng (CEA) cũng cho biết, trong năm 2015, việc lạm dụng thuốc giảm đau đã gây thiệt hại tới 500 tỷ USD cho nền kinh tế Mỹ. Chỉ tính riêng tại thành phố New York, chính quyền thành phố cho biết đã chi tới vài trăm triệu USD nhằm thanh toán các khoản chi phí lớn về y tế, xét xử tội phạm và thực thi luật pháp liên quan thuốc giảm đau. Năm 2017, nước Mỹ đã phải chi 115 tỉ USD để điều trị cho những người nghiện thuốc giảm đau nhóm opioid và chăm sóc những đứa trẻ có cha mẹ bị mất sức lao động hoặc tử vong vì nó.
Việc lạm dụng thuốc giảm đau thuộc nhóm opioid ở Mỹ gia tăng ngoài ý thức chấp hành pháp luật của các công ty dược còn được cho là có một phần nguyên nhân từ sự quản lý lỏng lẻo của giới chức nước này. Theo kết quả một cuộc điều tra do các chuyên gia thuộc Đại học Johns Hopkins thực hiện, hàng nghìn bệnh nhân ở Mỹ đã được kê đơn sử dụng Fentanyl - một loại thuốc giảm đau thuộc nhóm opioid cực mạnh và có thể gây nghiện - trong quá trình điều trị, nhưng từ 1/3 đến một nửa trong số đó không cần thiết sử dụng loại thuốc giảm đau này.
Trước tình hình đó, tháng 10/2017, cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump đã tuyên bố lạm dụng thuốc giảm đau là tình trạng khẩn cấp về sức khỏe cộng đồng quốc gia. Để siết chặt việc kê đơn thuốc giảm đau có chứa tiền chất ma túy, Bộ Tư pháp Mỹ đã thành lập một đơn vị phụ trách giám sát việc lạm dụng và sử dụng không đúng cách thuốc giảm đau có tính chất gây nghiện. Bộ trưởng Tư pháp khi đó cũng bổ nhiệm 12 công tố viên nhằm điều tra các gian lận trong ngành y và đưa những người vi phạm ra xét xử.
Giới phân tích cho rằng, thỏa thuận vừa qua là một bước tiến lớn trong nỗ lực của giới chức Mỹ nhằm buộc các hãng dược phẩm chịu trách nhiệm về hành động của họ. Tuy nhiên, việc bồi thường được cho là vẫn chưa đủ sức răn đe trước hậu quả khôn lường mà thuốc giảm đau nhóm opioid gây ra. Do đó, có nhiều ý kiến cho rằng, các nhà chức trách Mỹ cần phải có những biện pháp cứng rắn hơn mới có thể ngăn chặn triệt để tình trạng nói trên.