Cha truyền con nối
Ngày 20/5/1925, tại Moscow, trong gia đình của cặp vợ chồng Andrei và Julia Tupolev, một cậu bé kháu khỉnh chào đời, được cha mẹ đặt tên cho là Alexei. Sau khi Đức Quốc xã tấn công Liên Xô vào tháng 6/1941, Alexei Tupolev khi đó đang là học sinh được sơ tán đến Omsk. Anh tốt nghiệp trung học vào năm 1942 - năm khó khăn nhất đối với Liên Xô.
Vì một số lý do, Alexei được miễn nghĩa vụ quân sự và bắt đầu làm việc trong phòng thiết kế ở Omsk do chính cha của anh là người đứng đầu. Không hổ danh là con của nhà thiết kế nổi tiếng, Alexei nhanh chóng có những phát kiến đáng chú ý. Trong điều kiện chiến tranh, các nhà thiết kế đã cố gắng tiết kiệm kim loại khan hiếm.
Trong bối cảnh đó, sản phẩm đầu tiên của Alexei là phần đuôi bằng gỗ của thân máy bay ném bom Tu-2 đã được chấp nhận và được đưa vào sản xuất hàng loạt. Năm 1943, Alexei trở về thủ đô để vào Học viện Hàng không Moscow. Tốt nghiệp đại học, anh trở về Phòng thiết kế ở Omsk và tham gia phát triển dự án máy bay ném bom chiến lược tương lai Tu-16 có mã danh là Dự án 88. Trong quá trình này, Alexei đã đề xuất cách lắp động cơ ở gốc cánh.
Sau khi thảo luận với Tổng công trình sư, cách sắp xếp này đã được thông qua để phát triển hơn nữa. Đến năm 1956, đơn vị của Andrei Tupolev được giao nhiệm vụ thiết kế các phương tiện không người lái chiến đấu siêu thanh. Hiểu rõ được rằng một hướng đi mới trong công việc của đơn vị nên được phát triển bởi các kỹ sư trẻ, người cha Andrei Tupolev đã quyết định giao phó nhiệm vụ mới cho con trai mình. Quả thực, đó là một nhiệm vụ tương đối khó khăn và thú vị. Yêu cầu kỹ thuật cho những chiếc máy bay này khó hơn nhiều so với máy bay có người lái.
 |
| Một siêu phẩm của người chinh phục bầu trời Alexei Tupolev |
Vì vậy, bộ phận K, tức bộ phận phụ trách việc chế tạo cỗ máy không người lái, đã được thành lập dưới sự chỉ đạo của Andrei Tupolev với tư cách là nhà thiết kế chính. Những kỹ sư trẻ tài năng đã tìm được những giải pháp mới. Kết quả là việc tạo ra máy bay trinh sát không người lái tầm xa Tu-123 Yastreb đã phục vụ trong Không quân Liên Xô vào những năm 1964 - 1972.
Đây chính là nguyên mẫu của máy bay trinh sát Tu-139 Yastreb-2 - máy bay không người lái có thể hạ cánh độc lập, máy bay không người lái trinh sát cỡ nhỏ Tu-143 Reis – máy bay được trang bị cho quân đội Liên Xô vào năm 1976 và hiện vẫn đang hoạt động, máy bay không người lái trinh sát chiến thuật Tu-141 Strizh cũng như việc tạo ra máy bay không người lái trinh sát chiến thuật Tu-300 Korshun.
Đến đầu những năm 1960, Andrei Tupolev đã giao cho con trai mình một nhiệm vụ mới là thiết kế máy bay chở khách siêu thanh đầu tiên trên thế giới - công trình tham vọng nhất của Liên Xô lúc bấy giờ. Được sự tín nhiệm của cha và các lãnh đạo khác. Alexei Tupolev trở thành nhà lãnh đạo của dự án Tu144. Sau khi cha qua đời vào năm 1973, Andrei Tupolev được bổ nhiệm làm Tổng công trình sư của Phòng thiết kế ở Omsk.
Tại thời điểm đó, ông phải tham gia cùng lúc vào một số dự án khác, như cải thiện đặc điểm bay của máy bay siêu thanh tầm xa Tu-22M, hiện đại hóa máy bay chiến lược Tu-95 sử dụng động cơ tua bin cánh quạt, đưa vào sử dụng máy bay Tu-154B. Dự án Tu-144 cuối cùng hoàn tất phần nghiên cứu. Có điều, sử dụng máy bay chở khách siêu thanh đòi hỏi cả một cuộc cách mạng kỹ thuật trong ngành hàng không dân dụng Liên Xô.
Trong khi đó, vào lúc bấy giờ, ban lãnh đạo của hãng hàng không quốc gia Liên Xô Aeroflot vẫn chưa sẵn sàng thực hiện những thay đổi cơ bản. Do đó, họ không chấp nhận mẫu máy bay mới. Kết quả là toàn bộ chương trình phát triển máy bay siêu thanh dân dụng đã bị bãi bỏ. Máy bay Tu-144 đã không trở thành đối thủ cạnh tranh của máy bay siêu thanh Concorde của Pháp và Anh.
Sự ra đời của những chiếc “Thiên nga trắng”
Khi cha còn sống, Alexei Tupolev đã tham gia vào cuộc thi phát triển máy bay tấn công chiến lược đầy hứa hẹn. Từ tiềm năng sáng tạo mạnh mẽ và nhiều kinh nghiệm trong việc phát triển các dòng máy bay Tu-22M và Tu144, giới lãnh đạo Liên Xô khi đó đã giao nhiệm vụ chế tạo máy bay mang tên lửa chiến lược mới cho Tupolev.
Dự án Tu-160 chế tạo dòng máy bay độc đáo với các giải pháp công nghệ có sự tham gia của nhiều doanh nghiệp và tổ chức khoa học của ngành hàng không và các ngành liên quan dưới sự giám sát kỹ thuật của Alexei Tupolev và Phó giám đốc thiết kế dự án Valentin Bliznyuk. Vào tháng 12/1981, chiếc máy bay đã thực hiện thành công chuyến bay thử nghiệm đầu tiên.
Sau các thử nghiệm kéo dài để loại bỏ những vấn đề kỹ thuật ban đầu, Không quân tầm xa Liên Xô đã nhận được máy bay chiến đấu tuyệt vời. Cho đến nay, đây vẫn là một trong những loại máy bay chủ lực của Lực lượng Không quân Vũ trụ Nga. Hiện, máy bay này đang trải qua quá trình hiện đại hóa và sẽ ở lại trong thành phần bộ ba hạt nhân của Nga trong một thời gian dài.
 |
| Dòng máy bay siêu thanh Tu-144 |
Trong lĩnh vực hàng không cận âm dân sự - tức những máy bay có thể di chuyển với tốc độ nhanh gần bằng vận tốc âm thanh, Alexei Tupolev đã phát triển các loại máy bay thể hiện những thành tựu mới nhất của khí động học cận âm, các tổ hợp bay và điều hướng mới, hệ thống điều khiển, động cơ mới tiết kiệm nhiên liệu và tiếng ồn thấp. Ví dụ, các dự án máy bay Tu-204/214 và Tu334 tầm ngắn đáp ứng các yêu cầu của thế kỷ 21.
Đáng tiếc, sự sụp đổ của Liên Xô và những bất ổn kinh tế trong những năm 1990 đã làm chậm sự phát triển của ngành chế tạo máy bay dân dụng Nga trong một thời gian dài. Dòng máy bay Tu-204/214 hiện đang được sản xuất lô nhỏ và Nga chỉ còn lại một chiếc Tu-334 duy nhất. Cùng với các công việc nghiên cứu chế tạo máy bay trên thực tế, Anh hùng Lao động xã hội chủ nghĩa, Viện sĩ Alexei Tupolev còn là người đứng đầu tổ bộ môn tại Đại học Công nghệ Quốc gia Moscow và đào tạo các chuyên gia hạng nhất.
Vào tháng 5/2001, Alexei Tupolev đã qua đời sau một thời gian mắc trọng bệnh. Dù không trở nên nổi tiếng khắp thế giới như người cha của mình nhưng Alexei Tupolev vẫn là người đã có những đóng góp đáng kể vào sự phát triển của hàng không Liên Xô và Nga. Các sinh viên của ông cho đến nay vẫn đang tiếp tục phát triển ngành công nghiệp hàng không Nga, dần dần hồi sinh các dự án dân sự của ông. Theo đề xuất của Tổng thống Nga, các nhà sản xuất máy bay của nước này đang nghiên cứu khả năng chế tạo phiên bản dân dụng của máy bay chiến đấu siêu thanh Tu-160
