Theo Luật sư Vi Văn Diện - Giám đốc Công ty Luật TNHH Thiên Minh, tại Điều 584 BLDS 2015 quy định trách nhiệm bồi thường thiệt hại phát sinh trong 3 trường hợp.
Một là, người nào có hành vi xâm phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, uy tín, tài sản, quyền, lợi ích hợp pháp khác của người khác mà gây thiệt hại thì phải bồi thường, trừ trường hợp Bộ luật Dân sự, luật khác có liên quan quy định khác.
Hai là, người gây thiệt hại không phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong trường hợp thiệt hại phát sinh là do sự kiện bất khả kháng hoặc hoàn toàn do lỗi của bên bị thiệt hại, trừ trường hợp có thỏa thuận khác hoặc luật có quy định khác.
Cuối cùng, trường hợp tài sản gây thiệt hại thì chủ sở hữu, người chiếm hữu tài sản phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại; trừ trường hợp thiệt hại phát sinh là do sự kiện bất khả kháng hoặc hoàn toàn do lỗi của bên bị thiệt hại, trừ trường hợp có thỏa thuận khác hoặc luật có quy định khác.
Cũng theo Luật sư Vi Văn Diện, xuất phát từ năng lực chủ thể của cá nhân khi tham gia vào quan hệ dân sự, BLDS 2015 quy định năng lực hành vi, tình trạng tài sản và khả năng bồi thường của cá nhân. Theo đó, người từ đủ 18 tuổi trở lên gây thiệt hại thì phải tự bồi thường.
Người chưa đủ 15 tuổi gây thiệt hại mà còn cha, mẹ thì cha, mẹ phải bồi thường toàn bộ thiệt hại; nếu tài sản của cha, mẹ không đủ để bồi thường mà con chưa thành niên gây thiệt hại có tài sản riêng thì lấy tài sản đó để bồi thường phần còn thiếu, trừ trường hợp quy định tại Điều 599 BLDS 2015.
Người từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi gây thiệt hại thì phải bồi thường bằng tài sản của mình; nếu không đủ tài sản để bồi thường thì cha, mẹ phải bồi thường phần còn thiếu bằng tài sản của mình.
Người chưa thành niên, người mất năng lực hành vi dân sự, người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi gây thiệt hại mà có người giám hộ thì người giám hộ đó được dùng tài sản của người được giám hộ để bồi thường; nếu người được giám hộ không có tài sản hoặc không đủ tài sản để bồi thường thì người giám hộ phải bồi thường bằng tài sản của mình; nếu người giám hộ chứng minh được mình không có lỗi trong việc giám hộ thì không phải lấy tài sản của mình để bồi thường.
Đối chiếu theo quy định tại Điều 593 BLDS 2015 thì thời hạn hưởng bồi thường thiệt hại do tính mạng, sức khỏe bị xâm phạm được quy định như sau:
Trường hợp người bị thiệt hại mất hoàn toàn khả năng lao động thì người bị thiệt hại được hưởng bồi thường từ thời điểm mất hoàn toàn khả năng lao động cho đến khi chết, trừ trường hợp có thỏa thuận khác.
Trường hợp người bị thiệt hại chết thì những người mà người này có nghĩa vụ cấp dưỡng khi còn sống được hưởng tiền cấp dưỡng từ thời điểm người có tính mạng bị xâm phạm chết trong thời hạn sau đây: Người chưa thành niên hoặc người đã thành thai là con của người chết và còn sống sau khi sinh ra được hưởng tiền cấp dưỡng cho đến khi đủ mười tám tuổi, trừ trường hợp người từ đủ mười lăm tuổi đến chưa đủ mười tám tuổi đã tham gia lao động và có thu nhập đủ nuôi sống bản thân.
Người thành niên nhưng không có khả năng lao động được hưởng tiền cấp dưỡng cho đến khi chết. Đối với con đã thành thai của người chết, tiền cấp dưỡng được tính từ thời điểm người này sinh ra và còn sống.
Tuy nhiên, theo Giám đốc Công ty Luật TNHH Thiên Minh, đối với chế định bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng, hiện vẫn còn một số bất cập như chưa có quy định về bồi thường tổn thất tinh thần khi tài sản bị xâm phạm.
Đưa ra dẫn chứng, Luật sư Diện nêu: Tại Điều 592 BLDS 2015 có quy định thiệt hại do danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm bao gồm: chi phí hợp lý để hạn chế, khắc phục thiệt hại; thu nhập thực tế bị mất hoặc bị giảm sút; thiệt hại khác do luật quy định.
Người chịu trách nhiệm bồi thường trong trường hợp danh dự, nhân phẩm, uy tín của người khác bị xâm phạm phải bồi thường thiệt hại theo quy định tại khoản 1 Điều này và một khoản tiền khác để bù đắp tổn thất về tinh thần mà người đó gánh chịu. Mức bồi thường bù đắp tổn thất về tinh thần do các bên thỏa thuận; nếu không thỏa thuận được thì mức tối đa cho một người có danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm không quá mười lần mức lương cơ sở do Nhà nước quy định.
Tương tự như vậy, người chịu trách nhiệm bồi thường trong trường hợp sức khỏe người khác bị xâm phạm quy định tại Điều 590 BLDS 2015, người chịu trách nhiệm bồi thường trong trường hợp tính mạng của người khác bị xâm phạm đều có nghĩa vụ bồi thường tổn thất tinh thần. Như vậy, nếu như một chủ thể bị xâm phạm đến tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, uy tín sẽ có thể được bồi thường đối với cả thiệt hại vật chất và tổn thất về tinh thần.
“Nhưng trong trường hợp tài sản bị xâm phạm, BLDS 2015 chỉ công nhận xảy ra thiệt hại về vật chất mà không công nhận tồn tại thiệt hại do tổn thất về tinh thần. Trong khi đó, khi tài sản bị xâm phạm, thiệt hại do tổn thất tinh thần không hoàn toàn bị loại trừ. Bởi có rất nhiều tài sản có ý nghĩa, có giá trị về mặt tinh thần đối với người có tài sản bị xâm phạm như kỷ vật, di vật, quà tặng,…Việc xâm phạm đến những tài sản đó hoàn toàn có thể gây ra những tổn thất về mặt tinh thần, ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp chính đáng của họ. Dưới một khía cạnh nào đó, đây có thể là một bất cập cần có hướng dẫn và quy định cụ thể” - Luật sư Diện cho hay.
