Cho đến nay, việc 2 ông ra đi trong cùng 1 ngày vẫn được nhiều người xem như một sự tình cờ đến bất ngờ, là thể hiện của mối bất đồng vô biên giữa họ.
Cuộc đổi vai ở Nhà Trắng
Năm 1789, đại cử tri đoàn ở Mỹ lần đầu tiên nhóm họp để chọn ra một vị tổng thống cho nước. Trong số những ứng cử viên triển vọng là John Adams - một luật sư và cũng là một nhà ngoại giao đầy tham vọng đến từ Massachusetts.
Tuy nhiên, tại cuộc bầu cử này, ông George Washington đã được bầu làm tổng thống đầu tiên của Mỹ. Là người về nhì sau Washington, ông Adams trở thành phó tổng thống đầu tiên của nước nước này. Đến năm 1796, ông đánh bại ông Thomas Jefferson, trở thành Tổng thống thứ 2 của nước Mỹ và là Phó Tổng thống đầu tiên được bầu giữ chức Tổng thống.
Trong nhiệm kỳ của mình, ông Adams được biết tới nhiều nhất với công lao duy trì hòa bình giữa Mỹ và Pháp. Ông cũng là Tổng thống đầu tiên sống trong Nhà Trắng. Tuy nhiên, do bị ông Thomas Jefferson đánh bại trong kỳ bầu cử năm 1800 nên John Adams chỉ sống trong Nhà Trắng được 4 tháng.
Kế nhiệm ông Adams, ông Thomas Jefferson trở thành Tổng thống thứ 3 của nước Mỹ, cũng là một trong những Tổng thống nổi tiếng nhất trong lịch sử nước này. Được phân công cùng ông Adams và 1 số người khác soạn thảo bản Tuyên ngôn độc lập của Mỹ nhưng Jefferson vẫn được xem là người chấp bút văn bản nổi tiếng của Mỹ.
Nhiệm kỳ đầu tiên của Tổng thống Jefferson vô cùng thành công khi ông đã giảm quy mô của lực lượng vũ trang và tình trạng quan liêu trong chính phủ, giảm số nợ của nước này từ 80 triệu USD xuống còn 57 triệu USD chỉ trong 2 năm đầu nắm quyền. Thành tựu lớn nhất của Jefferson là việc đã mua cả dải đất từ sông Mississippi tới dãy Rocky từ Pháp với giá chỉ 15 triệu USD, từ đó tăng gấp đôi diện tích của nước Mỹ.
 |
| John Adams và Thomas Jefferson trong một cuộc gặp mặt |
Tổng thống Jefferson cũng là người đã đặt dấu chấm hết cho vấn đề hải tặc Barbary vốn khiến việc vận chuyển hàng hóa của người Mỹ qua Địa Trung Hải bị gián đoạn trong nhiều thế kỷ. Ngoài ra, ông cũng tạo lập được một số thành tích khác.
Trên thực tế, Tổng thống thứ 2 và Tổng thống thứ 3 của nước Mỹ đều là bạn bè trong nhóm Ái quốc (Patriot). Hai ông cũng là những thành viên cuối cùng trong số các nhà cách mạng đầu tiên của Mỹ đứng lên chống lại Đế quốc Anh và tạo nên một hệ thống chính trị mới ở các thuộc địa còn sống. Cả 2 cũng đều có niềm tin sâu sắc vào dân chủ và quyền sống, tự do và mưu cầu hạnh phúc. Về sau, họ đều có sự nghiệp chính trị thành công rực rỡ, được người đời kính nể.
Mối quan hệ đầy sóng gió
Các sử gia từ lâu đã tập trung vào mối quan hệ đầy biến động của 2 vị tổng thống của nước Mỹ. Ông Gordon S.Wood trong cuốn sách “Những người bạn bị chia rẽ: John Adams và Thomas Jefferson” cho hay, tình bạn của ông Adams và ông Jefferson bắt đầu từ những ngày đầu lập quốc.
Lúc bấy giờ, quan điểm chính trị của họ rất khác nhau, trong khi ông Adams ủng hộ một chính quyền trung ương tập quyền mạnh mẽ thì ông Jefferson lại ra sức thúc đẩy việc trao quyền cho các bang. Tuy nhiên, dù có quan điểm trái ngược nhau nhưng họ lại vẫn duy trì mối quan hệ hữu hảo nhờ tôn trọng và quý mến nhau sâu sắc.
Khi ông Adams được bầu làm Phó Tổng thống dưới thời Tổng thống George Washington, ông Jefferson được bổ nhiệm làm Ngoại trưởng. Chính từ đây, mối quan hệ của họ bắt đầu tan vỡ. Sau khi Tổng thống đầu tiên của nước Mỹ là ông Washington quyết định không ra tranh cử nhiệm kỳ thứ 3, khoảng trống quyền lực đã hình thành. Đây cũng là lúc các ông Adams và Jefferson chạy đua với nhau để giành vị trí này. Những mâu thuẫn giữa họ được dịp bộc phát trên nhiều vấn đề, trong đó có quan điểm của họ về Cách mạng Pháp.
Tại cuộc bầu cử năm 1796, ông Adams đã chiến thắng nhờ có nhiều hơn 3 phiếu đại cử tri. Mâu thuẫn giữa họ thể hiện rõ nét ở chỗ theo quy định bầu cử lúc bấy giờ, ứng cử viên về vị trí thứ 2 sẽ trở thành Phó Tổng thống nhưng khi ông Adams mời Jefferson tham gia thành lập chính phủ lưỡng đảng, ông này đã kiên quyết từ chối.
Năm 1800, khi cuộc bầu chọn Tổng thống thứ 3 của Mỹ diễn ra, các ông Adams và Jefferson lại một lần nữa đối mặt. Tuy nhiên, khi này, những cuộc tranh luận giữa họ đã dần vượt khỏi những tranh cãi về chính sách và trở thành những cuộc công kích cá nhân.
Những thành viên trong chiến dịch tranh cử của ông Jefferson chỉ trích ông Adams là “kẻ có bản tính hài hước nửa vời”, cáo buộc ông là người đã đưa nạn mại dâm từ Anh vào Mỹ. Họ còn tố vị Tổng thống đã lên kế hoạch cho con trai kết hôn với con gái của vua George III để gia tộc của mình có dòng máu hoàng gia. Trong khi đó, phe ủng hộ Tổng thống Adams đã gọi ông Jefferson là kẻ hèn nhát, vô đạo…
Nhiều người cho rằng những công kích cá nhân giữa ông Donald Trump và bà Hillary Clinton tại cuộc bầu cử tổng thống năm 2016 cũng không thể kịch liệt bằng được cuộc đấu đá nhau để giành chiếc ghế Tổng thống Mỹ của các ông Adams và Jefferson gần 200 năm trước đó.
Bà Abigail Adams (vợ của ông John Adams) thậm chí còn than thở rằng chiến dịch tranh cử tổng thống năm 1800 đã hủy hoại tâm trí và đạo đức của những con người tinh hoa và đáng kính nhất của thế giới. Kết thúc cuộc bầu cử, chiến thắng đã gọi tên Jefferson. Cay đắng vì thất bại, ông Adams đã bỏ đi ngay khi kết thúc nhiệm kỳ, thậm chí không thèm dự lễ nhậm chức của người kế nhiệm. Hai ông đã không nói chuyện với nhau trong suốt 12 năm sau đó.
Chứng kiến mối quan hệ căng thẳng giữa 2 chính khách vĩ đại này, ông Benjamin Rush - một nhà lãnh đạo dân sự và là một trong những người đã ký Tuyên ngôn Độc lập của nước Mỹ - đã viết thư cho cả 2 người, vờ nói với người này rằng người kia muốn nối lại tình bạn của họ. Ông Rush cũng viết thư cho cả 2 người, nói với họ rằng ông mơ thấy 2 người nối lại tình bạn trước khi cùng qua đời.
Quả thực, năm 1812, ông Adams và ông Jefferson bắt đầu viết thư lại cho nhau. Trong đó, ông Adams là người đầu tiên phá vỡ sự im lặng khi gửi cho ông Jefferson một lá thư chúc mừng năm mới đề ngày 1/1/1812. Jefferson sau đó cũng đã hồi đáp.
Tổng cộng, họ đã gửi hơn 185 lá thư cho nhau. Mối quan hệ của họ đã có lúc êm ấm trở lại, đến mức ông Jefferson thậm chí còn viết: “Cổ tay và ngón tay của tôi bị tê liệt, khiến cho tôi viết chậm và tốn nhiều công sức mới viết được. Thế nhưng, khi viết cho ông, tôi không còn những cảm giác đó mà chỉ nghĩ về những ngày xưa, khi tuổi trẻ và sức khỏe khiến tất cả mọi thứ đều vui tươi”.
Nhưng rồi tình bạn của họ vẫn có lúc căng thẳng và sự mâu thuẫn của họ vẫn trở về đỉnh điểm. Ngày 4/7/1826 - đúng 50 năm sau ngày bản Tuyên ngôn độc lập của Mỹ được công bố, ông Adams trút hơi thở cuối cùng. Các sử học tin rằng, trong lúc hấp hối do bệnh thương hàn, ông vẫn lẩm bẩm rằng: “Thomas Jefferson vẫn còn sống”. Ông không hề biết rằng người bạn cũ, cựu đối thủ chính trị của ông cũng đã qua đời trước đó vài giờ.
