Theo truyền thuyết, có một lần sông Lam nổi sóng cuốn trôi của cải, nhà cửa người dân trong vùng ra biển. Ông Đùng, một người có sức mạnh phi thường, có thể dời non lấp biển, khi thấy nước sông cuồn cuộn hại dân lành đã đứng ra ngăn dòng lũ. Mải mê chống lũ, ông Đùng quên cả nắm cơm không kịp ăn. Hôm sau nắm cơm hóa đá, mọc thành núi chống lũ cùng ông Đùng.
Thời Trịnh - Nguyễn phân tranh, Rú Cơm là một vọng quan sát. Trong cuộc kháng chiến chống Pháp, hưởng ứng phong trào đấu tranh của công nhân Vinh – Bến Thủy, ông Nguyễn Liệu (còn gọi Nguyễn Tiêu) và ông Đậu Cảnh, hai đảng viên ở xã An Lạc (nay gọi là thị trấn Xuân An) được giao nhiệm vụ cắm cờ trên đỉnh Rú Cơm vào tối 30/4, sáng 1/5/1930. Cần cắm cờ ở đây vì vị trí này sát phà Bến Thủy, người ra Bắc vào Nam lúc nào tấp nập, còn đối diện với TP Vinh, sẽ gây được tiếng vang.
Tuy nhiên, việc cắm cờ ở đây rất khó vì ở dưới chân Rú Cơm có một trung đội lính khố xanh, do một tên Tây lùn độc ác khét tiếng chỉ huy. Sau khi trinh sát nắm tình hình, hai ông bàn với nhau thời điểm vào 1h sáng, phà ngưng hoạt động, bọn lính canh gác đã mệt, cắm cờ là thích hợp nhất.
Đúng như nhận định, tối 30/4 vào lúc 1h sáng, hai ông bí mật tiếp cận Rú Cơm thấy tên lính khố xanh gác dựa súng vào người ngủ say như chết. Ông Đậu Cảnh cảnh giới, ông Nguyễn Liệu trèo lên cột điện trên đỉnh Rú Cơm treo cờ. Treo cờ xong tên lính khố xanh vẫn ngủ, hai ông nhét tập truyền đơn vào miếu trung đội lính khố xanh đồn trú.
Sáng 1/5, đúng Ngày Quốc tế Lao động, hàng nghìn người dân qua phà Bến Thủy, người dân huyện Nghi Xuân, dân Vinh- Bến Thủy vô cùng phấn khởi thấy lá cờ đỏ búa liềm tung bay trước gió. Lá cờ đã cổ vũ cho tinh thần đấu tranh của đoàn biểu tình.
Trong cuộc chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ, tại Rú Cơm quân ta đào hầm cất vũ khí, trên đỉnh bố trí trung đội 2 khẩu súng 12,7 ly bắn máy bay tầm thấp. Trung đội này cùng bộ đội phòng không, dân quân tự vệ đánh trả máy địch quyết liệt bảo vệ phà Bến Thủy, cảng Bến Thủy, Nhà máy điện Vinh, Kho xăng dầu, lập nhiều chiến công.
Dưới chân núi là hầm để bộ đội, công nhân phục vụ phà Bến Thủy nghỉ ngơi. Lưng chừng núi phía Bắc, các chiến sĩ làm nhiệm vụ ở bến phà khoét chiếc hầm, đặt một ngọn đèn, để đêm tối nhắm vào đó làm chuẩn cho phà cập bến.
Máy bay địch không ngờ ở giữa Rú Cơm có một ngọn đèn, đêm đêm làm hoa tiêu cho những chuyến phà chở quân, vũ khí, trang bị chi viện cho chiến trường. Mặt nước dưới chân núi quân ta đào các âu cất giấu phà, tránh máy bay địch phát hiện. Rú Cơm hiên ngang đứng giữa tọa độ lửa, đóng góp vào chiến thắng.
