Đến bản Suối Lìn (xã Vân Hồ, huyện Vân Hồ, Sơn La) trải nghiệm văn hóa của đồng bào Dao Tiền đều bị ấn tượng bởi những nét độc đáo trong văn hóa truyền thống vẫn được lưu giữ của họ, từ ngôn ngữ, trang phục, các nghi lễ… đặc biệt là trong phong tục cưới hỏi của dân tộc Dao Tiền có những nét đặc trưng, vẻ đẹp riêng.
Cả bản Suối Lìn có 174 hộ người Dao Tiền sinh sống. Trải qua thời gian, việc giữ gìn bản sắc văn hóa của đồng bào Dao Tiền ở Suối Lìn đã có sự điều chỉnh hài hòa giữa bản sắc văn hóa truyền thống và nếp sống văn hóa, văn minh hiện đại, song họ vẫn giữ gìn cho mình một vốn văn hóa bản địa vô cùng đặc sắc.
Đồng bào Dao Tiền luôn có ý thức giữ gìn, duy trì và bảo tồn phong tục, tập quán của dân tộc mình, các hoạt động giao tiếp hàng ngày đều bằng ngôn ngữ bản địa, người già vẫn mặc trang phục truyền thống với những hoa văn và họa tiết rực rỡ. Theo phong tục, đồng bào Dao Tiền quan niệm hôn nhân là một việc trọng đại không chỉ đối với đôi trai gái mà còn với cả hai bên gia đình, dòng họ.
Ngồi thư thái trước hiên nhà, già bản Đặng Văn Lả (78 tuổi) kể: Trước kia người Dao chỉ được phép lấy người cùng dân tộc, nhưng ngày nay, trai gái được tự do kết duyên với người dân tộc khác. Việc cưới hỏi ngày nay vẫn diễn ra các nghi lễ theo đúng phong tục tập quán của dân tộc. Những nghi lễ cưới truyền thống của người Dao Tiền vẫn được duy trì, đó là lễ dạm hỏi (xem tuổi cô dâu, chú rể) và 3 nghi lễ chính là lễ xin dâu, lễ cắt khẩu và lễ nhập khẩu cho cô dâu.
Nếu đôi trẻ hợp ý và được phép của hai bên gia đình, người con trai sẽ sang nhà gái giúp đỡ việc ruộng, vườn, việc nhà trong 3 ngày. Đây cũng là thời gian để xem nhà gái có ưng thuận con rể tương lai không. Sau đó, nhà trai chuẩn bị lễ để thầy cúng làm lễ báo cáo với tổ tiên nhà trai, xin phép được đưa đồ lễ dẫn cưới sang nhà gái. Nhà trai thường cử 12 người cả nam và nữ đưa đồ lễ sang nhà gái và ở lại phục vụ đám cưới tại nhà gái. Nhà gái đón tiếp nhà trai, làm lễ cắt khẩu, nhập khẩu cho cô dâu.
| |
Nghi thức lễ xin dâu của người Dao Tiền. |
Trong ngày cưới của đồng bào dân tộc Dao Tiền ở Suối Lìn, cô dâu mặc quần áo dân tộc, khăn đội đầu thêu hoa văn có dua hai đầu được thêu bằng những sợi chỉ có sắc màu sặc sỡ và các phụ kiện trang sức như vòng cổ, vòng tay, dây chuyền cổ đều mang nét văn hóa của dân tộc Dao. Còn trang phục của chú rể đơn giản hơn với chiếc áo truyền thống thêu hoa văn của dân tộc Dao.
Ngoài phong tục cưới hỏi, trong đời sống văn hóa tinh thần của đồng bào Dao Tiền bản Suối Lìn khá phong phú và gắn liền với sản xuất nông nghiệp. Vào đầu năm mới, bản tổ chức Lễ hội cầu mùa, với mong muốn một năm mưa thuận gió hòa, cây cối xanh tốt, mùa màng bội thu. Đặc biệt, duy trì Lễ cấp sắc là thủ tục không thể thiếu của người đàn ông dân tộc Dao, được cấp sắc mới được coi là người đàn ông trưởng thành và có đủ quyền tham gia các công việc của cộng đồng.
Giờ đây, người Dao Tiền ở Suối Lìn đang hòa nhập cùng dòng chảy văn hóa với các dân tộc khác, giảm những tục lệ rườm rà, phức tạp cho phù hợp với cuộc sống hiện đại nhưng vẫn mang đậm bản sắc dân tộc mình. Bà con tích cực tham gia phát triển kinh tế, xây dựng nông thôn mới, giữ gìn môi trường, xây dựng bản làng ngày càng no ấm.
Các lễ hội truyền thống vẫn được giữ gìn, tuy nhiên quy mô, thời gian tổ chức có giảm bớt. Đơn cử như Lễ đặt tên trước kia diễn ra trong 2 ngày, 2 đêm, nay rút ngắn còn 2 ngày, 1 đêm; đám ma trong bản chỉ để qua 1 đêm, tối đa 24 tiếng sẽ đưa đi chôn cất theo quy ước, hương ước của bản...
Những nét đặc trưng văn hóa về trang phục, tín ngưỡng, phong tục tập quán của đồng bào Dao Tiền vẫn luôn được bà con nơi đây gìn giữ, bảo tồn, tạo nên sự đa dạng, phong phú trong cộng đồng các dân tộc. Đó cũng là những nét đẹp trong đời sống văn hóa cần giữ gìn, phát huy và trân trọng.