Những ngày cuối tháng 4, khi cả nước đang hướng tới kỷ niệm 47 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30-4-1975 – 30-4-2022), chúng tôi có dịp về thăm Cự Nẫm (thuộc huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình). Đây là vùng đất gắn với lịch sử văn hóa lâu đời kể từ khi hình thành cách đây 450 năm.
Trải qua hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, Cự Nẫm luôn đi đầu trong phong trào sản xuất giỏi, chiến đấu giỏi của huyện, hai lần được Đảng và Nhà nước tuyên dương đơn vị anh hùng. Bước qua những trận chiến tàn khốc ấy, Cự Nẫm khoác lên mình những cái tên thân mật như “làng chiến đấu kiểu mẫu”, “làng một đêm” và nay là “làng du lịch”.
Làng chiến đấu kiểu mẫu!
Về với vùng quê giàu truyền thống đánh giặc, giữ làng này, chúng tôi may mắn được thầy giáo dạy Lịch sử Nguyễn Hữu Phi (SN 1941) – Nguyên là Hiệu trưởng Trường THPT Hùng Vương, người chắp bút cuốn “Lịch sử Đảng bộ xã Cự Nẫm” giai đoạn 1945 – 2005 dẫn đi thăm thú một vòng quanh làng.
 |
Tượng đài Chiến thắng xã Cự Nẫm. |
Thầy Phi năm nay đã hơn 80 tuổi nhưng rất minh mẫn, vừa dẫn đường cho chúng tôi thầy vừa say sưa kể về những ngày tháng hào hùng trong hai cuộc kháng chiến vệ quốc.
“Trong những năm kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, Cự Nẫm là địa bàn chiến lược quan trọng của tỉnh Quảng Bình. Do Cự Nẫm là vùng xung yếu, kết nối 2 vùng kháng chiến Quảng Bình, là tiền đồn, chiếc áo giáp của vùng tự do Bố Trạch, đồng thời là vựa lúa, cung cấp lương thực, thực phẩm cho kháng chiến, do đó, ngôi làng nàyluôn là cái gai trong mắt của quân viễn chinh Pháp.” thầy Phi hào hứng nói.
Tính từ tháng 5/1947 đến tháng 3/1948, thực dân Pháp đã tổ chức 26 cuộc càn quét với nhiều quy mô khác nhau vào làng Cự Nẫm. Nhưng với quyết tâm “rào làng đánh giặc”, Cự Nẫm ngày ấy như một “bức thành đồng” bức thành đồng vững chắc trở thành “Làng chiến đấu kiểu mẫu” làm giặc Pháp mất ăn mất ngủ.
“Những năm kháng chiến chống thực dân Pháp, Cự Nẫm có nhiều địa danh làm nên lịch sử như Rú Nguốn, Cồn Tro, Cồn Nàn, Động Dôn, đồi Tăng Xê, đồi Vải Chết... Những địa danh đó là nơi diễn ra những trận đánh ác liệt, hàng trăm tên giặc Pháp đã bị tiêu diệt”, thầy Phi cho biết.
 |
Một góc trưng bày các hình ảnh, hiện vật lịch sử trong nhà truyền thống tại UBND xã Cự Nẫm. |
Sau gần 4 năm bị bức phá, tháng 12-1951, thực dân Pháp buộc phải rút khỏi Cự Nẫm. Sau ngày hòa bình lập lại, Cự Nẫm trở thành hợp tác xã nông nghiệp điển hình, là ngọn cờ đầu của miền Bắc.
Làng một đêm!
Bước qua cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, người Cự Nẫm chưa có đêm nào ngủ trọn giấc, bởi họ phải che chở những đoàn quân ra trận. Cự Nẫm một lần nữa được chọn là điểm tựa, là nơi đụng đầu của lịch sử, trở thành cửa ngõ ra Bắc vào Nam.
Thời điểm đó, Binh trạm 14 đóng ở Cự Nẫm là trạm trung chuyển Bắc - Nam, từ năm 1969-1973, đây là điểm dừng chân cuối cùng của bộ đội Trường Sơn trước khi vào chiến trường và cũng là điểm tập kết hàng hóa quân sự, là trạm trung chuyển, tiếp nhận chăm sóc thương bệnh binh chuyển ra từ chiến trường, cái tên “làng binh trạm” hay “làng một đêm” cũng từ đó mà ra đời.
“Với Cự Nẫm, ngày đó nhà dân là nơi nghỉ ngơi của bộ đội, là kho tập kết hàng hóa, vũ khí trước khi vận chuyển vào Nam. Người dân Cự Nẫm đã bảo vệ, nhường cơm và nhà ở để bộ đội nghỉ ngơi, có sức khỏe để sẵn sàng ra tiền tuyến, dù có thiếu thốn trăm bề nhưng lương thực thực phẩm của bộ đội đều không ai đụng đến.” thầy Phi kể.
 |
Xã Cự Nẫm hai lần được phong tặng Danh hiệu Anh hùng. |
Đối với những người lính ngày ấy, mảnh đất Cự Nẫm luôn để lại trong họ rất nhiều kỷ niệm, những ân tình khó có thể nào quên. Những người lính dù chỉ ở Cự Nẫm một đêm, ăn một bữa cơm hay ngắn hơn là chỉ gặp nhau vài giờ trong bom đạn cũng đã kịp nảy nở những mối tình chung thủy đến nay.
“Tôi năm đó chiến đấu tại chiến trường Quảng Trị, khi bị thương thì được đưa về hậu phương. Qua Cự Nẫm, tôi đã có dịp được gặp và quen vợ tôi bây giờ. Gặp cô dân quân vừa xinh đẹp lại vừa tếu chuyện, tôi phải lòng ngay. Sau đó chúng tôi cũng đôi lần viết thư, vài lần gặp gỡ rồi yêu nhau, đến với nhau và sống tại Cự Nẫm đến bây giờ”, ông Cao Văn Tơn (SN 1946) người lính quê gốc ở Thái Bình tươi cười kể về chuyện tình với cô dân quân Nguyễn Thị Luyến ở Cự Nẫm trong cuộc chiến ngày ấy.
 |
Mối lương duyên vợ chồng của người lính Trường Sơn quê Thái Bình Cao Văn Tơn và cô dân quân xã Cự Nẫm Nguyễn Thị Luyến. |
Không chỉ có mối tình của ông Tơn bà Luyến, mảnh đất Cự Nẫm thời kỳ ấy cũng là nhân chứng tình yêu cho không biết bao anh bộ đội Trường Sơn và các o dân quân Cự Nẫm. Sau ngày thống nhất non sông, những người lính mang theo lời hẹn ước vào chiến trường ấy đã trở lại. Rồi họ nên vợ thành chồng, hạnh phúc bên nhau trên mảnh đất chi chít hố bom này.
Làng du lịch!
Chiến tranh đã đi qua, Cự Nẫm của một thời đạn bom khốc liệt nay đã được phủ bởi xanh những quả đồi, những mảnh đất vườn đầy màu màu cây trái. Trong nhà truyền thống xã Cự Nẫm, vẫn còn đó những hiện vật của lịch sử, những danh hiệu cao quý được Đảng, Nhà nước phong tặng như: Danh hiệu Anh hùng Lao động (năm 1967) và Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân (năm 1996).
Trong thời kỳ đổi mới, Cự Nẫm đã không ngừng vươn lên và ngày càng phát triển “thay da đổi thịt”. Các loại hình du lịch cộng đồng tại Cự Nẫm bắt đầu được nhận diện trên bản đồ du lịch Quảng Bình với hàng chục cơ sở lưu trú, nhiều nhà nghỉ, khu du lịch sinh thái cũng như homestay, farmstay. Hàng chục địa điểm kinh doanh dịch vụ ăn uống, các cửa hàng có vị trí đẹp, phục vụ những món ăn dân dã, đặc trưng vùng miền.
 |
Cự Nẫm ngày nay đang trở thành một điểm đến thu hút du khách đến tham quan, du lịch. |
Theo ông Nguyễn Văn Lương, Chủ tịch UBND xã Cự Nẫm chia sẻ, từ làng quê có truyền thống anh hùng, ngày nay, Cự Nẫm vươn mình với những bước tiến vượt bậc trong phát triển kinh tế-xã hội, xây dựng nông thôn ngày càng đổi mới.
“Rất nhiều người dân ở làng quê thuần nông này giờ phát triển kinh tế du lịch, họ đã biết “biến tấu” hài hòa giữa cũ và mới, tự nhiên và nhân tạo trong làm du lịch để hấp dẫn du khách, đó cũng là yếu tố quan trọng để “Làng một đêm” năm xưa trở thành nơi níu chân du khách, không chỉ một đêm.” ông Lương cho biết.
Ngày nay, đến với Cự Nẫm, du khách có thể tham gia vào nhiều loại hình giải trí, tìm hiểu những nét văn hóa địa phương của “làng chiến đấu” xưa. Nép mình bên sông Son đẹp như tranh vẽ, người dân Cự Nẫm có những cách làm du lịch riêng nhằm thu hút du khách. Từng ngôi nhà bình dị quanh làng được trang trí bởi những chiếc đèn lồng tạo thành điểm nhấn khác lạ, khách đến lưu trọ, thăm làng vấn vương chẳng muốn rời xa.
 |
Bia di tích lịch sử Làng chiến đấu Cự Nẫm (xã Cự Nẫm, huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình). |
Để thúc đẩy hơn nữa sự phát triển du lịch tại địa phương này, tỉnh Quảng Bình cũng đã triển khai đề án Làng văn hóa du lịch Cự Nẫm. Cụ thể, UBND tỉnh Quảng Bình đã ban hành quyết định phê duyệt Đề án “Làng văn hóa du lịch Cự Nẫm” với mục tiêu đến 2025 đủ điều kiện công nhận khu du lịch cấp tỉnh, trở thành điểm đến tham quan, vui chơi giải trí hấp dẫn tại khu vực Bắc Trung Bộ.
Làng văn hóa du lịch Cự Nẫm sẽ được xây dựng có tổng diện tích 3.279ha, có hệ thống hạ tầng kỹ thuật đồng bộ, các cơ sở kinh doanh dịch vụ ăn uống, mua sắm đạt tiêu chuẩn phục vụ khách du lịch, đáp ứng tối thiểu 100.000 lượt khách mỗi năm; hệ thống cơ sở lưu trú du lịch đáp ứng tối thiểu 50.000 lượt khách lưu trú mỗi năm…
