Nghề muối ba khía đã có từ xa xưa tại vùng đất giàu sản vật Cà Mau. Không ai biết chính xác nghề muối ba khía hình thành từ khi nào, chỉ biết rằng đây là nghề truyền thống được truyền từ đời này qua đời khác.
Theo người dân địa phương truyền miệng rằng, cách nay nhiều năm, nguồn lợi ba khía rất phong phú. Đến mùa ba khía (khoảng tháng 7-9 âm lịch) bà con đi bắt ba khía chở bằng xuồng. Không tiêu thụ hết, bà con mới nghĩ ra cách muối ba khía để bảo quản được lâu hơn…
Hiện nay nghề muối ba khía vẫn đang phát triển tại các huyện của tỉnh Cà Mau như: Đầm Dơi, Phú Tân, Năm Căn, tập trung phổ biến và phát triển mạnh ở thị trấn Rạch Gốc (huyện Ngọc Hiển). Đặc biệt, đây là vùng đất có nguyên liệu ba khía ngon nổi tiếng, góp phần đưa sản phẩm muối ba khía ngày càng vươn xa… Mỗi năm, hàng chục tấn ba khía muối được tiêu thụ khắp tỉnh, thành trong cả nước.
 |
Ba khía muối là một trong những đặc sản đặc trưng của tỉnh Cà Mau. |
Cô Nguyễn Thị Vân (ngụ tai thị trấn Rạch Gốc, huyện Ngọc Hiển) cho biết: Con ba khía tại vùng đất thị trấn Rạch Gốc ngon là do nguồn thức ăn và điều kiện tự nhiên nơi đây tạo ra. Để tạo ra sản phẩm chất lượng, các cơ sở sản xuất ba khía muối đã kỹ lưỡng từ lựa chọn nguyên liệu đầu vào đến các công đoạn chế biến, để ba khía muối giữ được hương vị đặc trưng, thịt chắc khi đến tay người tiêu dùng.
Còn chị Nguyễn Hồng Đạm (hộ kinh doanh đã nhiều năm làm nghề muối ba khía tại thị trấn Rạch Gốc, huyện Ngọc Hiển) chia sẻ: Ba khía Rạch Gốc nổi tiếng là nhờ địa hình ở đây, như trời phú cho nó ngon. Các cây đước, cây mắm, phù sa ở đây là những thức ăn để tạo lên gạch có màu vàng. Ba khía ăn những thức ăn đặc biệt từ thiên nhiên nên nó ngon, ngọt và chắc.
Ngày trước, người dân đi bắt ba khía chở theo các lu nước muối pha sẵn, chỉ cần đưa ba khía xuống xuồng, rửa sạch cho vào lu mang về. Sáng hôm sau lại vớt ra để ráo, pha nước muối khác để muối lại và đậy thật kín để ăn dần.
Ngày nay, người dân hay các cơ sở kinh doanh ba khía sau khi rửa sạch ba khía sống, họ không muối ngay mà để khoảng thời gian để ba khía khát nước. Sau đó mới cho vào những lu nước muối đậm đặc pha sẵn, ba khía sẽ uống nước muối và chết. Bà con gọi đó là công đoạn “giết ba khía”. Đây là công đoạn rất quan trọng vì lượng nước muối ba khía uống vào sẽ mang lại vị đậm đà và bảo quản ba khía được lâu hơn…
Sau đó, ba khía được rửa rạch một lần nữa để ráo nước, rồi sắp theo từng lớp vào lu, khạp hoặc các keo, cho nước muối được lóng trong vào, họ gọi đó là “muối ba khía”.
 |
Nghề muối ba khía của người dân Cà Mau được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia vào năm 2020. |
Ba khía muối không đủ độ mặn sẽ bị hỏng còn quá mặn sẽ không được thị trường ngày nay chấp nhận. Chính vì vậy, tuy các công đoạn muối ba khía khá đơn giản nhưng để muối được ba khía ngon không phải dễ.
Ba khía muối để khoảng 01 tuần là có thể ăn được, trước khi ăn, người dân sẽ trộn ướp với các loại gia vị gồm: chanh, tỏi, ớt, khóm, đường..., ba khía muối sẽ bớt mặn và mùi vị sẽ thơm ngon hơn.
Phó Chủ tịch Hội Nông dân huyện Ngọc Hiển La Quốc Khánh cho biết: Nguồn lợi ba khía đang ngày càng suy giảm là một khó khăn rất cơ bản người làm nghề đang gặp. Cái cần hiện nay là làm sao có phương pháp nhân giống ba khía để bảo vệ được nguồn lợi. Qua đó, phát huy được nghề truyền thống nhiều đời nay của người dân địa phương…
Cùng với đó, ba khía muối đang được người dân thị trấn Rạch Gốc (huyện Ngọc Hiển) đưa ra thị trường với hai sản phẩm là ba khía muối nguyên con và ba khía muối trộn sẵn. Sản phẩm ba khía muối của tỉnh Cà Mau rất được thực khách ưa chuộng, nguồn cung luôn không đủ cầu.
 |
Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Cà Mau phối hợp với UBND huyện Ngọc Hiển triển khai kế hoạch hình thành các làng nghề muối ba khía truyền thống, kết hợp với việc quảng bá, giới thiệu sản phẩm phục vụ khách tham quan du lịch. Đồng thời, quy trình bảo quản đảm bảo an toàn thực phẩm và truy xuất tem nguồn gốc cho sản phẩm, góp phần nâng cao vị thế và giá trị kinh tế cho con ba khía.
Đặc biệt vào giữa năm 2020, nghề muối ba khía của người dân Cà Mau đã được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia. Từ đó, sản phẩm ba khía muối càng được nhiều người biết đến và ngày càng vươn xa…
