Nghệ sĩ Mạc Can sinh năm 1945, tại Tiền Giang. Cha của Mạc Can là ảo thuật gia Lê Văn Quý, thuộc hàng quái kiệt thời bấy giờ.
Tuổi thơ của Mạc Can là những ngày lênh đênh trên sông nước Mỹ Tho và các tỉnh miền Tây để đi “hát xiệc” cùng cha mẹ. Chú bé Mạc Can ngày đó cũng đã tham gia trình diễn một số màn ảo thuật, trong đó có màn phóng dao mà sau này ông đưa vào tiểu thuyết “Tấm ván phóng dao” của mình.
 |
| Mạc Can (bên trái) thời còn trẻ. |
Những năm 60, do đời sống người dân khó khăn nên gánh xiếc của gia đình ông không có khán giả. Ông rời quê lên Sài Gòn và xin vào biểu diễn hài ảo thuật trong các chương trình gọi là “phụ diễn tân nhạc” để giúp vui, cũng như để “câu giờ” trong lúc các rạp chiếu chờ người mang bản phim đến.
Ông nói vì không to cao như những ảo thuật gia khác, nên khó “hớp hồn” khán giả, vì vậy ông chọn hướng diễn hài ảo thuật để phù hợp với vóc dáng "bèo nhèo, nhỏ con và hay lăng xăng" của mình. Ông chọn những tiết mục có kịch tính, lâu lâu để lộ ra giống như mình bị bể mánh trên sân khấu để tạo tiếng cười cho khán giả.
“Cái này hổng phải mình phá nghề ảo thuật, mà đây được gọi là xiếc hài. Tuy nhiên, tôi không bao giờ lấy tiết mục của bạn bè để bật mí ra như vậy, mà chỉ toàn lấy tiết mục của chính mình, để không làm phiền đến ai”, nghệ sĩ Mạc Can nhớ lại.
 |
| Nghệ sĩ Mạc Can được biết đến không chỉ là nhà văn, nhà ảo thuật mà còn là một diễn viên. |
Tuy nhận mình ít học và không biết cách viết xuống hàng như thế nào cho phải nhưng Mạc Can lại rất có duyên viết lách. Từ những mẩu tin nho nhỏ trên báo, nam nghệ sĩ được mời viết kịch bản cho chương trình “Trong nhà ngoài phố” của đạo diễn Thế Ngữ. Thời ấy, vở “Cục gạch của ai” với sự tham gia của nhiều nghệ sĩ nổi tiếng như: Hồng Vân, Quang Đại, Lê Vũ Cầu, Anh Thư, Thanh Sơn, Phi Phụng được rất nhiều khán giả yêu thích.
Không chỉ tham gia viết kịch bản, Mạc Can còn đảm nhận một vai diễn của “Trong nhà ngoài phố”. Cũng nhờ đó, ông được mời vào vai diễn viên diễn trò ảo thuật trong phim “Ván bài lật ngửa” của đạo diễn Lê Hoàng Hoa. Sau đó, ông xuất hiện trong nhiều bộ phim điện ảnh nổi tiếng như: "Đất phương Nam", “Áo lụa Hà Đông”, “Xích lô”, “Khi đàn ông có bầu”… Ông nói dù vai nhỏ, xuất hiện thoáng qua nhưng vai nào ông cũng cố gắng diễn hết sức của mình.
 |
| Mạc Can (trái) cùng các diễn viên trong phim "Đất phương Nam". |
Năm 2006, Mạc Can được mời đóng vai chính Tư Đèo bán kẹo kéo ở những gánh hát miền quê trong phim “Cải ơi” của đạo diễn Phương Điền. Đây là bộ phim từng lấy nước mắt của không ít khán giả và cả…bản thân Mạc Can. Thậm chí, trong một cảnh dẫn trâu ra sông tắm, trong lúc diễn, ông bị trâu giẫm vô chân nhưng cố nhịn đau để diễn cho xong cảnh quay. Nghệ sĩ gạo cội cho biết, vì quá yêu nghề nên chuyện bị tai nạn trên phim trường với ông không phải là hiếm.
Gắn bó cả đời với nghệ thuật, từ hát xiệc, diễn viên, ký giả kịch trường đến sáng tác kịch bản, viết văn… nhưng ở tuổi 75, gia tài lớn nhất của nghệ sĩ Mạc Can là những vai diễn, những tác phẩm để lại cho đời. Ông vẫn sống một mình và có hoàn cảnh khó khăn.
Tuy vậy, ông bảo mình không tiếc nuối khi theo nghệ thuật và chưa từng có ý định bỏ nghề vì ông sợ những khán giả yêu mến ông sẽ buồn. Ông vẫn sống nhờ vào việc đi diễn và viết lách. “Kiếm được nhiều thì ăn nhiều, ít thì ăn ít, ít hơn nữa thì ăn cơm với chuối cũng đâu có sao”, ông nói.
