Dấu tích của thành Nhà Mạc (phường Tam Thanh, TP Lạng Sơn, tỉnh Lạng Sơn) hiện còn hai đoạn tường dài khoảng 300m, mặt thành rộng khoảng 1m, xây bằng những khối đá lớn giữa hẻm núi. Từ chân núi dẫn lên cổng thành là hơn 100 bậc tam cấp.
 |
| Dù được tôn tạo vào năm 2010, nhưng khu di tích đang xuống cấp nghiêm trọng |
Nơi đây vốn nổi tiếng trong dân gian với câu ca:
"Đồng Đăng có phố Kỳ Lừa
Có nàng Tô Thị có chùa Tam Thanh
Em lên xứ Lạng cùng anh
Bõ công bác mẹ sinh thành ra em..."
Vào những ngày lễ, Tết và ngày nghỉ, lượng du khách về tham quan tương đối đông, một phần do vị trí của di tích thuận tiện nằm trong quần thể Di tích núi Tô Thị, Động Tam Thanh, Nhị Thanh, một phần vì sự độc đáo của danh thắng này.
Không chỉ du khách phương xa mà các bạn trẻ trong vùng và người dân sinh sống xung quanh danh thắng cũng chọn nơi đây là điểm dã ngoại, tập thể dục để được thưởng thức không khí trong lành.
 |
| Kim tiêm vứt trên lối đi |
Tuy nhiên, toàn bộ khu Thành Nhà Mạc này đang bị xuống cấp nghiêm trọng và ô nhiễm. Các sườn dốc sạt lở do bong tróc, rác không được dọn dẹp thường xuyên, tượng các con vật trong khu di tích không còn nguyên vẹn..., tạo nên khung cảnh nham nhở.
 |
| Một đống lửa vừa đốt và chiếc kim tiêm vừa dùng xong trong khuôn viên khu di tích. |
Một người bán trà đá dưới chân Khu di tích Thành nhà Mạc và núi Tô Thị cho biết: "Mọi người lên đây tự do. Thanh niên hay tụ tập ăn chơi, giải trí…, vứt rác, kim tiêm bừa bãi ở khu di tích. Tôi không thấy lực lượng chức năng thường xuyên ở đây".
 |
| Kim tiêm vứt mọi nơi gây phản cảm với du khách |
Chị Nguyễn Thu Trang, du khách từ Hà Nội, tỏ ra thất vọng: "Tại sao một địa chỉ lịch sử quan trọng như thế này mà để kim tiêm, rác tràn ngập. Nhìn cảnh này nghĩ ngay đây là nơi tụ tập của các con nghiện ma túy".
 |
| Khu di tích này cần được quan tâm đặc biệt hơn. |
 |
| Chậu cảnh không được chăm sóc khiến cỏ mọc um tùm |
Khu di tích được UBND TP Lạng Sơn giao UBND phường Tam Thanh quản lý từ năm 2018.
Vào cuối thế kỷ XVI, nhà Mạc chạy lên cát cứ tại các tỉnh miền núi phía Bắc. Nhà Mạc đã cho xây dựng thành để làm căn cứ chống lại tập đoàn phong kiến Lê - Trịnh. Đây là đi tích kiến trúc quân sự phản ánh một thời biến động của lịch sử chế độ phong kiến Việt Nam từ cuối thế kỷ XVI đến giữa thế kỷ XVII.
Năm 1962, di tích lịch sử thành nhà Mạc Lạng Sơn được xếp hạng di tích quốc gia. Năm 2010, di tích được tu bổ, tôn tạo.
