Cách TP Huế khoảng 15km, gần cửa biển Thuận An, Rú Chá như một bức tranh thiên nhiên kỳ vĩ thơ mộng. Cách đây vài năm, muốn vào Rú Chá phải để xe ở ngoài bìa, rồi đi bộ, có khi phải lội nước, đi đò, đường đất thì nhão nhoẹt, có khi chân tay lấm bùn như đi cày ruộng vậy. Nhưng mấy năm trở lại đây, đường vào Rú Chá đã được đổ bê tông, rất thuận tiện.
Ít nhất, chúng tôi đã một lần “lỡ hẹn” với Rú Chá trong mùa mưa này. Đó là một ngày cuối tháng 11/2020 đường vào Rú Chá ngập sâu nên phải quay về. Giờ đây, đoạn đê ngăn mặn phá Tam Giang kết hợp với giao thông, nối từ đường dẫn lên cầu Ca Cút đến xóm Rú đã hoàn thành, rất thuận lợi trên hành trình vào Rú Chá.
 |
Rú Chá là khu rừng ngập mặn duy nhất còn sót lại của Thừa Thiên Huế. Những vòm cây chá liền kề tạo hình như cửa ngõ chào đón du khách. |
Nhìn từ xa, Rú Chá như một cù lao xanh, nổi lên giữa phá Tam Giang dào dạt sóng. Càng đến gần, Rú Chá càng hữu tình, với màu xanh bất tận trong tầm mắt, la đà bên những kênh nước trong xanh. Mặc dù đã biết nhiều về Rú Chá, song những câu chuyện mà ông Nguyễn Ngọc Đáp, người gần cả cuộc đời gắn bó với Rú Chá kể lại, sự thật mà như huyền thoại cứ hấp dẫn chúng tôi.
Trên rú thờ “trước miếu sau đình” - ngôi miếu còn khá nguyên vẹn, thờ bài vị Đức Thánh Mẫu. Tương truyền, hơn 100 năm trước có một trận lụt lớn, bài vị của Đức Thánh Mẫu ở điện Hòn Chén trôi về nằm ở đây. Dân làng đón nhận, lập miếu để thờ. Từ đó đến nay, cứ ngày 3 tháng 3 âm lịch hàng năm, dân làng lại tổ chức đám giỗ Đức Thánh Mẫu tại miếu.
Sau miếu là khu đình đã thành phế tích. Dưới đình là một hầm bí mật, một thời nuôi giấu cán bộ cách mạng. Gần bên đình là khu lăng mộ của gia đình ông Nguyễn Văn Cứ, cũng là nhà hoạt động cách mạng. Ngày mẹ ông chết, ông đào hầm bí mật sống bên mẹ 10 năm. Nghe nói, tài liệu hoạt động vẫn còn cất giấu ở dưới...
Dù biết Rú Chá là nơi trú ẩn của cách mạng nhưng giặc Pháp không thể làm gì được. Các làng xung quanh đều bị chúng đốt sạch, mà theo các bậc cao niên trong làng là “cháy không còn một que củi” nhưng Rú Chá vẫn trường tồn, vì không thể đốt nổi.
Khoảng năm 1976, do không nhìn nhận được giá trị của Rú Chá, chính quyền thôn Thuận Hòa đã chia cho các hộ dân chặt cây Chá về làm củi, Rú Chá lâm vào cảnh bị tàn phá nặng nề. Nhưng vài năm sau, gốc chá lại đâm chồi nảy lộc. Ông Đáp cho hay: Ngày ông mới ra dựng lều ở trên Rú Chá, cây Chá chỉ ngang đầu... Giờ đây, cây chá đã cao ngất, ngữa mặt mới thấy hết phần ngọn. Thân cây to, có cây ôm cả xoác tay.
Từ khi được bảo vệ, Rú Chá còn có thêm nhiều loài cây có giá trị khác như: tra, lim, quao, bộp bộp... đến “định cư”. Điều kỳ diệu là sống cùng với cây chá có cây mốp. Nếu ai bị dị ứng với mủ cây chá làm phù mặt những khi bị vướng phải thì lấy lá mốp xoa lên sẽ hết ngay. Cây mốp còn là loài rau, đọt non luộc chấm nước mắm gừng ăn rất ngon, một trong những đặc sản của Rú Chá.
Ngoài ra, còn có rau đắng, rau chân vịt, rau địa hoàng... nấu canh cá rất hợp. Cùng với thực vật, động vật cũng rất phong phú. Cứ mỗi buổi chiều, cò về đậu trắng rú. Các loài chim khác như: vạc, chuốt, triết, vịt trời... đến trú ẩn ngày một nhiều. Điều kỳ diệu nữa là cây chá không thích nghi với loài rắn độc. Du khách có thể đi lại thoải mái mà không sợ rắn cắn. Rú Chá có nhiều đường kênh thông với phá Tam Giang nên cá tôm đặc sản cũng rất nhiều...
 |
Nhiều người chọn Rú Chá làm nơi dã ngoại, picnic cuối tuần. |
Bên cạnh đó, nhiều tổ chức hoạt động bảo tồn tài nguyên thiên nhiên đã triển khai nhiều hoạt động nhằm phát huy giá trị của Rú Chá. Với phương châm dựa vào chính cộng đồng, dự án Sida đã hỗ trợ xây dựng vườn ươm, thành lập nhóm tuần tra, tuyên truyền bảo vệ Rú Chá.
Đặc biệt, trong năm qua, Chi cục Kiểm lâm Thừa Thiên Huế và Đại học Huế đã tiến hành nghiên cứu về khả năng tái tạo Rú Chá, đã có kết quả bước đầu về đa dạng sinh học, đồng thời, hoạch định công tác quản lý và quy hoạch Rú Chá trong tương lai. Theo đó, Rú Chá sẽ được mở rộng ra hơn 19 ha, nối rú trên, rú giữa, rú dưới và vùng biên bằng những hành lang xanh....
Ông Nguyễn Văn Chức - Bí thư Đảng ủy xã Hương Phong cho biết: Giá trị của Rú Chá là rất lớn. Chính quyền địa phương và người dân đã nhận ra được điều này để cùng chung tay bảo vệ. Đồng thời, chính quyền địa phương sẽ hỗ trợ, tạo điều kiện tốt nhất cho các các nhân, tổ chức tâm huyết với Rú Chá đến nghiên cứu, bảo tồn và phát triển Rú Chá. Ngoài ra, địa phương cũng có chủ trương xây dựng thêm một số tuyến đê ngăn mặn bọc ngoài khu vực Rú Chá để phát triển du lịch.
Đến đây, du khách có thể dạo quanh con đường bê tông nhỏ với vài nhánh rẽ ngắn, hoặc men theo những con đường đất chiêm ngưỡng những bộ rễ chá ma mị, những cành chá hai bên uốn cong đan xen vào nhau như thánh đường khiến rất nhiều cặp đôi tìm đến đây để lưu lại khoảnh khắc đáng nhớ trong đời. Nhìn cây soi bóng xuống mặt nước yên ả, thanh bình, chắc chắn bạn sẽ muốn ở lại đây cả ngày.
Chia tay Rú Chá, chúng tôi hẹn sẽ trở lại trong một ngày đẹp trời. Sẽ nán lại vào một chiều hoàng hôn để ngắm nhìn đàn cò trắng về trú ẩn. Để nghe tiếng chim chiều náo nhiệt trên khu rừng ngập mặn hiếm hoi còn lại của phá Tam Giang nổi tiếng này.
