Năm 2006, đập Thảo Long được hoàn thành đưa vào sử dụng, là công trình thủy lợi trọng điểm của Thừa Thiên - Huế, cũng là công trình ngăn mặn giữ ngọt lớn nhất Đông Nam Á. Công trình bàn giao cho Cty Quản lý khai thác công trình thủy lợi tỉnh quản lý tháng 12/2008, đem lại những hiệu quả tích cực trong ngăn mặn giữ ngọt, đảm bảo nguồn nước để phục vụ tưới tiêu sản xuất nông nghiệp cho các huyện Phú Vang, Phong Điền, TX Hương Trà, Hương Thủy, TP Huế.
Đập Thảo Long còn góp phần cải thiện môi trường sinh thái, cảnh quan du lịch sông Hương và vùng đầm phá Tam Giang. Đặc biệt trong những năm gần đây, biến đổi khí hậu diễn ra gay gắt, mực nước biển dâng, tình trạng hạn hán thiếu nước ngọt, xâm nhập mặn xảy ra thường xuyên… thì công trình ngăn mặn, giữ ngọt Thảo Long nhiệm vụ càng quan trọng.
Hiện nhiều hạng mục của công trình đang xuống cấp, như hệ thống thủy lực đóng mở các cửa van hư hỏng, hầu hết các cửa đóng mở rất chậm (thời gian đóng hoặc mở lên đến 30 phút thay vì dưới 10 phút như lúc đầu). Phần tiếp giáp đường dẫn và mố cầu lún sụt, nứt gãy, ảnh hưởng quá trình giao thông đi lại; mái bảo vệ mố phản áp phía bờ nam, bờ bắc lún sụt hư hỏng. Một số cửa nhiều lúc không vận hành đóng mở được để điều tiết nguồn nước, buộc Cty Thủy lợi phải xử lý tạm thời bằng cách tháo dỡ hệ thống thủy lực cửa khác (sau khi đã vận hành điều tiết) để thay thế, nên rất nguy hiểm, mất an toàn. Hệ thống trạm nguồn, bơm thủy lực và các cụm van phân áp hư hỏng xuống cấp, bơm không đủ áp lực đóng mở cửa…
Theo nhiều ý kiến, đây là công trình rất quan trọng, nếu không có biện pháp nâng cấp, sửa chữa kịp thời thì nguy cơ xâm nhập mặn khó tránh khỏi, hàng nghìn ha đất nông nghiệp bị ảnh hưởng.
Từ 2015, Cty Thủy lợi đã có Báo cáo 859/BC-CTTL về hiện trạng và kế hoạch sửa chữa công trình, trình các cấp có thẩm quyền. Năm 2016 HĐND tỉnh thống nhất chủ trương đầu tư dự án sửa chữa đập Thảo Long. Nhưng do ngân sách hạn chế, chưa thể đầu tư nguồn vốn cho công tác duy tu sửa chữa nhằm chống xuống cấp, đảm bảo công trình vận hành ổn định lâu dài, đáp ứng nhiệm vụ…
Mới đây, Bộ NN&PTNT đã phê duyệt chủ trương đầu tư dự án (DA) sửa chữa đập Thảo Long với nhiều hạng mục được nâng cấp, xây mới. Đây là DA thành phần thuộc DA sửa chữa cấp bách đảm bảo an toàn hồ, đập chứa nước với 38 DA, có tổng mức đầu tư 1.400 tỷ đồng triển khai ở các tỉnh trên cả nước. Riêng với DA nâng cấp đập Thảo Long, có tổng mức đầu tư 120 tỷ đồng, do Ban Quản lý Đầu tư & Xây dựng thủy lợi 5 (Bộ NN&PTNT) làm đại diện chủ đầu tư.
DA sẽ bao gồm các hạng mục xử lý chống thấm phía thượng lưu từ khoang số 8 đến khoang số 10, gia cố lòng dẫn hạ lưu cống; xây dựng lắp đặt hệ thống giám sát, quan trắc; xây dựng hệ thống điện điều khiển mới với thiết bị và công nghệ hiện đại; sửa chữa nâng cấp nhà quản lý, hệ thống điện vận hành và điện chiếu sáng khu quản lý công trình. Ngoài ra, sẽ thay mới 1 cửa van khoang đập clape, cửa van âu thuyền và thiết bị đóng mở.
Ông Nguyễn Đình Giáng, Phó Giám đốc phụ trách BQL Đầu tư & Xây dựng thủy lợi 5 thông tin, hiện DA đang khảo sát thiết kế, tổ chức đấu thầu, dự kiến khởi công trong 2022. Công trình được đầu tư nâng cấp sửa chữa với nhiệm vụ đảm bảo vận hành an toàn, phát huy nhiệm vụ thiết kế cũng như nhu cầu sử dụng nước ngày càng tăng cao, thuận tiện cho công tác quản lý vận hành, nâng cao khả năng ứng cứu công trình khi có tình huống khẩn cấp.
