Những giấc mơ chập chờn
Trường ca “Chư Tan Kra mây trắng” lấy cảm hứng từ câu chuyện về Trung đoàn mũ sắt - tên gọi quen thuộc của Trung đoàn 209, Sư đoàn 312, đây là lực lượng được tuyển chọn đặc biệt, nhiều đồng chí là người Hà Nội gốc.
Sau thời gian luyện quân kỹ lưỡng ở Thái Nguyên, đánh trận giả ở Hòa Bình… đơn vị bộ binh này được trang bị quân trang, khí tài hiện đại nhất thời đó như: mũ sắt của Liên Xô, áo Tô Châu của Trung Quốc… cũng là đơn vị đầu tiên được sử dụng B41 tại chiến trường.
Tất cả họ đều nhập ngũ cùng ngày 27/3/1967, đánh trận đầu tiên trong đời ở dãy núi Chư Tan Kra, huyện Sa Thầy, tỉnh Kon Tum ngày 26/3/1968. Trong trận đánh này, nhữngchàng trai Hà Nội thuộc Trung đoàn mũ sắt đã chiến đấu quả cảm và anh dũng hy sinh trong cuộc giao tranh ác liệt với Mỹ tại điểm cao 995-996.
Hơn nửa thế kỷ trôi qua, những người lính may mắn được trở về sau cuộc chiến đã bước sang tuổi bảy mươi, vẫn trăn trở về đồng đội còn nằm lại Chư Tan Kra. Vì thế, bắt đầu từ năm 2009, các cựu chiến binhđã mang theo nhiều tư liệu, quân trang, lương thực… để đi tìm hài cốt đồng đội.
Trong 10 năm qua, những hành trình thầm lặng của họ đã giúp cho “đường về nhà” của các liệt sĩ ngắn lại, nhiều gia đình đã tìm được người thân của mình. Đặc biệt, trong những chuyến đi ấy, nhiều ngôi mộ tập thể đã được tìm thấy. Những đóng góp thầm lặng của các Cựu chiến binh được Đảng, Nhà nước và Quân đội ghi nhận.
Trong những chuyến đi tìm đồng đội của các Cựu chiến binh Trung đoàn mũ sắt, có rất nhiều thân nhân liệt sĩ và cả những bạn trẻ tình nguyện viên trên mọi miền Tổ quốc đồng hành, hỗ trợ cung cấp sử liệu làm căn cứ giúp các bác, các chú tìm đồng đội của mình. Đặc biệt, trong những hành trình thầm lặng ấy, có cả những cựu binh Mỹ từng tham chiến tại Chư Tan Kra.
 |
Nhà thơ Lữ Mai. |
Trường ca “Chư Tan Kra mây trắng” ra đời trong nguồn cảm hứng, cảm xúc về thế hệ những người lính thuộc Trung đoàn mũ sắt đã chiến đấu quả cảm, hy sinh xương máu cho Tổ quốc và những người lính trở về, dù mỗi người một số phận, hoàn cảnh riêng, có nhiều người là thương binh, gặp nhiều khó khăn do sức khỏe, tuổi tác… nhưng họ vẫn giữ khí chất, tinh thần dũng cảm, hào hoa, sống và hành động vì nghĩa lớn.
“Chư Tan Kra mây trắng” có 6 chương, gồm: Chương I - Giấc mơ vụn; Chương II - Đỉnh gió; Chương III - Bên kia đại dương; Chương IV - Mẹ vẫn đợi con về; Chương V - Gửi hòa bình; Chương VI - MẸ. Chương I có nội dung nói về những giấc mơ chập chờn, trở đi trở lại, không theo trật tự, tuyến tính… của một nữ phóng viên chuyên thực hiện các chương trình về liệt sĩ. Giấc mơ của cô khởi nguồn sau những chuyến đi cùng các Cựu chiến binh Trung đoàn mũ sắt tìm hài cốt đồng đội tại Chư Tan Kra. Hình ảnh được tác giả vẽ ra trong trường ca là những hình ảnh đẹp về các chiến sĩ.
“Đoàn quân ấy trẻ lắm/ Hồn nhiên như lá rơi/ Ngời ngời như suối chảy/ Chiếc bi đông vùi sâu nguyên nước/ Rót cơn mưa lên mặt người về. Những chàng trai chưa yêu/ Hơi thở đăm chiêu cỏ mật/ Những tâm hồn chân chất/ Soi xuống hồ khoảng lặng xa xăm. Mãi bay mãi bay cánh chim không mỏi/ Bứt màn đêm ra khỏi vĩ thanh buồn/ Trăng đã loãng gió không còn thở/ Tự sự Biển Hồ xanh giấc mơ/ Những cơn mơ một ngày về lại” (Chương I).
Tình mẫu tử thiêng liêng
Sau chương I với “những cơn mơ một ngày trở lại”, trường ca “Chư Tan Kra mây trắng” tiếp tục ở chương II có tên “Đỉnh gió” với hành trình đi tìm hài cốt đồng đội của các Cựu chiến binh Trung đoàn 209 với nhiều cung bậc cảm xúc và chất liệu thực tế. Họ đi tìm đồng đội chủ yếu vào mùa khô, nhưng cũng có những chuyến tìm kiếm đặc biệt vào mùa mưa, điều kiện thời tiết khắc nghiệt, đi lại và tìm kiếm vô cùng khó khăn.
Các Cựu chiến binh đối diện với nhiều thử thách nhưng ý chí, tinh thần luôn vững vàng, truyền lửa cho lớp trẻ và động viên, đồng cảm với gia đình thân nhân liệt sỹ. “Đỉnh gió” có nhiều chi tiết xúc động mà khi nhắc nhớ, các cựu chiến binh vẫn rơi nước mắt, như: Do thời gian, điều kiện khí hậu nhiều hài cốt liệt sỹ đã hoàn thổ, tan vào đất, chỉ còn những kỷ vật; Câu chuyện cha tìm con, con tìm cha, em tìm anh, cháu tìm ông, tìm chú, tình cảm của những người lính già với thế hệ trẻ…
Ở chương Chương III - Bên kia đại dương, Lữ Mai đã khai thác góc nhìn của những người lính Mỹ bên kia chiến tuyến trở lại chiến trường xưa, cùng các Cựu chiến binh Việt Nam tìm hài cốt liệt sĩ. Cũng như những người lính Việt, họ chịu nhiều ám ảnh chiến tranh, có người là thương binh, nhiễm chất độc da cam/ dioxin, ở độ tuổi bảy mươi với nhữngnỗi dằn vặt, ám ảnh lớn khiến họ quyết định trở lại Chư Tan Kra cùng nhiều tư liệu về trận đánh năm xưa.
Chương IV - Mẹ vẫn đợi con về: Xoay quanh câu chuyện về tình mẫu tử. Những người mẹ ngậm ngùi tiễn con ra trận, khôn nguôi hi vọng đứa con mười tám, đôi mươi sẽ sớm trở về. Sau chiến tranh, bao người con đã không về, hài cốt cũng nằm lại chiến trường xưa. Một số chi tiết ngang trái, ít được khai thác trong văn chương, được tác giả đề cập, như: Hiện tượng nhận nhầm phần mộ liệt sỹ, những sai lầm khi áp dụng phương pháp ngoại cảm…
Chương V - Gửi hòa bình: Mang nội dung, màu sắc, thanh âm đậm chất Tây Nguyên với những buôn làng thời kỳ mới, cùng hình ảnh người mẹ dân tộc thiểu số tóc bạc trắng vẫn chống gậy đi tìm những “đứa con” người Hà Nội; những em bé Tây Nguyên “vượt lũ đến trường/ băng suối về buôn”. Nạn phá rừng, sự thực dụng, mưu toan hủy diệt màu xanh đại ngàn cũng được đề cập trong chương này.
Chương VI – MẸ: Chương khép lại trường ca có những dấu ấn đặc biệt: Không đánh số đoạn như các chương khác; chữ MẸ viết hoa với ý nghĩa đây vừa là những người mẹ gần gũi, yêu thương; vừa là mẹ Tổ quốc linh thiêng, che chở. Ở chương này, ngôi kể là người con thưa với mẹ về tình cảm tận sâu của mình với mẹ, đồng đội, quê hương, Tổ quốc…
Niềm yêu thương tận cùng trong cuộc đời người lính, đó là đi đến tận cùng là gặp mẹ. Khi trúng đạn, khi bị thương, khi đau đớn, khi trút hơi thở cuối cùng, họ đều thốt lên hai tiếng “Mẹ ơi!” - tiếng gọi đầu tiên cũng là tiếng gọi cuối cùng, ngọn nguồn của sự hi sinh và sức mạnh. Tác giả đã dẫn dụ người đọc đến những câu thơ thật xúc động, chân thành.
“Con cứ đứng trên đỉnh núi cao mà gọi/ Mẹ ơi!/ Gió cao nguyên thổi bạt người/ Nắng đổ lửa xuống đỉnh đầu cháy khét/ Đồi săng lẻ đỏ khoảng trời ngơ ngác”... “Đời lính muôn điều kỳ lạ/ Đến tận cùng là gặp mẹ của con/ Khi trúng đạn/ Khi nằm yên trút hơi thở cuối/ Miệng thốt lên hai tiếng Mẹ ơi/ Tiếng gọi đầu tiên/ Tiếng gọi cuối cùng/ Ngọn nguồn hi sinh - sức mạnh”. (Chương VI - MẸ).
Trường ca này được ông Hồ Đại Đồng - Cựu chiến binh Trung đoàn 209, Trưởng ban liên lạc CCB tìm liệt sĩ Sư đoàn 1, đánh giá là nêu bật lên được câu chuyện đặc biệt về tình nhân loại - tình người của những người lính, xưa ở hai bên chiến tuyến, nay đã chủ động khép lại hận thù, cùng nhau trở lại chiến trường tìm kiếm hài cốt những người lính đã ngã xuống để làm dịu nỗi đau chiến tranh.
